Szukaj
Język
Wpływ diety na środowisko – jak odżywiać się bardziej ekologicznie
Spis treści
1. Jak żywność wpływa na środowisko
Do gazów cieplarnianych zaliczają się m.in. Dwutlenek węgla, metan, podtlenek azotu czy inne związki węgla. Procesy związane z produkcją żywności odpowiadają za nieco ponad ¼ światowej emisji gazów cieplarnianych, z czego największy udział mają: hodowla zwierząt (31%), uprawa roślin bezpośrednio do konsumpcji oraz pasz (27%), emisja z terenów upraw oraz pastwisk (24%) oraz procesy przetwarzania, pakowania, transportu oraz dystrybucji żywności (18%). Do porównania tego, w jakim stopniu konkretne grupy czy produkty przyczyniają się do emisji gazów cieplarnianych, służy wskaźnik równoważnika dwutlenku węgla (CDE), wyrażany w kilogramach (kg CO2-eq). Dość wysokie wartości obserwuje się także w przypadku ryb i owoców morza (hodowlanych) – produkcja 1 kg krewetek wiąże się z emisją na poziomie 26, 87 kg CO2-eq, a ryb – 13, 63 kg CO2-eq. Żywność pochodzenia roślinnego (owoce, warzywa, orzechy, nasiona strączkowe) to obciążenie na poziomie mniejszym niż 5 kg CO2-eq. Ritchie, P. Roser, Environmental Impacts of Food Production, dostęp on-line). Niemal połowę tego obszaru zajmują tereny rolnicze – przede wszystkim pastwiska oraz pola, na których uprawiana jest pasza dla zwierząt. Najwyższe wartości obserwuje się w przypadku wołowiny, baraniny i jagnięciny (ok. 116–120 m²) oraz nabiału (15–23 m²). Najmniej terenu wykorzystuje się do uprawy roślin (z wyjątkiem kawy i gorzkiej czekolady) (H. Rosado, M. Produkcja żywności wiąże się także z koniecznością użycia znacznych ilości wody. W krajach tropikalnych, gdzie zasoby wody są ograniczone (głównie państwa Afryki, Azji oraz niektóre kraje Ameryki Południowej), ilości te są znacznie większe ze względu na wysokie temperatury oraz małą ilość opadów. Należy jednak zwrócić uwagę, że wraz ze wzrostem populacji zwiększa się zapotrzebowanie na wodę słodką, a jej zasoby oraz odnawialność są ograniczone. Grupy produktów, których wyprodukowanie wymaga największych ilości wody, to nabiał, orzechy, mięso oraz ryby. Wskazuje się na trzy główne ścieżki: związaną z produkcją żywności emisję gazów cieplarnianych, a także wykorzystywanie gruntów i zasobów wody. Ich zwiększone stężenie w atmosferze jest główną przyczyną zmian klimatycznych, prowadzi do podnoszenia się temperatury otoczenia. Biorąc pod uwagę te dane, można zauważyć, że żywność pochodzenia zwierzęcego będzie w większym stopniu obciążała środowisko niż produkty roślinne. Największą emisję generuje produkcja wołowiny (1 kg wołowiny to emisja 98, 48 kg CO2-eq), jagnięciny oraz baraniny (39, 72 kg CO2-eq), mniejszą zaś wieprzowiny (12, 31 kg CO2-eq) oraz drobiu (9, 87 kg CO2-eq). Ze średnim obciążeniem wiąże się produkcja nabiału – pomiędzy 23, 88 kg CO2-eq (ser) a 3, 15 kg CO2-eq (mleko) oraz jaj – 4, 67 kg CO2-eq. Wyjątek stanowi kawa (28, 53 kg CO2-eq) oraz gorzka czekolada (46, 65 kg CO2-eq) (H. Rosado, M. Spośród wszystkich terenów na Ziemi grunty nadające się do zamieszkania (czyli obszary niebędące pustyniami i niepokryte lodem) stanowią nieco ponad 70%. Podobnie jak emisję gazów cieplarnianych również wykorzystanie terenu można ocenić, w tym przypadku poprzez zestawienie liczby metrów kwadratowych potrzebnych do wyprodukowania 1 kg produktu. Umiarkowana przestrzeń potrzebna jest do hodowli wieprzowiny, drobiu oraz ryb. Ritchie, P. Roser, Environmental Impacts of Food Production, dostęp on-line). Ok. 70% wydobywanej na świecie słodkiej wody przeznaczanych jest na cele rolnicze, należy jednak zauważyć, że nie wszędzie ilość ta jest taka sama. Z kolei w Europie na cele rolnicze przeznacza się średnio kilkanaście procent wody. Warto zatem dążyć do redukcji jej zużycia. Na początku warto zastanowić się, w jaki sposób przemysł spożywczy może obciążać środowisko naturalne.2. Wpływ diety na środowisko – kawa i czekolada
