Szukaj
Język
Witaminy – podział, źródła, funkcje
Spis treści
1. Podział witamin
Witaminy podzielono ze względu na właściwości fizyczne, do których należy rozpuszczalność. Wyróżnia się: – witaminy rozpuszczalne w wodzie: B1 (tiamina), B2 (ryboflawina), B3 (niacyna), B5 (kwas pantotenowy), B6 (pirydoksyna), B12 (cyjanokobalamina), C (kwas askorbinowy), biotyna, kwas foliowy; – witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A (retinol i pochodne), D (cholekalcyferol), E (tokoferol), K (filochinon). Organizm ludzki jest w stanie magazynować witaminy rozpuszczalne w tłuszczach głównie w wątrobie. Gdy podaż będzie zbyt wysoka, może dojść do wystąpienia hiperwitaminoz o toksycznym wpływie na organizm. Inaczej wygląda to w przypadku witamin rozpuszczalnych w wodzie. Nadmiar wydalany jest z moczem, właśnie dlatego należy codziennie dbać o ich optymalną podaż z pożywieniem. Witaminy można uporządkować również ze względu na budowę. Wszystkie witaminy z grupy B posiadają cząsteczkę azotu, dlatego są zaliczane do związków azotowych, natomiast pozostałe witaminy kwalifikujemy jako bezazotowe.2. Funkcje witamin
Pojęcie witamina zostało wprowadzone przez Polaka Kazimierza Funka w 1911 roku. Nazwa powstała z połączenia dwóch słów – vita (życie) i amina (związek o zasadowym charakterze). Polski naukowiec odkrył i nazwał witaminę B1, cenną w walce z chorobą beri-beri (wynikającą z zaburzeń rozkładu węglowodanów, wpływającą na uszkodzenie tkanki nerwowej i mięśniowej). To pokazuje, jak ważne dla życia i zdrowia są witaminy. Grupa witamin rozpuszczalnych w tłuszczach to cząsteczki hydrofobowe i polarne. Ich budowa i właściwości wpływają na pełnione funkcje w organizmie, do głównych należy uczestniczenie w regulacji gospodarki wapniowo-fosforowej i procesu krzepnięcia krwi. Są niezbędne w procesie widzenia i tworzenia tkanki nabłonkowej. Natomiast witaminy rozpuszczalne w wodzie są koenzymami lub kofaktorami różnorodnych procesów wewnątrzustrojowych. Uczestniczą w metabolizmie białek, tłuszczów, węglowodanów oraz składników mineralnych.3. Źródła witamin
Witaminy można znaleźć w produktach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Ryby morskie są bogate w witaminy A i D, a orzechy włoskie i oleje roślinne są dobrym źródłem witaminy E. Witamina K znajduje się m. in. W zielonych warzywach liściastych oraz żółtku jaja. Produkty z pełnego ziarna, wątróbka i drożdże charakteryzują się bogactwem witamin z grupy B. Witaminę C o działaniu przeciwutleniającym można znaleźć w cytrusach, czerwonej papryce i dzikiej róży. Dzięki stosowaniu urozmaiconej, kolorowej diety, opartej na świeżych produktach można dostarczyć wszystkich niezbędnych dla organizmu witamin (tab. 1). Tabela 1. Źródła witamin w żywności Opracowanie własne na podstawie: Normy żywienia dla populacji Polski, pod red. Jarosza M. , Warszawa 2017.4. Zapotrzebowanie na witaminy
Zapotrzebowanie organizmu na witaminy jest bardzo zróżnicowane. Określa się je na podstawie stanu fizjologicznego, wieku, płci i aktywności fizycznej. Jak już wcześniej wspomniano, witaminy należą do substancji, które trzeba dostarczyć z zewnątrz. Jednak w konkretnych warunkach fizjologicznych organizm ludzki jest w stanie syntetyzować kilka z nich z prowitamin. Należą do nich witamina A syntetyzowana z karotenoidów, witamina D3 powstająca z 7-dehydrocholesterolu, witamina PP jako pochodna tryptofanu. Flora bakteryjna bytująca w przewodzie pokarmowym jest w stanie syntetyzować niektóre witaminy z grupy B oraz witaminę K.5. Kompendium wiedzy na temat witamin – tabela
Tabela 2. Zapotrzebowanie na witaminy, funkcje witamin w organizmie Opracowanie własne na podstawie: Normy żywienia dla populacji Polski, pod red. Jarosza M. , Warszawa 2017. Mimo że witaminy nie dostarczają energii organizmowi i nie są materiałem budulcowym, są niezbędne do odpowiedniego funkcjonowania. Monotonna dieta, stres i nadmierna aktywność fizyczna mogą doprowadzić do osłabienia organizmu na skutek braku odpowiedniej ilości witamin. Należy włączyć do diety jak najwięcej produktów bogatych w poszczególne witaminy. Pozwoli to cieszyć się zdrowiem i witalnością przez długie lata.
