Szukaj
Język
Zespół metaboliczny – czym jest, rozpoznanie, dietoterapia
Spis treści
1. Zespół metaboliczny – czym jest
Dwaj niemieccy badacze jako pierwsi użyli tej definicji, podali elementy składowe zespołu, jego przyczyny oraz skutki. Jako elementy składowe zespołu metabolicznego wskazano otyłość, cukrzycę, dnę moczanową, nadciśnienie tętnicze i hiperlipidemię. Hanefeld, W. Zespół metaboliczny nie jest chorobą, lecz zespołem czynników, które w znacznym stopniu zwiększają ryzyko rozwoju innych schorzeń oraz powikłań sercowo-naczyniowych. Uznano wtedy, że rozwojowi zespołu metabolicznego sprzyjają niska aktywność ruchowa, predyspozycje genetyczne i zbyt wysoka podaż kilokalorii. Za konsekwencje uznano natomiast częstsze występowanie choroby niedokrwiennej serca oraz kamicę żółciową (M. Leonhardt 1981). Termin ten pojawił się stosunkowo późno, dopiero w 1981 r.2. Zespół metaboliczny – rozpoznanie
Drab-Rybczyńska, J. Zespół metaboliczny można rozpoznać na podstawie kryteriów przygotowanych przez International Diabetes Federation (IDF).Warunkiem koniecznym jest występowanie otyłości brzusznej definiowanej jako obwód talii w populacji europejskiej: u kobiet ≥ 80 cm oraz u mężczyzn ≥ 94 cm oraz minimum 2 czynników ryzyka takich jak: – ciśnienie tętnicze: ≥ 130 / ≥ 85 mm Hg, – poziom glukozy na czczo: ≥ 100 mg/dl (≥ 5, 6 mmol/l), – poziom trójglicerydów: ≥ 150 mg/dl (1, 7 mmol), – poziom cholesterolu HDL: u kobiet < 50 mg/dl (1, 3 mmol/l) oraz u mężczyzn < 40 mg/dl (1, 0 mmol/l) (B. Kasprzak 2011). Drzycimska-Tatka, A.3. Zespół metaboliczny – konsekwencje
W jednym z badań zauważono, że występowanie zespołu metabolicznego zwiększa aż trzykrotnie ryzyko wystąpienia udaru mózgu oraz choroby niedokrwiennej serca (B.O. Choroby, których ryzyko wystąpienia szczególnie wzrasta w przypadku zespołu metabolicznego, to: – cukrzyca typu 2, – stłuszczenie wątroby, – niewydolność nerek, – miażdżyca, – nadciśnienie tętnicze. Zgony wynikające z chorób układu krążenia występują u pacjentów z zespołem metabolicznym od 3, 5 do 5, 5 razy częściej niż w populacji ogólnej. Isomaa i wsp. 2001). Jak już wspomniano, zespół metaboliczny może w znacznym stopniu wpływać na rozwój niektórych chorób i powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego.4. Zespół metaboliczny – leczenie
Odpowiedni sposób żywienia, zwiększenie aktywności ruchowej oraz rezygnacja z używek w znaczny sposób mogą wpłynąć na proces leczenia. Stała kontrola lekarza i odpowiednie leczenie mogą wpłynąć na poprawę stanu zdrowia. Cały proces powinien być wieloetapowy, a największą rolę odgrywa zmiana stylu życia. Drugim elementem jest farmakoterapia, która u niektórych pacjentów jest konieczna. Głównym celem terapii jest obniżenie ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego oraz cukrzycy typu 2.5. Zespół metaboliczny – dietoterapia i aktywność fizyczna
W jadłospisach pacjentów należy uwzględnić od 4 do nawet 6 posiłków w ciągu dnia, które powinny być spożywane regularnie. Rozłożenie jedzenia na kilka mniejszych porcji sprawi, że pojawiający się głód będzie mniejszy a tym samym łatwiejszy do zaspokojenia. Bezpieczny i zdrowy dla pacjenta ubytek masy ciała powinien wynosić maksymalnie 1 kg na tydzień. Osoby z zespołem metabolicznym powinny wykluczyć z jadłospisu produkty bogate w nasycone kwasy tłuszczowe, które w znacznym stopniu przyczyniają się do powstawania zmian miażdżycowych, udaru mózgu oraz choroby niedokrwiennej serca. Do produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe zaliczyć można m.in. Masło, smalec, słoninę, tłuste sery oraz wiórki kokosowe. Pacjenci z zespołem metabolicznym powinni zwrócić uwagę na produkty będące źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3. Ich odpowiednie spożycie może w znacznym stopniu ograniczyć występowanie choroby niedokrwiennej