Aby uzyskać teren pod plantację kawy oraz kakaowca, często wycinane i palone są lasy, co powoduje zanieczyszczenie środowiska naturalnego oraz jego zubożenie (oznacza to także mniej drzew, które mogą przekształcać dwutlenek węgla w tlen). Producentów zachęca się do wprowadzania metod uprawy, które w mniejszym stopniu obciążają środowisko. Podczas analizy danych dotyczących emisji gazów cieplarnianych zastanawiać mogą wysokie wartości obserwowane dla kawy i czekolady. Podobne praktyki stosowane są także przy produkcji oleju palmowego. Mogą wtedy ubiegać się o oznaczenie swoich produktów certyfikatem Rainforest Alliance 2020, który potwierdza, że zostały one wyprodukowane z dbałością o klimat, bioróżnorodność i lasy, a także z uwzględnieniem dobra lokalnych mieszkańców i praw człowieka pracowników plantacji. Okazuje się, że nie jest to związane z wymaganiami roślin, a z obecnymi metodami ich uprawy.3. Żywność lokalna – wpływ transportu na środowisko
Okazuje się jednak, że to nie odległość, a sposób transportu w największym stopniu wpływa na stopień emisji. Większość żywności jest jednak transportowana drogą wodną, co w zaledwie ok. 5% zwiększa jej ślad węglowy. Warto zatem wybierać sezonową żywność produkowaną lokalnie. Taki wybór pozwala także na wsparcie okolicznych przedsiębiorców. Spożycie lokalnie wyprodukowanej wołowiny może w większym stopniu obciążać środowisko niż importowanego awokado. Meksyku). Na tle innych owoców nie jest zatem ekologicznym wyborem, jednak w zestawieniu z nakładami potrzebnymi do wyhodowania wołowiny wypada korzystniej (wołowina wymaga średnio niemal trzykrotnie wyższych nakładów wody, zaś ślad węglowy awokado to ok. 2, 5 kg CO2-eq w stosunku do 99, 48 kg CO2-eq generowanych przez wołowinę) (R. Eldridge 2020). W dyskusji na temat praktyk sprzyjających zmniejszaniu obciążenia środowiska przez przemysł spożywczy przywołuje się również argument o emisji wynikającej z transportu żywności. Transport samolotem generuje 50 razy więcej gazów cieplarnianych niż transport statkiem. Drogą powietrzną przewozi się żywność łatwo psującą się, o krótkim terminie przydatności do spożycia, głównie owoce i warzywa, np. Owoce jagodowe czy szparagi. Są to zwykle produkty świeże, dojrzałe i o wysokiej wartości odżywczej. Należy jednak zaznaczyć, że czasami w kontekście środowiska większe znaczenie wydaje się mieć rodzaj wybieranego produktu, a nie jego pochodzenie. Awokado jest rośliną, której uprawa jest jedną z bardziej obciążających dla środowiska ze względu na jej duże wymagania wodne oraz wycinanie lasów pod uprawę w regionach o największej produkcji (m.in. Dodatkowo wymaga transportu na duże odległości, jednak odbywa się to przeważnie drogą wodną i zwiększa ślad węglowy awokado o ok. 8%. Sommaruga i H. By jeść bardziej ekologicznie, warto rezygnować z zakupu produktów o krótkim terminie przydatności pochodzących zza granicy (np. Truskawek czy innych owoców jagodowych), gdyż prawdopodobnie transportowane są bardziej obciążającą dla środowiska drogą powietrzną. Nie wszystkie produkty można uprawiać w naszym klimacie – z tego względu są one przewożone na odległość setek, a czasem nawet tysięcy kilometrów.4. Rodzaj diety – wpływ na środowisko
