Szukaj
Język
Zagrożenia zdrowotne związane z dietą wysokobiałkową – co należy wiedzieć
Spis treści
1. Jakie funkcje pełni białko w organizmie
Białka są także cząsteczkami transportującymi różne substancje w organizmie, m.in. Składniki mineralne czy tlen pod postacią hemoglobiny. Proteiny biorą też udział w procesach odpornościowych, zwalczając patogeny i chroniąc organizm przed infekcjami (E. Białka są podstawowym elementem budulcowym organizmu niezbędnym do prawidłowej regeneracji, wzrostu i naprawy tkanek. Niektóre białka działają jako hormony, np. Insulina, która jest odpowiedzialna za regulację poziomu glukozy we krwi. Arentson-Lantz i wsp. 2015). Pełnią również funkcje enzymów katalizujących wszystkie reakcje biochemiczne i tym samym umożliwiają przeprowadzanie procesów metabolicznych takich jak trawienie czy produkcja energii.2. Źródła białka w diecie
Do głównych źródeł białek zwierzęcych zalicza się mięso, jaja, ryby, jajka oraz mleko i jego przetwory. Warto zaznaczyć, że roślinne źródła protein nie są pełnowartościowe, ponieważ nie zawierają wszystkich niezbędnych aminokwasów. Ferrari i wsp. 2022). Pierwsze z nich uznawane są za pełnowartościowe, ponieważ zawierają wszystkie niezbędne aminokwasy, których organizm nie jest w stanie sam syntetyzować (tzw. Aminokwasy egzogenne). Białka roślinne z kolei znajdują się przede wszystkim w nasionach roślin strączkowych i ich przetworach, orzechach, pestkach oraz produktach zbożowych. Nie stanowi to jednak problemu, ponieważ włączanie do jadłospisu produktów z każdej z wyżej wymienionych grup pozwala na dostarczenie wszystkich aminokwasów (L. Najczęstszy podział uwzględnia białka zwierzęce i roślinne.3. Ile wynosi przeciętne zapotrzebowanie na białko
Inną metodą wyliczania zapotrzebowania na białko jest określenie jego procentowego udziału w całodziennej energii, który powinien wynosić 10–20%. Jarosz i wsp. 2020). Według Instytutu Żywności i Żywienia (IŻŻ) dzienne zapotrzebowanie na białko dla kobiet i mężczyzn powyżej 19. Roku życia wynosi 0, 9 g/kg masy ciała. Nie zaleca się większej podaży protein u osób trenujących rekreacyjnie, natomiast u sportowców intensywnie trenujących sporty siłowe i wytrzymałościowe należy zwiększyć dzienną podaż nawet do 1, 2–1, 7 g/kg masy ciała (M. W środowisku kulturystów obserwuje się jednak zalecanie nawet 2, 2 g/kg masy ciała/dobę, co nie do końca znajduje potwierdzenie w wytycznych. W przypadku osoby ważącej 80 kg będzie to 72 g, zaś osoby ważącej 55 kg – tylko 49, 5 g.4. Jakie korzyści niesie za sobą dieta wysokobiałkowa
Dzięki temu obniża się ogólne spożycie pokarmów (A. Okazuje się również, że wyższe spożycie białka powiązane jest z większymi wydatkami energetycznymi, ponieważ jego trawienie wymaga znacznie więcej energii niż trawienie tłuszczu czy węglowodanów (E.A. Innym korzystnym aspektem diety wysokobiałkowej jest budowa masy mięśniowej, która jest szczególnie ważna dla kulturystów, a także osób rekreacyjnie uprawiających sporty siłowe. Pasiakos, T.M. Lieberman 2015). Zaobserwowano, że dieta wysokobiałkowa u seniorów wiąże się z wolniejszym zanikiem mięśni i tym samym mniejszym ryzykiem uszkodzenia układu kostnego (I.F. Dieta wysokobiałkowa odgrywa również ważną rolę w procesie gojenia się ran. Shields 2021). Jednym z mechanizmów za to odpowiedzialnych jest zwiększona produkcja tzw. Hormonów sytości, takich jak PYY (peptyd