Szukaj
Język
Wpływ napojów energetycznych na zdrowie
Spis treści
1. Skład i działanie napojów energetycznych
Ich działanie opiera się na złożonej kombinacji składników aktywnych, które wpływają na różne procesy metaboliczne i neurologiczne w organizmie (I.M. Kofeina jest głównym składnikiem aktywnym napojów energetycznych. Adenozyna, neuroprzekaźnik odpowiedzialny za wywoływanie uczucia zmęczenia i senności, jest hamowana przez kofeinę, co prowadzi do zwiększonej aktywności neuronów, pobudzenia i zwiększenia czujności. Barcelos i wsp. 2020). Jest to organiczny związek chemiczny, aminokwas o działaniu antyoksydacyjnym, który odgrywa rolę w wielu procesach metabolicznych i regulacji funkcji neurologicznych. Caine, T.D. Guarana, pochodząca z Ameryki Południowej, również często jest obecna w składzie energetyków. Działa podobnie jak kofeina pochodząca z kawy, ale uwalnia się stopniowo, co może prowadzić do dłuższego uczucia pobudzenia (E.A.F.S. Dodatkowo napoje energetyczne są często wzbogacane o witaminy z grupy B, takie jak B6, B12, niacyna (B3), które wspomagają przemiany energetyczne i funkcje neurologiczne. Wiele napojów słodzonych jest cukrami, które szybko dostarczają energii, lub substancjami słodzącymi, które pozwalają obniżyć kaloryczność, co sprawia, że są one atrakcyjne dla osób dbających o masę ciała (I.M. Napoje energetyczne stanowią część żywności funkcjonalnej. Nadeem i wsp. 2021). Jest to alkaloid, który działa jako stymulant układu nerwowego poprzez blokowanie receptorów adenozyny w mózgu. Dodatkowo kofeina może stymulować wydzielanie adrenaliny, a co za tym idzie – wspierać efekt pobudzenia (R.P. Tauryna to kolejny istotny składnik energetyków. W kontekście napojów energetycznych tauryna może pomóc w zmniejszeniu uczucia zmęczenia poprzez wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego i poprawę wydolności fizycznej (J.J. Geracioti 2016). Jej nasiona zawierają znaczną ilość kofeiny, teofiliny i teobrominy. Torres i wsp. 2022). Niektóre z nich zawierają również elektrolity wspierające nawodnienie i regenerację organizmu po intensywnym wysiłku fizycznym. Nadeem i wsp. 2021). Cele ich spożycia to szybkie dostarczenie energii oraz poprawa wydajności fizycznej i umysłowej.2. Wpływ napojów energetycznych na zdrowie
Składniki aktywne zawarte w tego typu produktach, jak kofeina czy tauryna, w połączeniu ze sztucznymi barwnikami i dużą ilością cukru bardzo niekorzystnie wpływają na funkcjonowanie układu krążenia i serca. Costantino i wsp. 2023). I rzeczywiście – badania jasno wskazują, że ich nadmierna konsumpcja może prowadzić do poważnych problemów. Powodują zwężenie naczyń krwionośnych, wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz przyspieszenie pracy serca, co w efekcie może zwiększać ryzyko rozwinięcia arytmii, nadciśnienia tętniczego, a nawet zawału serca (A. Największą obawą związaną ze spożyciem napojów energetycznych jest ich wpływ na zdrowie sercowo-naczyniowe.3. Układ nerwowy
Jednak jednorazowe przyjęcie zbyt dużej dawki może prowadzić do nadmiernego pobudzenia, nerwowości, bezsenności oraz drżenia rąk. Nadmierna konsumpcja napojów energetycznych według badaczy często prowadzi do zaburzeń snu, zwiększonego napięcia nerwowego i problemów z koncentracją (C.P. Marczinski 2017). Kofeina, znana ze swoich właściwości stymulujących, w niedużych ilościach zwiększa czujność, poprawia koncentrację i zmniejsza uczucie zmęczenia. Z kolei tauryna, choć często jest kojarzona z właściwościami łagodzącymi, również może wywoływać niepożądane efekty, szczególnie jeśli jest spożywana w dużych ilościach. Curran, C.A. Spożycie napojów energetycznych może mieć złożony wpływ na układ nerwowy człowieka.4. Układ pokarmowy
