Szukaj
Język
Żywienie osób starszych – których produktów unikać
Spis treści
1. Żywienie osób starszych – założenia
Regularne odżywianie zapobiega osłabieniu i rozwojowi niedożywienia, ale także pozwala uniknąć głodu, który mógłby skutkować spożyciem zbyt dużej porcji obciążającej przewód pokarmowy. Najwięcej korzyści przynosi spożywanie ich na surowo, często jednak w wieku podeszłym pojawiają się zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego. Na kolejnym stopniu piramidy znajdują się produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste. Warto sięgać po kasze, pełnoziarnisty makaron oraz brązowy ryż, pieczywo pełnoziarniste oraz płatki zbożowe (np. Owsiane, orkiszowe, żytnie). Stanowią źródło pełnowartościowego białka i wapnia, który jest składnikiem szczególnie ważnym w diecie osób starszych. Utrata wapnia sprzyja ubytkowi masy kostnej i powstającym w ich konsekwencji złamaniom, które mogą być bardzo niebezpieczne. Warto wybierać nabiał niskotłuszczowy i fermentowane produkty mleczne, np. Kefiry, maślanki. Białko jest bardzo ważnym elementem w diecie osób starszych. Jarosz i wsp. 2020). Z tego względu w diecie powinny się znaleźć jego źródła – jaja, rośliny strączkowe, chude gatunki mięsa i ryby. Wspierają one pracę układu nerwowego, mózgu i wzroku. Powinny być spożywane w umiarkowanej ilości i być jedynie dodatkiem do dań. Podstawowe zasady żywienia osób starszych zostały przedstawione w Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób w wieku starszym. Podstawę diety powinny stanowić warzywa i owoce, czyli źródła witamin i błonnika. W takich sytuacjach warto sięgnąć po warzywa przygotowywane na parze, gotowane, a także rozdrobnione (przeciery, musy, kremy). Dostarczają energii z węglowodanów złożonych, błonnika, składników mineralnych (np. Cynk, magnez) oraz witamin z grupy B. Ważnym elementem diety są także produkty mleczne. Z wiekiem maleje zdolność jego przyswajania i zwiększa się wydalanie tego pierwiastka z moczem. W związku z tym zapotrzebowanie na ten składnik zwiększa się. Zawarte w nich bakterie wspierają pracę układu pokarmowego, mogą sprzyjać obniżeniu stężenia cholesterolu, a także zapobiegać niestrawności, wzdęciom, biegunkom. Jego podaż w diecie osób starszych powinna być wyższa niż w grupie dorosłych – ok. 1, 2 g/kg masy ciała, co powinno stanowić 15–20% całkowitej energetyczności (M. Zapobiega to m.in. Utracie masy mięśniowej. Szczególnie cenne są ryby morskie zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Na szczycie piramidy znajdują się tłuszcze. W diecie osób starszych powinny pochodzić przede wszystkim z olejów roślinnych, nasion, pestek i orzechów. Posiłki w diecie seniorów powinny być mniejsze, ale częstsze – ok. 5–6 co 2–3 godziny.2. Żywienie osób starszych – czego unikać
Mimo że w ogólnej populacji nie ma wskazań do całkowitej eliminacji konkretnych składników z diety, istnieje kilka, których spożywanie warto ograniczyć u osób starszych.3. Sól oraz produkty o wysokiej zawartości soli
(np. Gotowe mieszanki przypraw, dania gotowe i przetworzone, produkty wędzone i peklowane) – nadmierne ich spożycie sprzyja rozwojowi chorób takich jak nadciśnienie, choroby układu krążenia i nowotwór żołądka. Dania warto przyprawiać przede wszystkim ziołami.4. Mięso czerwone i przetworzone
(np. Wędliny, parówki, kiełbasy) – są źródłem m.in. Nasyconych kwasów tłuszczowych, które mogą negatywnie wpływać na stężenie cholesterolu (zwłaszcza frakcji LDL) oraz zwiększać ryzyko wystąpienia schorzeń układu krążenia.5. Tłuszcze zwierzęce
– do tej grupy zalicza się przede wszystkim masło, smalec i tłuste mięsa, np. Słoninę czy boczek. Podobnie jak mięso czerwone i przetworzone są źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych.Cukier i słodycze – są głównie źródłem cukrów prostych, które sprzyjają powstawaniu nadwagi i otyłości, zwiększają ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, zaburzeń lipidowych czy próchnicy.6. Słodzone napoje
