Szukaj
Język
Witamina D – co musisz wiedzieć
Spis treści
1. <extra_id_0> Czym jest <extra_id_1> Jak działa <extra_id_2> Jak działa <extra_id_3> Jak działa <extra_id_4> Jak działa witamina D?
Badania wykazały, iż pierwotna postać witaminy D jest formą nieaktywną (H.F. W wyniku przemian metabolicznych zachodzących w organizmie przekształcana jest do postaci aktywnej – karcytriolu, który jest hormonem o szerokim spektrum działania. Witamina D – wraz z witaminami A, E i K – zaliczana jest do składników rozpuszczalnych w tłuszczach. DeLuca 2004). Określenie „witamina D” dotyczy związku powstałego z połączenia dwóch składników: cholekalcyferolu (witaminy D3 występującej w produktach pochodzenia zwierzęcego) oraz ergokalcyferolu (witaminy D2 występującej w roślinach, drożdżach, grzybach).2. Witamina D – funkcje i rola w organizmie
Jakie inne funkcje są jej przypisane? Witamina D pełni wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka. Witamina D: – reguluje procesy odpornościowe oraz odpowiedź immunologiczną ze strony komórek, tym samym pełni funkcję ochronną przed patogenami; – wpływa na funkcjonowanie mózgu – jest kluczowym związkiem dla prawidłowego różnicowania i rozwoju komórek nerwowych; – reguluje wydzielanie insuliny, co wspomaga pracę trzustki; – pozytywnie oddziałuje na komórki mięśniowe, przyspieszając ich regenerację; – zmniejsza wytwarzanie cytokin prozapalnych, co ma znaczenie w leczeniu chorób reumatologicznych; – wpływa na nastrój poprzez redukcję stanów depresyjnych; – jako hormon oddziałuje na funkcjonowanie narządów endokrynnych, np. Trzustki; – wpływa na układ rozrodczy – zwiększa spermatogenezę (proces powstawania i dojrzewania plemników) oraz rozrodczość; – wspomaga syntezę dopaminy, co ma zastosowanie w leczeniu choroby Parkinsona. Najczęściej utożsamiana jest z regulacją gospodarki wapniowo-fosforanowej – korzystnie wpływa na wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego oraz procesy kościotwórcze i mineralizację.3. Normy witaminy D wśród populacji
W Polsce normy wystarczające na pokrycie dziennego zapotrzebowania na witaminę D dla osób zdrowych i prawidłowo odżywionych wyglądają następująco: – niemowlęta – 10 µg cholekalcyferolu/dobę; – reszta społeczeństwa, czyli dzieci, młodzież, dorośli, seniorzy, kobiety w ciąży i podczas karmienia piersią – 15 µg cholekalcyferolu/dobę. Instytucją sprawującą kontrolę nad normami dla populacji polskiej jest Instytut Żywności i Żywienia (IŻŻ). Wiele czynników wiąże się z zapotrzebowaniem na kalcytriol – jednym z nich jest położenie geograficzne i dostępność do światła.4. Źródła witaminy D – słońce i żywność
Optymalnymi warunkami dla naturalnej syntezy witaminy D jest ekspozycja na słońcu w godzinach 10.00–15.00 przez co najmniej 15 minut. Takie warunki pozwalają na syntezę prawidłowej ilości witaminy D wynoszącej ok. 2000–4000 IU/dobę. Jak więc pozyskać witaminę D inaczej? Do produktów spożywczych, w których obecna jest witamina D, zaliczamy tłuste ryby morskie (łosoś, śledź, węgorz), produkty mleczne, jaja czy grzyby. Charzewska i wsp. 2010): – węgorz świeży – 1200 IU/100 g, – śledź marynowany – 480 IU/100 g, – śledź w oleju – 808 IU/100 g, – dorsz świeży – 40 IU/100 g, – gotowany/pieczony łosoś – 540 IU/100 g, – gotowana/pieczona makrela – 152 IU/100 g, – ryby z puszki (tuńczyk, sardynki) – 200 IU/100 g, – żółtko jaja – 54 IU/20 g, – ser żółty – 7, 6–28 IU/100 g, – pokarm kobiecy – 1, 5–8 IU/100 ml, – mleko krowie – 0, 4–1, 2 IU/100 ml, – mleko początkowe – 40–50 IU/100 ml, – mleko następne – 40–80 IU/100 ml, – mleko modyfikowane stosowane u dzieci powyżej 1. Roku życia: 70–80 IU/100 ml. Zależne jest to od pory roku, godziny, kąta padania promieni słonecznych czy temperatury. Zaleca się, aby 18% powierzchni ciała było odkryte, zatem odsłonięte i niepokryte kremem przeciwsłonecznym powinny być przedramiona oraz podudzia. W Polsce jest to niestety możliwe do osiągnięcia jedynie w okresie wiosenno-letnim. Naturalnym źródłem kalcytriolu jest również pożywienie, jednak jest to metoda mniej efektywna, uzupełniająca zazwyczaj jedynie 20% dziennego zapotrzebowania. Zawartość witaminy D w poszczególnych produktach (J. Witamina D w głównej mierze syntetyzowana jest w skórze człowieka pod wpływem promieni słonecznych, jednak nie każda ekspozycja na słońce wiąże się z produkcją kalcytriolu.5. Czy suplementacja witaminy D jest niezbędna?