Duża zawartość kofeiny dodatkowo wzmaga ten problem, ponieważ stymuluje nadprodukcję kwasu żołądkowego, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do jeszcze poważniejszych schorzeń, np. Wrzodów żołądka. Ich nadmierne spożycie może powodować biegunkę, wzdęcia i inne problemy trawienne. Ponadto regularne spożywanie napojów energetycznych może prowadzić do nieregularnych wypróżnień i ogólnego dyskomfortu ze strony układu pokarmowego (I.M. Jeszcze bardziej niepokojący jest wpływ napojów energetycznych na mikrobiotę jelitową, czyli zespół mikroorganizmów zamieszkujących jelita. Składniki zawarte w napojach energetycznych, jak cukry, sztuczne słodziki i konserwanty, mogą zakłócać równowagę mikrobioty, prowadzić do dysbiozy i osłabienia bariery jelitowej, a w efekcie do rozwinięcia licznych problemów ze strony układu pokarmowego, ale też do zwiększenia ryzyka infekcji oraz rozwinięcia chorób metabolicznych (A. Napoje energetyczne mogą również negatywnie wpływać na układ pokarmowy. Kolejnym problemem jest wysoka zawartość sztucznych słodzików i cukrów w napojach energetycznych. Sztuczne słodziki są szczególnie przeciwwskazane u osób cierpiących na zespół jelita drażliwego (IBS) lub SIBO. Nadeem i wsp. 2021). Odgrywa ona bardzo istotną rolę w trawieniu, produkcji witamin i ochronie przed patogenami. Dai i wsp. 2023). Ich niskie pH może podrażniać błonę śluzową żołądka i przełyku, co zwiększa ryzyko rozwinięcia refluksu żołądkowo-przełykowego, czyli zjawiska, w którym kwas żołądkowy cofa się do przełyku i powoduje zgagę oraz dyskomfort.5. Wpływ na inne aspekty zdrowotne
Nie można również nie wspomnieć o ich wpływie na zdrowie psychiczne. Napoje energetyczne mogą również negatywnie wpływać na stan zębów ze względu na wysoką zawartość cukru i niskie pH, które zwiększają ryzyko erozji szkliwa i próchnicy (I.M. Nadkonsumpcja napojów energetycznych może mieć negatywny wpływ na zdrowie, który wykracza poza układy pokarmowy, nerwowy i krążenia. Spożycie energetyków powiązane jest z częstszym występowaniem stanów lękowych, bezsenności, przewlekłego stresu, chronicznego zmęczenia i depresji. Nadeem i wsp. 2021). Ich nadmiar może prowadzić do niewydolności wątroby, trzustki i nerek.6. Dla kogo napoje energetyczne są odpowiednie
Kluczowym składnikiem zapewniającym te korzyści wydaje się kofeina. Jagim i wsp. 2023). Napoje energetyczne to popularny wybór sportowców, są często spożywane przed treningiem lub zawodami w celu poprawy wydajności fizycznej i umysłowej. Zaleca się jednak ostrożność w spożywaniu energetyków ze względu na potencjalne skutki uboczne (A.R. Warto również zauważyć, że napoje energetyczne nie są zalecane dzieciom, kobietom w ciąży, karmiącym piersią, osobom wrażliwym na kofeinę oraz osobom z chorobami serca, nerek, wątroby czy zaburzeniami metabolicznymi. Badania przeprowadzone przez Międzynarodowe Towarzystwo Żywienia Sportowego (ISSN) wykazały, że spożywanie napojów energetycznych przed ćwiczeniami rzeczywiście może poprawić zdolność koncentracji, zwiększyć wydolność anaerobową oraz wydłużyć czas trwania wysiłku.7. Jaka dawka energetyków jest bezpieczna
Napoje energetyczne zawierają ok. 30–45 mg tego składnika w 100 ml, więc w teorii spożycie nawet litra takiego produktu nie powinno stanowić większego zagrożenia. W przypadku dzieci i młodzieży zalecane jest ograniczenie spożycia kofeiny do znacznie niższych dawek, zwykle nie więcej niż 100 mg dziennie. Warto również podkreślić, że na terenie Polski od 1 stycznia 2024 r. Obowiązuje zakaz sprzedaży napojów energetycznych z dodatkiem tauryny lub kofeiny osobom niepełnoletnim, a także na terenie szkół i innych placówek oświatowych. Według badań i zaleceń zdrowotnych dorosłe osoby zdrowe zazwyczaj tolerują spożycie ok. 200–400 mg kofeiny dziennie. Warto jednak pamiętać, że energetyki mogą zawierać również inne składniki aktywne oddziałujące na organizm. W związku z tym napoje energetyczne mogą być dla nich mniej bezpieczne, zwłaszcza gdy są spożywane w dużych ilościach lub w nadmiarze (EFSA 2015). Bezpieczna dawka napojów energetycznych nie została ustalona, ponieważ różni się w zależności od wieku, masy ciała, stanu zdrowia i tolerancji kofeiny.
