Szukaj
Język
Żywienie w chorobie Crohna
Spis treści
1. Choroba Crohna – ogólne informacje
Jej przyczyny nie są do końca znane, jednak najczęściej wskazuje się na kilka czynników, które mogą się z nią wiązać. Zwykle początek choroby przypada na wiek pomiędzy 16. A 25. R.ż., jednak zdarzają się przypadki późniejszego zachorowania. Jednym z mniej inwazyjnych markerów jest poziom kalprotektyny w kale – jej zwiększona ilość może świadczyć o występowaniu zapalenia i owrzodzeń w obrębie jelit. Jako że objawy te nie są charakterystyczne, diagnoza zwykle stawiana jest późno, co może skutkować wystąpieniem poważnych powikłań. Niestety mimo poprawy komfortu życia tylko wycisza objawy i nie gwarantuje pełnego wyzdrowienia, jednak brak terapii wiąże się z poważnymi komplikacjami, które mogą stanowić zagrożenie dla życia. Choroba Leśniowskiego-Crohna charakteryzuje się przewlekłym stanem zapalnym w obrębie układu pokarmowego (głównie jelit) i ma destrukcyjny przebieg. Są to: – autoagresja ze strony układu odpornościowego, – zmiany w obrębie mikrobioty jelitowej, – podatność genetyczna, – czynniki środowiskowe. Diagnostyka opiera się głównie na badaniu endoskopowym i pobieraniu wycinków błony śluzowej jelita do późniejszej obserwacji histologicznej pod mikroskopem. Do najpopularniejszych symptomów tej choroby należą: – biegunki, – bóle brzucha, – znaczna utrata masy ciała. Leczenie choroby Crohna jest długotrwałe oraz dość skomplikowane. Choroba ma znaczny wpływ na wszystkie aspekty funkcjonowania – od edukacji i pracy, aż po życie towarzyskie, dlatego tak ważne jest znalezienie odpowiedniego sposobu na zwiększenie komfortu życia i zmniejszenie dotkliwości objawów. Zachorowalność na nią stale rośnie.2. Choroba Crohna – leczenie
Do najpopularniejszych leków stosowanych w chorobie Crohna zaliczyć można: inhibitory TNF, tiopuryny i metotreksat. Sulz i wsp. 2020). Na jej wybór wpływają: liczba symptomów, wiek, obecność chorób współistniejących, skuteczność dotychczasowego leczenia, obecność powikłań, a także palenie papierosów, gdyż jest to czynnik, który znacząco nasila przebieg choroby Crohna. W wielu przypadkach przez niewystarczające działanie farmakoterapii konieczne są liczne zabiegi chirurgiczne. Jak dotąd brakuje wytycznych dotyczących odżywiania w tej jednostce, jednak istnieje kilka rozwiązań terapeutycznych, które budzą duże nadzieje. Obecnie zwykle wykorzystuje się terapie farmakologiczną oraz biologiczną. Według badaczy obiecująco zapowiada się również innowacyjne leczenie za pomocą nanocząsteczek, które mogłyby zmniejszyć prawdopodobieństwo koniecznej hospitalizacji (M.C. Ze względu na złożoność tej jednostki terapia zwykle dopasowywana jest do indywidualnych potrzeb pacjenta. Warto jednak podkreślić, że do tej pory możliwości terapeutyczne są bardzo ograniczone, dlatego badacze wciąż pracują nad nowymi kuracjami. Z racji, że jest to choroba układu pokarmowego, niezwykle istotnym aspektem wydaje się również odpowiednia, dopasowana do konkretnego pacjenta dieta. Im wcześniejsza diagnoza, tym leczenie przebiega szybciej, z mniejszym prawdopodobieństwem powikłań.3. Choroba Crohna – dieta specyficznych węglowodanów