YY) i GLP-1 (peptyd glukagonopodobny-1), a także zmniejszenie poziomu greliny, która informuje o odczuwaniu głodu. Belza i wsp. 2013). Martens i wsp. 2015). Warto jednak podkreślić, że efekt jest zauważalny tylko w przypadku regularnych i intensywnych treningów oporowych (S.M. McLellan, H.R. Odpowiednia podaż białka jest bardzo istotna dla osób starszych, które są szczególnie narażone na utratę masy mięśniowej, a to z kolei jest powiązane ze zwiększonym ryzykiem upadków, kontuzji i złamań. Kramer i wsp. 2017). Znacząco przyspiesza regenerację tkanek po urazach, zabiegach chirurgicznych oraz w przypadku odleżyn (B.E. Spożywanie większej ilości białka powiązane jest z łatwiejszą utratą masy ciała.5. Negatywne skutki nadmiernej podaży białka
Dokładnie tak samo jest w przypadku podaży protein. Mimo że dieta wysokobiałkowa sprzyja utracie masy ciała, nieprawidłowo prowadzona często może skutkować większą liczbą kilogramów na wadze. Jeśli wyższa podaż protein ma sprzyjać procesowi odchudzania, ważne jest, aby zachowywać deficyt energetyczny, czyli dostarczać organizmowi mniej kilokalorii, niż wynosi jego zapotrzebowanie (P. Z jednej strony wysoka podaż białka często wiąże się z ograniczaniem ilości węglowodanów w diecie, a co za tym idzie – mniejszym spożyciem błonnika, co może skutkować przewlekłymi zaparciami, które mogą prowadzić do powstania guzków krwawniczych, potocznie zwanych hemoroidami. Gill i wsp. 2021). Toca i wsp. 2022). Według badań długotrwałe stosowanie diet skrajnie wysokobiałkowych może prowadzić do niewydolności tego narządu. Ko i wsp. 2020). Spowodowane jest to nadmierną ilością nasyconych kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu, ale także działaniem bakterii mikrobiomu jelitowego. Zhong i wsp. 2020). Mechanizm nie jest do końca poznany, ale zakłada się, że przyczyną może być nadmierna podaż żelaza hemowego, którego przemiany prowadzą do uszkodzenia DNA. Farvid i wsp. 2021). Długoterminowo może się ona wiązać z rozwinięciem niedoczynności przytarczyc, co prowadzi do niedoboru wapnia w organizmie (hipokalcemii). W dłuższej perspektywie może dojść do obniżenia gęstości mineralnej kości, osteoporozy oraz zwiększenia ryzyka złamań i urazów (M. Navas-Carrillo, E. Innym zagrożeniem związanym z dietą wysokobiałkową jest nadmiar witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, zwłaszcza witamin A i D, które mogą powodować upośledzenie pracy wątroby, stan zapalny w jej obrębie, a nawet jej niewydolność. Mokrowiecka, mp.pl). Negatywnym skutkiem nadmiernego spożycia białka w diecie jest nieprzyjemny zapach z ust, spowodowany niewystarczającym rozkładem białka. Aby się go pozbyć, należy częściej szczotkować zęby, pić duże ilości wody oraz żuć miętowe gumy (J. Paracelsus już w XVI w. Mówił, że „wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Ich nadmierne spożycie może się wiązać z wieloma negatywnymi konsekwencjami. Spowodowane jest to zwiększeniem liczby kilokalorii w diecie, których źródłem jest białko, i tym samym przekroczeniem zapotrzebowania energetycznego. Hernández-Alonso i wsp. 2016). Aby temu zapobiec, konieczne jest odpowiednie spożycie warzyw i owoców oraz produktów pełnoziarnistych (S.K. Z drugiej jednak strony jeśli znaczącym źródłem białka w jadłospisie są produkty mleczne i ich przetwory, wówczas może dochodzić do występowania biegunek, zwłaszcza w przypadku