serca (J. Na szczególną uwagę zasługują tłuste ryby morskie takie jak makrela, łosoś, tuńczyk oraz sardynki, ponieważ to właśnie one zawierają najwięcej kwasów tłuszczowych omega-3. Zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 w 100 g wybranych produktów: – łosoś atlantycki – 13, 6 g, – makrela wędzona – 15, 5 g, – sardynki – 9, 6 g, – tuńczyk – 14, 6 g, – awokado – 1, 8 g. Znaczenie ma zarówno ich ilość, jak i jakość. Produkty węglowodanowe powinny być dobrym źródłem błonnika pokarmowego, witamin z grupy B oraz składników mineralnych.Zaleca się spożywanie pełnoziarnistych produktów zbożowych, ponieważ to właśnie one obfitują w te składniki. Ponadto źródłem węglowodanów w diecie powinny być także owoce i warzywa. Mogą one w znacznym stopniu wpływać na zaburzenia gospodarki węglowodanowej, ale także zwiększają ryzyko rozwoju otyłości. Głównym źródłem białka w diecie powinno być chude mięso, dlatego zaleca się wybór kurczaka, indyka lub cielęciny. Bakterie kwasu mlekowego mają zdolność do asymilacji cholesterolu, co ma wpływ na jego wydalanie z przewodu pokarmowego (M. Piotr 2007). Zaleca się codzienną aktywność ruchową, dostosowaną do możliwości pacjenta. Osoby, które chcą odciążyć stawy, mogą wybrać zajęcia na basenie, np. Pływanie. U pacjentów z zespołem metabolicznym warto także zwrócić uwagę na sposób przygotowywania posiłków. Warto natomiast wykorzystać gotowanie w wodzie lub na parze, pieczenie w rękawie lub folii oraz duszenie bez dodatku tłuszczu. Redukcja masy ciała, ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych oraz węglowodanów prostych to podstawa dietoterapii w zespole metabolicznym. Zapobiegnie to pojawieniu się przewlekłego uczucia głodu, które mogłoby doprowadzić do szybkiego spożycia dużej ilości pokarmów. U pacjentów z otyłością bardzo ważne jest wprowadzenie diety z deficytem energetycznym, która pozwoli na zredukowanie masy ciała. Redukcja będzie miała pozytywny wpływ nie tylko na zmniejszenie obwodów talii, ale może także obniżyć ciśnienie tętnicze krwi. Zaburzenia te stanowią jedne z konsekwencji zespołu metabolicznego, dlatego rezygnacja ze spożycia produktów zawierających nasycone kwasy tłuszczowe może wpłynąć na zmniejszenie ryzyka ich wystąpienia. Zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych w 100 g wybranych produktów: – masło – 51, 4 g, – smalec – 39, 2 g, – wiórki kokosowe – 31, 5 g, – słonina – 32, 2 g, – majonez – 10, 8 g. Mają one działanie przeciwzapalne, antyarytmiczne, przeciwmiażdżycowe oraz chronią przed chorobami układu sercowo-naczyniowego. Sobiś 2015). Ponadto inne dobre źródła tych lipidów to awokado, olej rzepakowy oraz olej lniany. Głównym źródłem energii w diecie powinny być węglowodany. Zaleca się, aby ich udział w diecie osób z zespołem metabolicznym wynosił 55–60% zapotrzebowania energetycznego. Pieczywo razowe, ryż brązowy, płatki owsiane oraz grube kasze będą bardzo dobrym wyborem. Ograniczyć natomiast należy spożycie cukrów prostych. Takie produkty jak słodycze, ciasta czy ciastka należy wyeliminować z jadłospisu osób z zespołem metabolicznym. Ponadto mleko, jogurty, kefiry, maślanki, chude sery także mogą znaleźć się w jadłospisie. Ziarno, B. Aktywność ruchowa stanowi kolejny bardzo ważny element wspomagający proces leczenia. Spacer, jazda na rowerze czy bieganie będą dobrym wyborem. Aktywność fizyczna wspomaga proces redukcji masy ciała, zwiększenie wrażliwości tkanek na insulinę, a także może wpłynąć na obniżenie ciśnienia tętniczego. Takie techniki kulinarne jak smażenie i duszenie z dodatkiem tłuszczu nie są zalecane. Smażenie może w znacznym stopniu wpłynąć na zwiększenie kaloryczności posiłku, zwiększa w nim także zawartość tłuszczu. Zmiana nawyków żywieniowych powinna opierać się na zasadach zdrowego żywienia i zastosowaniu ujemnego bilansu kalorycznego.