Znajduje to odzwierciedlenie w wynikach badań z udziałem wegan, wegetarian oraz osób spożywających mięso. W badaniu dodatkowo wyróżniono grupy osób spożywających mięso w dużej (średnio >100 g dziennie), umiarkowanej (50–99 g dziennie) oraz małej (<50 g dziennie) ilości. W grupach wegetarian i osób jedzących ryby zaobserwowano podobne wartości (odpowiednio 3, 81 i 3, 91 kg CO2-eq na każde spożyte 2000 kcal). Segovia-Siapco, J. Podobną tendencję odnotowano podczas obserwacji 7-dniowego jadłospisu grupy wegetarian, wegan oraz osób stosujących tradycyjną dietę (A. Z kolei symulacja emisji dla różnych modeli diet przeprowadzona przez naukowców z Nowej Zelandii wykazała, że zmiana obecnego przeciętnego modelu żywienia mieszkańców tego kraju na dietę fleksitariańską pozwoliłaby obniżyć emisję gazów cieplarnianych generowaną przez spożycie żywności w gospodarstwach domowych nawet o połowę (B. Jak zauważono wcześniej, produkcja żywności pochodzenia zwierzęcego – mięsa, w szczególności wołowego oraz baraniny, nabiału i jaj – w największym stopniu obciąża środowisko. Analiza sposobu żywienia uczestników dwóch dużych badań pozwoliła zaobserwować tendencję w spadku całkowitej emisji gazów cieplarnianych związanych z dietą wraz ze zmniejszaniem w niej udziału produktów odzwierzęcych. Zauważono znaczące różnice między grupą o najwyższej (7, 19 kg CO2-eq na każde spożyte 2000 kcal) i najniższej (4, 67 kg CO2-eq na każde spożyte 2000 kcal) konsumpcji mięsa. Dieta wegańska generowała 2, 89 kg CO2-eq na każde 2000 kcal (G. Sabaté 2019). Rosi i wsp. 2017). Kidd i wsp. 2021). Wydaje się zatem, że to głównie ich udział w diecie będzie decydował o wpływie wybranego sposobu żywienia na środowisko.5. Dieta przyjazna środowisku – dieta planetarna
Jej głównym założeniem jest maksymalne ograniczenie spożycia czerwonego mięsa, cukrów dodanych do produktów (np. W formie białego cukru, miodu, syropu glukozowo-fruktozowego itp.), wysokoprzetworzonej żywności (słodyczy, dań gotowych, słonych przekąsek itp.) oraz warzyw skrobiowych (np. Ziemniaków czy popularnego w krajach Azji, Afryki i Ameryki Południowej manioku). Białko powinno pochodzić przede wszystkim z roślin strączkowych i orzechów. W 2019 r. Został opublikowany raport międzynarodowej Komisji EAT-Lancet, w którym zaproponowano model żywienia uwzględniający zalecenia zdrowego żywienia i produkty przyjazne środowisku. Dieta powinna bazować na warzywach (ok. 200–600 g dziennie) oraz owocach (ok. 100–300 g dziennie), a także pełnoziarnistych zbożach i olejach roślinnych z przewagą kwasów nienasyconych (najpopularniejsze to olej rzepakowy i oliwa z oliwek). Produkty odzwierzęce (ryby, drób, nabiał oraz jaja) są w diecie opcjonalne, powinny jednak występować w niewielkiej ilości (podobnie jak w przypadku diety fleksitariańskiej). Zyskał on nazwę diety planetarnej.6. Wpływ diety na środowisko – wskazówki
Nie oznacza to jednak całkowitej rezygnacji z ich spożywania. Jest to szczególnie ważne w przypadku produktów importowanych takich jak owoce jagodowe i szparagi. Warto sięgać po nie jedynie okazyjnie, czytać skład produktów przed zakupem oraz, jeżeli jest taka możliwość, wybierać te na bazie innych olejów; – podczas zakupów wybierać produkty oznaczone certyfikatem świadczącym o zrównoważonej produkcji (np. Kawę, herbatę, czekoladę). Aby odżywiać się bardziej ekologicznie, warto: – ograniczyć w diecie mięso (zwłaszcza czerwone) oraz produkty odzwierzęce na korzyść żywności roślinnej. Można zdecydować się np. Na zastąpienie dwóch obiadów mięsnych w tygodniu daniami wegetariańskimi lub wprowadzenie raz w tygodniu dnia bez mięsa; – w miarę możliwości wybierać produkty lokalne i sezonowe – zamiast kupować owoce i warzywa w supermarkecie, warto poszukać w okolicy targu ze świeżymi produktami od miejscowych dostawców. Warto rzadziej sięgać po produkty egzotyczne, np. Awokado; – zminimalizować spożycie źródeł oleju palmowego dodawanego często do żywności wysokoprzetworzonej, m.in. Słodyczy, dań gotowych, słonych przekąsek itp. Podsumowując zebrane wcześniej informacje – indywidualne wybory żywieniowe mają wpływ na stan środowiska.