To niezwykle restrykcyjne rozwiązanie, dlatego utrzymanie pełnej diety często sprawia problemy, jednak jej działanie jest bardzo obiecujące. Cohen i wsp. 2014). Burgis i wsp. 2016). Potrzebne są jednak dalsze badania, gdyż dotychczasowe prowadzone były głównie na pacjentach pediatrycznych oraz w przypadku niezbyt rozwiniętej choroby. Cohen i wsp. 2014): – mięso (zwłaszcza chude), drób, jaja, ryby, – świeże owoce i warzywa, – domowy jogurt prebiotyczny, twarde sery dojrzewające, – orzechy i masło orzechowe bez cukru, – miód, – fasola, ciecierzyca, groch, – mąki kokosowa i migdałowa. Cohen i wsp. 2014): – przetworzone produkty mięsne i rybne, – suszone i kandyzowane owoce, owoce w syropie, warzywa konserwowe, – nabiał (nie licząc domowego jogurtu i wspomnianych serów), – słodycze, produkty przetworzone, – słodziki inne niż miód, – pozostałe strączki, – zboża, mąki i produkty mączne. Opiera się ona na eliminacji węglowodanów złożonych, które znajdują się w produktach pełnoziarnistych i skrobiowych, oraz dwucukru laktozy obecnego w nabiale. W dość obszernym badaniu zauważono poprawę kliniczną oraz gojenie się błon śluzowych układu pokarmowego u dzieci stosujących to rozwiązanie przez 12 tygodni i przez 52 tygodnie (S.A. Skuteczność diety potwierdziły obserwacje prowadzone 2 lata później, również na grupie dzieci (J.C. Jej minusem jest dość ograniczone menu oraz konieczność przygotowywania wszystkich posiłków samodzielnie. Produkty dozwolone w trakcie diety specyficznych węglowodanów (S.A. Produkty zakazane (S.A. Jednym z najczęściej stosowanych rozwiązań żywieniowych w przypadku choroby Crohna jest wdrożenie zasad diety specyficznych węglowodanów.4. Choroba Crohna – dieta śródziemnomorska
Coraz więcej badań dowodzi jej pozytywnego wpływu – zarówno profilaktycznego, jak i leczniczego (M. Jeszka, G. Jedną z chorób, w których zastosowanie diety śródziemnomorskiej może być korzystne, okazuje się choroba Crohna. Marlow i wsp. 2013). Wszyscy pacjenci poddani interwencji przy pomocy diety śródziemnomorskiej stwierdzili, że znacznie poprawiła ona komfort ich życia (E. Choć ten model żywieniowy jest dość prosty w utrzymaniu, to jednak najlepiej działa u pacjentów w reemisji oraz z objawami klinicznymi o małym nasileniu. Wnęk, Śródziemnomorska piramida żywieniowa): – warzywa i owoce – w każdym posiłku, – zboża i tłuszcze roślinne – codziennie, – strączki i orzechy – codziennie, – ryby, drób, jaja, nabiał – 4–5 razy w tygodniu, – mięso czerwone i jego przetwory, słodycze, żywność przetworzona – rzadziej niż 2 razy w tygodniu. Jej główne założenie to menu oparte w większości na produktach roślinnych, najlepiej sezonowych i lokalnych. Mizgier, J. Jarząbek-Bielecka 2010). Jak pokazują badania, wprowadzenie tego modelu żywieniowego na co najmniej 6 tygodni wiąże się ze zmniejszeniem stanu zapalnego w organizmie – również w obrębie układu pokarmowego – co jest niezwykle istotne zwłaszcza w tym schorzeniu (G. Dodatkowo wpływa pozytywnie na mikroflorę jelitową, która jest jednym z czynników warunkujących przebieg choroby Crohna. Papada i wsp. 2020). Częstotliwość spożycia produktów w diecie śródziemnomorskiej (D. Dieta śródziemnomorska, nazywana najzdrowszą na świecie, wykazuje działanie ochronne zwłaszcza w przypadku układu krwionośnego, ale również nerwowego.5. Choroba Crohna – dieta low FODMAP