nietolerancji laktozy (M.C.D. Bardzo często poruszanym aspektem związanym z nadmierną podażą białka jest ryzyko uszkodzenia nerek. W przypadku osób już chorujących na niewydolność lub tych, u których wcześniej występowały problemy w obrębie nerek, zbyt duża podaż protein (>1, 5 g białka/kg masy ciała) może prowadzić do nadmiernej filtracji kłębuszkowej, zwiększonego ciśnienia wewnątrzkłębuszkowego, uszkodzenia kłębuszków oraz białkomoczu (G.J. Źle zaplanowana dieta wysokobiałkowa bogata w czerwone mięso, wysokoprzetworzone przetwory mięsne i pełnotłusty nabiał może skutkować zwiększonym ryzykiem wystąpienia schorzeń układu krążenia. Ze związków obecnych w wymienionych produktach (zwłaszcza karnityny, choliny i lecytyny) bakterie wytwarzają N-tlenek trimetyloaminy (TMAO), którego nadmiar wiąże się ze zwiększonym ryzykiem udaru, zawału, a nawet zgonu (V.W. W przypadku diety bogatej w czerwone i przetworzone mięso rośnie także ryzyko zachorowania na nowotwory, zwłaszcza piersi, endometrium, jelita grubego, okrężnicy, odbytnicy, płuc i wątroby. Dodatkowym problemem jest obróbka termiczna, zwłaszcza grillowanie i długie smażenie, podczas których powstają szkodliwe związki takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne czy heterocykliczne aminy aromatyczne wykazujące działanie kancerogenne (M.S. Niewątpliwym problemem przy stosowaniu diet wysokobiałkowych jest nadmierna ilość fosforanów w diecie. Do najczęstszych objawów tego stanu zalicza się problemy ze strony układu krążenia, bóle mięśni i stawów, mrowienie i drętwienie kończyn, a nawet stany depresyjne. Cuenca-Sánchez, D. Orenes-Piñero 2015). Wątroba pełni m.in. Funkcję detoksykacyjną, dlatego jej uszkodzenie może się wiązać z kumulacją toksyn w organizmie (A. Z kolei ze względu na niską podaż węglowodanów złożonych może dojść do niedoborów witamin z grupy B, co może zaburzać funkcjonowanie całego organizmu, a zwłaszcza układu nerwowego. W konsekwencji niestrawione aminokwasy łączą się z bakteriami beztlenowymi, które wydzielają związki siarki, co objawia się nieświeżym oddechem. Wu i wsp. 2020). Tylko dawka czyni, że dana substancja jest trucizną”.6. W jakich przypadkach dieta wysokobiałkowa się sprawdzi, a w jakich nie
Mówi się, że większa podaż białka znajduje zastosowanie przy leczeniu nowotworów, ponieważ choroba może powodować wyniszczenie organizmu i tkanek. W trakcie rekonwalescencji komórki odpornościowe muszą dobrze funkcjonować, w czym wyższa podaż białka również może pomóc (J. Warto mieć jednak świadomość, że aby dieta wysokobiałkowa przynosiła oczekiwane korzyści, konieczne jest stosowanie jej przy zachowaniu zdrowego rozsądku i odpowiedniej podaży pozostałych składników odżywczych. Ponadto nie powinny go stosować dzieci i kobiety w ciąży. Większa podaż protein zalecana jest również kobietom karmiącym piersią, pacjentom w okresie rekonwalescencji po zabiegach i urazach, a także w trakcie chorób przebiegających z gorączką. Dzięki większemu spożyciu białka organizm lepiej radzi sobie z naprawą tych uszkodzeń. Arends i wsp. 2017). Omawiany model żywienia jest przeciwwskazany w chorobach wątroby i nerek, w przypadku kamicy nerkowej i kamicy pęcherzyka żółciowego, a także dny moczanowej. Z diety wysokobiałkowej z pewnością skorzystają zawodowi sportowcy; osoby, którym zależy na budowaniu masy mięśniowej; oraz te, które chcą zredukować masę ciała.
