Szukaj
Język
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) w zaburzeniach odżywiania
Spis treści
1. Przyczyny zaburzeń odżywiania
Ryzyko ich rozwinięcia występuje przede wszystkim u osób, które charakteryzują się niską samooceną, perfekcjonizmem czy wysokim poziomem lęku. Czynniki społeczne i kulturowe, jak presja społeczna, znacząco wpływają na postrzeganie piękna oraz normy dotyczące ciała, co może prowadzić do wykształcenia niezdrowych praktyk żywieniowych i powstawania zaburzeń odżywiania. Osoby, które ich doświadczają, mogą wykorzystywać jedzenie jako sposób na radzenie sobie z trudnymi emocjami. Ponadto jedzenie może ogrywać rolę pewnego rodzaju rekompensaty emocjonalnej. Dodatkowo jedzenie może dawać poczucie kontroli w sytuacjach, gdy inne aspekty życia wydają się niepewne lub nieprzewidywalne. Osoby z zaburzeniami nastroju, lękami czy zaburzeniami osobowości mogą być bardziej podatne na rozwój zaburzeń odżywiania. Terapia jest kluczowa w ich identyfikacji, a następnie pracy nad nimi, aby poprawić zdrowie psychiczne i fizyczne pacjentów (J. Duarte, U. Zaburzenia odżywiania są złożonym problemem, którego podłoże jest wieloaspektowe. U takich osób znacznie częściej pojawiają się negatywne myśli dotyczące wyglądu i masy ciała. Nie bez znaczenia są też czynniki środowiskowe, takie jak konflikty rodzinne, nadużycia seksualne, przemoc czy brak wsparcia. Przyjemność związana ze spożywaniem posiłków może mieć pozytywny wpływ na nastrój i chwilowo poprawiać samopoczucie. Osoby, które borykają się z negatywnymi uczuciami czy stresem, mogą sięgać po produkty spożywcze jako nagrodę za radzenie sobie z problemami. Warto zwrócić uwagę, że często zaburzenia odżywiania współistnieją z innymi problemami psychicznymi. Ogólnie rzecz biorąc, przyczyny zaburzeń odżywiania są skomplikowane i różnią się w zależności od indywidualnych cech osoby. Treasure, T.A. Schmidt 2020). Często wynikają one z kombinacji czynników psychologicznych, społecznych i środowiskowych.2. <extra_id_0> Czym terapia Polski: <extra_id_1>
Finalnym celem jest zmiana nawyków na bardziej korzystne. Wykorzystuje się ją w wielu obszarach, w tym w leczeniu depresji, lęków, fobii, zaburzeń odżywiania, stresu pourazowego, problemów ze snem czy uzależnień (NHS 2022). CBT koncentruje się na identyfikacji negatywnych wzorców myślowych i zachowań, które mogą przyczyniać się do problemów zdrowotnych lub emocjonalnych, i pracowaniu nad nimi. Terapia poznawczo-behawioralna opiera się na naukowych badaniach i empirycznie potwierdzonych technikach, co sprawia, że jest jednym z najbardziej udokumentowanych i skutecznych podejść terapeutycznych. To podejście terapeutyczne, które opiera się na założeniu, że zachowania są ściśle związane z myślami, emocjami i przekonaniami i wzajemnie na siebie oddziałują.3. Techniki wykorzystywane w CBT w przypadku zaburzeń odżywiania
. Zauważanie nawet najmniejszych postępów pomaga budować poczucie samoskuteczności i wzmacnia motywację. W rozwoju zaburzeń odżywiania ważną rolę odgrywa samoakceptacja, z tego względu praca nad nią jest istotnym punktem terapii poznawczo-behawioralnej. Pomaga zrozumieć, że wartość i tożsamość nie zależą od masy ciała czy wyglądu, co przyczynia się do poprawy ogólnego stanu zdrowia psychicznego i emocjonalnego (M. De Jong., M. Schoorl, H.W. Hoek 2018). A podstawą terapii poznawczo-behawioralnej w przypadku zaburzeń odżywiania jest edukacja pacjenta na temat choroby. Ma to kluczowe znaczenie, ponieważ pomaga zrozumieć, dlaczego dana osoba doświadcza pewnych myśli, emocji i zachowań oraz jakie są potencjalne ich skutki (m.j. Castro alija 2022). Terapeuci cbt opierają całą pracę na monitorowaniu myśli i emocji, aby uświadomić podopiecznym związek z destrukcyjnymi zachowaniami. Pacjent powinien w trakcie procesu terapeutycznego zwracać uwagę na myśli dotyczące jedzenia, ciała, masy ciała oraz ogólnego wyglądu, a także na towarzyszące im odczucia. Psycholog pomaga zweryfikować, w jaki sposób te dwa aspekty wpływają na zachowania żywieniowe. Ważnym elementem jest też zwrócenie uwagi na tzw. Myśli automatyczne, które pojawiają się mimowolnie w odpowiedzi na konkretne bodźce. Po zaobserwowaniu schematów myśli i zachowań przychodzi czas na ich zmianę. Na pierwszym etapie konieczne jest zakwestionowanie destrukcyjnych przekonań poprzez zadanie sobie pytań, czy są one logiczne i rzeczywiście oparte na faktach. Pozwala to na wykrycie myśli irracjonalnych i nieprawdziwych. Następnie terapeuta pomaga pacjentowi zebrać dowody, które potwierdzają negatywne myśli lub im zaprzeczają. Przykładem mogą być przeszłe pozytywne doświadczenia i sukcesy. Na dalszym etapie celem jest znalezienie alternatywnych sposobów myślenia i finalnie wprowadzenie ich w codziennych sytuacjach. W