Każda suplementacja powinna być dobrana indywidualnie i uwzględniać takie czynniki jak wiek, płeć czy występujące niedobory. Warto również pamiętać o tym, iż witamina D3 jest składnikiem rozpuszczalnym w tłuszczach, dlatego trzeba ją przyjmować wraz z posiłkiem zawierającym tłuszcz. Rusińska i wsp. 2018). Ze względu na to, iż witamina D jest składnikiem rozpuszczalnym w tłuszczach, pacjenci z otyłością mają na nią zwiększone zapotrzebowanie. Rusińska i wsp. 2018). W Polsce można zakupić go bez recepty w dawkach 400, 500, 800, 1000, 2000, 4000 IU. Suplementacja witaminy D jest konieczna, gdy dostarczenie jej z innych źródeł nie spełnia normy zapotrzebowania. Dodatkowo należy uzupełniać ją o prawidłowe ilości wapnia. W populacji ogólnej zalecenia dotyczące suplementacji witaminy D wyglądają następująco: – noworodki i niemowlęta – do 6. Miesiąca 400 IU/dobę od pierwszych dni życia niezależnie od sposobu karmienia; od 6. Do 12. Miesiąca 400–600 IU/dobę zależnie od dobowej ilości witaminy D przyjętej z pokarmem; – dzieci (1–10 lat) – 600–1000 IU/dobę przez cały rok w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie; – młodzież (11–18 lat) – 800–2000 IU/dobę przez cały rok w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie; – dorośli (19–65 lat) – 800–2000 IU/dobę przez cały rok w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie; – seniorzy (> 75 r.ż.) – 2000–4000 IU/dobę przez cały rok w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie; – kobiety w czasie ciąży i laktacji – 2000 IU/dobę przez cały okres ciąży i laktacji (w tym przypadku lekarz powinien zlecić dodatkowe badania określające poziom witaminy D) (A. W przypadku osób otyłych występują pewne różnice. Zalecane dawki suplementacji witaminy D dla osób otyłych wyglądają następująco: – dzieci i młodzież – 1200–2000 IU/dobę, – dorośli i seniorzy – 1600–4000 IU/dobę (A. W suplementacji i leczeniu niedoboru witaminy D najczęściej stosowany jest preparat zawierający cholekalcyferol. Dostępne są suplementy w formie multiwitaminowej, wzbogacone w wapń oraz oleje rybie. Populacja Polski jest narażona na niedobory tego składnika ze względu na ograniczony dostęp do światła oraz świeżych ryb morskich.6. <extra_id_0> Badanie Polski: <extra_id_1> Translation in <extra_id_2> Translation in <extra_id_3> Translation in <extra_id_4> Translation in Polish:
Wartość optymalna mieści się w granicach 30–50 ng/ml. Szczególnie narażone na deficyt tego składnika są osoby z grupy ryzyka – należą do nich dzieci urodzone przedwcześnie, seniorzy (> 65. R.ż.), osoby o ciemnej karnacji oraz pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi, metabolicznymi bądź zaburzeniami układu kostno-stawowego. Rusińska i wsp. 2018). Badanie polega na oznaczeniu stężenia 25-hydroksywitaminy D – 25(OH). Wynik poniżej normy świadczy o niedoborze witaminy D. Normy stężenia 25-hydroksycholekalcyferolu w surowicy u dzieci i osób dorosłych: – skrajny niedobór: 0–10 ng/ml, – niedobór: > 10–20 ng/ml, – poziom suboptymalny/niewystarczający: > 20–30 ng/ml, – poziom optymalny: > 30–50 ng/ml, – poziom wysoki: > 50–100 ng/ml, – poziom toksyczny: > 100 ng/ml (A. Poziom witaminy D określa się w laboratorium na podstawie próbki krwi.7. Toksyczność witaminy D
Hiperkalcemia, czyli zbyt wysokie stężenie wapnia we krwi, skutkuje gorszym samopoczuciem, osłabieniem, nudnościami, wymiotami czy sennością. Hiperkalciuria natomiast to zaburzenie skutkujące nadmiernym wydalaniem wapnia z moczem, co prowadzi do niedoborów tego pierwiastka. Należą do nich pacjenci z chorobami związanymi z powstawaniem zapalnych ziarniniaków (czyli małych grudek lub guzków występujących w takich jednostkach jak sarkoidoza, gruźlica, zapalenie naczyń), z pierwotną nadczynnością przytarczyc oraz z idiopatyczną hiperkalcemią niemowląt. Najbardziej niepożądanymi skutkami nieprawidłowej suplementacji witaminy D są hiperkalcemia i hiperkalciuria. Ostre zatrucie powoduje poliurię (wielomocz), polidypsję (nadmierne pragnienie), zaś przewlekła hiperkalcemia prowadzi do kamicy nerkowej. Na konsekwencje wynikające z niepożądanych działań witaminy D najbardziej narażone są osoby będące w grupie ryzyka. Witamina D częściej kojarzona jest z niedoborem niż z nadmiarem, natomiast takie sytuacje również występują.