– podobnie jak słodycze są źródłem cukrów prostych. Ponadto picie napojów gazowanych może zmniejszać odczuwanie pragnienia, co jest niekorzystne w grupie osób starszych.7. Żywienie osób starszych – podaż płynów
Należy zatem dbać o spożywanie wystarczającej ilości płynów – minimum 2 l dziennie, nawet w przypadku nieodczuwania potrzeby napicia się. Warto również uwzględniać w jadłospisie płynne posiłki (np. Zupy czy koktajle) oraz produkty o wysokiej zawartości wody (świeże warzywa i owoce).Latem, w upalne dni należy zwrócić szczególną uwagę na ilość spożywanych płynów. Należy uwzględnić dodatkową szklankę wody na każdy stopień w przypadku temperatury powyżej 37°C oraz w razie potrzeby uzupełniać sód i potas. Niedostateczna podaż płynów może skutkować odwodnieniem objawiającym się gorszym samopoczuciem, zaburzeniem funkcji poznawczych czy zmniejszeniem wydolności fizycznej. Podstawę nawodnienia powinna stanowić woda, można sięgać także po soki warzywne, nabiał (mleko, kefir, maślanka itp.), kawę i herbatę. Wysokie temperatury nasilają utratę wody i elektrolitów u osób starszych. Jednym z wyzwań wieku podeszłego jest zmniejszone odczuwanie pragnienia.8. Żywienie osób starszych a leki
Ponadto warto przeczytać ulotkę preparatu i skonsultować z lekarzem, czy lek nie wchodzi w interakcje ze składnikami żywności. Niektóre leki mogą ograniczać przyswajanie składników mineralnych. Ich przewlekłe przyjmowanie może skutkować wystąpieniem niedoboru magnezu i witaminy B12. Wiele osób starszych cierpi na choroby przewlekłe, które wymagają stałego przyjmowania leków, mogą one również wpływać na sposób żywienia. Wszystkie leki należy popijać wodą. Przykładem mogą być preparaty z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP) wykorzystywane m.in. W leczeniu choroby wrzodowej, refluksu czy zakażeniu bakterią Helicobacter pylori. Podczas leczenia warto zatem regularnie konsultować się z lekarzem w celu kontroli stanu odżywienia. Przed rozpoczęciem stosowania nowego leku warto ustalić z lekarzem, czy powinien on być przyjmowany przed posiłkiem, w jego trakcie czy po jego zakończeniu, a następnie dostosować pory posiłków do tych zaleceń i rekomendowanych odstępów między poszczególnymi dawkami.9. Żywienie osób starszych w chorobach przewlekłych
Osoby z cukrzycą typu 2 czy insulinoopornością szczególną uwagę powinny zwrócić na indeks i ładunek glikemiczny posiłków. U osób starszych często obserwuje się także braki w uzębieniu oraz trudności z gryzieniem i połykaniem, co może skutkować koniecznością zmiany konsystencji produktów. Przedstawione powyżej zasady żywienia dotyczą populacji ogólnej osób starszych. Z kolei choroby w obrębie przewodu pokarmowego mogą skutkować koniecznością zastosowania niskobłonnikowej diety lekkostrawnej. W niektórych przypadkach konieczne może być zastosowanie diety płynnej, półpłynnej bądź papkowatej, aby ułatwić przyjmowanie pokarmu. Powszechne jest jednak występowanie chorób przewlekłych, które wiążą się z koniecznością indywidualnego dostosowania zaleceń.10. Żywienie osób starszych – badania profilaktyczne i kontrolne
Warto skorzystać z programów profilaktycznych, które często realizowane są w przychodniach POZ. Podsumowując, odpowiednie żywienie jest ważnym elementem wpływającym na utrzymanie zdrowia osób starszych. Jej zasady powinny być również dostosowane do stanu zdrowia. Osoby starsze powinny regularnie wykonywać badania profilaktyczne. Osoby chorujące przewlekle powinny pozostawać pod stałą opieką lekarza i regularnie kontrolować swój stan zdrowia. Dieta powinna być możliwie jak najbardziej urozmaicona i dostarczać odpowiednich ilości składników odżywczych, m.in. Białka, wapnia, błonnika pokarmowego czy nienasyconych kwasów tłuszczowych. W diecie osób starszych warto ograniczać źródła cukrów prostych (cukier, słodycze, napoje słodzone), tłuszczów nasyconych (mięso czerwone i przetworzone, tłuszcze zwierzęce), soli i alkoholu. Zaleca się m.in. Kontrolowanie stężenia glukozy, cholesterolu oraz elektrolitów we krwi, a także badania przesiewowe w kierunku chorób serca, nowotworów czy osteoporozy.