Badacze mają duże nadzieje na jego wykorzystanie także w przypadku choroby Crohna. Podzielona jest ona na dwa etapy – okres eliminacji, w czasie którego z menu usuwa się produkty bogate w FODMAP, i reintrodukcji, kiedy to powoli znów się je wprowadza. Obserwacje na grupie 52 pacjentów z chorobą Crohna potwierdziły złagodzenie objawów po włączeniu diety o niskiej zawartości łatwo fermentujących węglowodanów u 50% badanych – rzadziej pojawiały się bóle brzucha, biegunki czy wzdęcia (S.L. Pop, D.L. Nie miała natomiast żadnego wpływu na występowanie zaparć. Jak dotąd brakuje niestety badań, które potwierdziłyby działanie tego modelu w dłuższej perspektywie czasu. Dieta low FODMAP to model żywieniowy, który został stworzony przez australijskich badaczy z Monash University wyjściowo jako metoda dietoterapii zespołu jelita drażliwego. Główną zasadą diety jest ograniczenie łatwo fermentujących oligo-, di-, monosacharydów i polioli. Jak do tej pory przeprowadzono niewiele badań, jednak ich wyniki są obiecujące. Popa, C. Dumitrascu 2020). Do największych trudności wymienianych przez pacjentów w trakcie stosowania diety low FODMAP należą: duży koszt produktów, konieczność samodzielnego przygotowania posiłków oraz trudności w zbilansowaniu menu. Produkty o dużej zawartości FODMAP to: – cebula, czosnek, szparagi, soczewica, groszek zielony, kapusta, por, – jabłka, gruszki, mango, arbuz, śliwki, owoce suszone, – mleko, twaróg, śmietana, jogurt, – nasiona roślin strączkowych, – pszenica i żyto, – orzechy nerkowca i pistacje, – miód, syrop z agawy, syrop klonowy, słodziki. Ze względu na wspierające działanie w przypadku IBS ten sposób żywienia zyskuje coraz większą popularność.6. Choroba Crohna – skuteczne interwencje dietetyczne
Istnieje kilka modeli dietetycznych, których zastosowanie może przynieść pewne korzyści, jednak najważniejszą zasadą żywieniową jest indywidualne dobranie menu. Oprócz trzech powyższych modeli żywieniowych można wymienić kilka mniej restrykcyjnych zmian, które również zdają się korzystnie wpływać na przebieg choroby, a ich wprowadzenie nie jest aż tak skomplikowane. Brown, S.D. Mullin 2011): – dieta wegetariańska, – włączenie do menu suplementów witaminowych oraz zawierających składniki mineralne po uprzednim zbadaniu ich poziomu we krwi, – wprowadzenie mniejszych posiłków, częstsze ich spożywanie, – unikanie przekąsek pomiędzy posiłkami, – dbanie o odpowiednie nawodnienie, – ograniczenie spożycia napojów zawierających kofeinę, – zrezygnowanie z alkoholu, – zmniejszenie ilości błonnika w menu. I choć dobór produktów może się różnić ze względu na indywidualną tolerancję, to dobrym pomysłem będzie zredukowanie udziału żywności przetworzonej bogatej w tłuszcze, cukier prosty i sól. Niestety metody leczenia nie gwarantują pełnego wyzdrowienia, a w wielu przypadkach wciąż konieczna jest interwencja chirurgiczna. Wszystko zależy bowiem od stopnia nasilenia objawów, chorób współistniejących, a także tolerancji na dane produkty. Interwencje żywieniowe, które mogą sprawdzić się w chorobie Crohna (A.C. Rampertab, G.E. Nie należy zapominać, że bazą powinna być pełnowartościowa, dobrze zbilansowana i różnorodna dieta, która dostarczy wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Choroba Leśniowskiego-Crohna jest jednostką o skomplikowanym przebiegu, która wpływa negatywnie na wszystkie aspekty życia, przez co znacząco obniża jego komfort.