kontekście zaburzeń odżywiania terapia poznawczo-behawioralna bardzo mocno koncentruje się na nauce radzenia sobie ze stresem i trudnymi emocjami, ponieważ choroba jest często wynikiem braku tej umiejętności. Jej rozwijanie składa się z kilku elementów. Kluczowa jest nauka identyfikowania i nazywania emocji oraz świadomego zwracania uwagi na reakcje z nimi związane. W miarę jak pacjent zyskuje umiejętności rozumienia swoich emocji, terapeuta wprowadza techniki radzenia sobie z nimi. Mogą to być techniki relaksacyjne takie jak głębokie oddychanie, medytacja czy progresywna relaksacja mięśni, ale także nauka rozwiązywania problemów, akceptacji ich czy rozwijania asertywności. Terapeuci cbt dążą do tego, aby pacjent zdobył zestaw zdrowych i adaptacyjnych narzędzi, które pozwolą mu konstruktywnie reagować na trudne emocje, zamiast wybierać niezdrowe zachowania okołożywieniowe. Równolegle z pracą nad emocjami rozpoczyna się wprowadzanie stopniowych zmian. Pierwszym etapem w tym przypadku jest określenie konkretnych celów, które będą realne do osiągnięcia i długoterminowego utrzymania. Może to być np. Praca nad regularnością posiłków, wprowadzenie różnorodności do diety, eliminacja nadmiernego jedzenia czy kontrola kompulsywnych zachowań. Bardzo ważne przy stawianiu celów jest zaplanowanie małych kroków niezbędnych do ich osiągnięcia i ułożenie konkretnego planu działania – dzięki temu pacjent nie czuje się przytłoczony wielką zmianą. Terapeuta i podopieczny regularnie monitorują postępy, co pozwala na dostosowywanie planów w zależności od potrzeb. Bardzo ważne jest też celebrowanie nawet małych sukcesów i nagradzanie się za nie. Nie musi być to jednak wielkie świętowanie, wystarczy skierować w swoim kierunku miłe słowo i powiedzieć sobie że „Dobra robota!”.4. Skuteczność CBT
W anoreksji CBT pomaga pacjentom zmieniać negatywne przekonania dotyczące masy ciała i wyglądu oraz pracować nad rekonstrukcją myśli i zachowań związanych z jedzeniem. Badania sugerują, że efekty terapii CBT mogą utrzymywać się na długo po zakończeniu terapii. Warto też wspomnieć, że terapia poznawczo-behawioralna nie tylko poprawia zdrowie psychiczne, ale może również przyczynić się do poprawy zdrowia fizycznego poprzez redukcję destrukcyjnych zachowań związanych z jedzeniem i kontrolą masy ciała. Linardon 2017). Po 2 latach było to 3 razy więcej, co wskazuje, że terapia poznawczo-behawioralna przynosi znacznie szybsze efekty niż terapia psychoanalityczna (S. Natomiast w zestawieniu z 20-tygodniową terapią interpersonalną terapia CBT była ponad 2 razy bardziej skuteczna (C.G. Skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu zaburzeń odżywiania jest dobrze udokumentowana i szeroko badana. Z kolei przy leczeniu bulimii i zespołu kompulsywnego objadania się wspiera w identyfikacji i zmianie nawyku objadania się, a także w nauce zdrowych strategii radzenia sobie z emocjami. Wprowadzane zmiany myślenia i zachowań zazwyczaj są trwałe, pomaga to zapobiegać nawrotom. Jej skuteczność może być wzmacniana poprzez indywidualne dostosowanie do potrzeb pacjenta oraz uwzględnienie kontekstu i okoliczności problemu (J. W jednym z badań sprawdzano skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu bulimii oraz zespołu napadowego objadania się, a następnie porównywano ją z terapią psychoanalityczną. 7 razy więcej badanych zanotowało znaczącą poprawę w przypadku CBT po 5 miesiącach praktykowania terapii. Poulsen i wsp. 2016). Fairburn i wsp. 2015). CBT jest jednym z najczęściej stosowanych podejść terapeutycznych w tej dziedzinie i okazuje się być skutecznym narzędziem w poprawie zdrowia psychicznego i fizycznego pacjentów cierpiących na różnego rodzaju zaburzenia odżywiania.5. Rola dietetyka w terapii poznawczo-behawioralnej
Współpraca tych specjalistów może przynieść liczne korzyści osobom cierpiących na zaburzenia odżywiania. Opracowanie spersonalizowanego planu żywieniowego uwzględniającego indywidualne potrzeby i cele pacjenta może pomóc w przywróceniu prawidłowej masy ciała i poprawie zdrowia fizycznego. Wsparcie zarówno w obszarze fizycznym, jak i emocjonalnym znacząco zwiększa szanse na wyzdrowienie i osiągnięcie długotrwałych efektów zdrowotnych (M. Kluczowym elementem skutecznego leczenia zaburzeń odżywiania jest holistyczne podejście. Dietetyk lub psychodietetyk odgrywa kluczową rolę w edukowaniu pacjentów na temat zdrowego żywienia, równowagi dietetycznej oraz konieczności dostarczania organizmowi odpowiednich składników odżywczych. Warto jednak podkreślić, że w leczeniu zaburzeń odżywiania aspekty emocjonalne są równie ważne, a często nawet ważniejsze niż kwestie dietetyczne. Jaworski i wsp. 2017). W tym kontekście rola dietetyka lub psychodietetyka oraz psychoterapeuty jest niezwykle istotna.
