Szukaj
Język
Syndrom RED’s – względny niedobór energii w sporcie
Spis treści
1. Zespół RED’s
Był to zespół objawów, który obejmował zaburzenia odżywiania i miesiączkowania oraz osteoporozę u młodych zawodniczek. International Olympic Committee nazwało to zjawisko „syndromem względnego niedoboru energii”, który powodowany jest dysbalansem energetycznym i prowadzi do licznych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu oraz występuje również u mężczyzn (M.J. W 1993 r. Po raz pierwszy zauważono i opisano tzw. Z biegiem czasu do objawów dodano również niską dostępność energii, a w 2014 r. De Souza i wsp. 2014). „triadę sportsmenek”.2. Niska dostępność energii
Stwierdza się ją wtedy, kiedy liczba spożywanych kilokalorii jest mniejsza niż 30 kcal/kg beztłuszczowej masy ciała (za optymalną podaż uważa się 45 kcal/kg beztłuszczowej masy ciała). Warto więc, aby znajdowali się pod okiem wykwalifikowanych ekspertów, również dietetyków (A. W dużym uproszczeniu niska dostępność energii oznacza zbyt małe przyjmowanie kilokalorii i/lub zbyt duże ich wydatkowanie w stosunku do zapotrzebowania. Niestety niska dostępność energii niesie ze sobą wiele przykrych konsekwencji zdrowotnych, dlatego tak ważne jest, aby sportowcy – zwłaszcza zawodowi, ale nie tylko – koncentrowali się na właściwym sposobie żywienia. Melin i wsp. 2015). Często występuje u zawodowych sportowców, ale także u amatorów i osób ze zbyt niskim BMI (< 17, 5 kg/m²).3. Zaburzenia miesiączkowania
Zaburzenia miesiączkowania mogą objawiać się nieregularnymi cyklami, problemami z zajściem w ciążę lub całkowitym zanikiem miesiączki (A. Zachurzok 2020). W dodatku objawy mogą być maskowane przez przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej, co dodatkowo utrudnia diagnozę (C.M. U kobiet, u których występuje niska dostępność energii, obserwuje się czynnościowy brak miesiączki pochodzenia podwzgórzowego. Drosdzol-Cop, A. Niestety ze względu na częste występowanie nieregularnych menstruacji wśród młodych kobiet połączenie tego problemu z niską dostępnością energii bywa trudne. Gordon i wsp. 2017). Spowodowany jest on zaburzeniem pulsacyjnego wydzielania gonadoliberyny, a co za tym idzie – zmniejszonym wydzielaniem LH oraz FSH, które prowadzi do obniżenia poziomu estrogenów i zahamowania owulacji.4. Zdrowie kości
Jest to problem występujący znacznie częściej u kobiet, ale pojawia się również wśród mężczyzn (M. Niska dostępność energii prowadzi również do innych zaburzeń hormonalnych, które mają bezpośredni wpływ na stan układu kostnego. Papageorgiou i wsp. 2018). Obniżenie stężenia estrogenów, IGF-1, leptyny czy hormonu trójjodotyroninowego może prowadzić do zmniejszenia gęstości mineralnej kości, pogorszenia mechanizmów naprawczych w kościach, a w konsekwencji do zwiększonego ryzyka złamań i wolniejszej regeneracji.5. Zaburzenia odżywiania przy RED’s
Perfekcjonizm, presja społeczna, wysoki poziom rywalizacji i brak wsparcia ze strony trenerów często prowadzą do nadmiernego skupienia na wyglądzie i sylwetce, a w konsekwencji do zaburzeń odżywiania. Najczęstszymi problemami są anoreksja i bulimia, które nie dość, że znacząco pogarszają jakość życia i stan zdrowia, to nierzadko wpływają również negatywnie na wyniki treningowe (E.M. Warschburger 2013). Niektóre ze względów estetycznych, z kolei w innych mniejsza liczba kilogramów ułatwia osiąganie lepszych wyników. Badania jasno mówią, że częstotliwość ich występowania jest znacznie wyższa u zawodowych sportowców niż wśród innych grup społecznych. Krentz, P. Takie dyscypliny sportowe jak gimnastyka artystyczna, kolarstwo, lekkoatletyka, kulturystyka, skoki narciarskie czy łyżwiarstwo figurowe wymagają od zawodników konkretnej, często niskiej masy ciała.6. Wpływ niskiej dostępności energii na wyniki sportowe
Niestety wciąż niewiele jest badań na ten temat, jednak te dostępne wskazują, że zbyt mała podaż energii zmniejsza wydolność mięśniowo-nerwową, zapasy glikogenu, syntezę białek oraz opóźnia czas reakcji i utrudnia regenerację potreningową (A.K. Niska dostępność energii znacząco zmniejsza odporność układu kostnego na przeciążenia, co może prowadzić do znacznie częstszych i trudnych do wyleczenia kontuzji (M.K. Choć wydaje się oczywiste, że niska dostępność energii może pogarszać wyniki sportowe, wielu sportowców nadal myśli odwrotnie. Melin i wsp. 2019). Drew i wsp. 2017). Są oni pewni, że niska masa ciała będzie w stanie zapewnić im wymarzony sukces.7. Wczesne wykrycie syndromu RED’s
Wśród niepokojących objawów wymienia się niski wskaźnik BMI, dużą utratę masy ciała w ostatnim czasie, niedociśnienie ortostatyczne, lanugo (lekki meszek pokrywający ciało), hiperkarotenemię (objawiającą się żółtym odcieniem skóry) i objawy zaburzeń odżywiania (E. Osoba przeprowadzająca rozmowę powinna zapytać o historię miesiączkowania, przebyte złamania, przyjmowane leki, choroby występujące w rodzinie, nawyki żywieniowe, a także o występowanie presji ze strony otoczenia (zwłaszcza trenera, rodziny lub osób z drużyny) ukierunkowanej na masę ciała lub wyniki. Niestety na ten moment badania przesiewowe wśród polskich sportowców nie są przeprowadzane na szeroką skalę, co może być spowodowane m.in. Niedostateczną wiedzą (M.J. Ze względu na poważne konsekwencje, jakie może nieść za sobą względny niedobór energii, kluczowe wydaje się jego wczesne wykrywanie. Joy i wsp. 2014). Nie bez znaczenia są również cechy osobowości, takie jak perfekcjonizm czy neurotyczność, które mogą przyczyniać się do zachowań prowadzących do niskiej dostępności energii. De Souza i wsp. 2014). Zastosowanie znajdują tu badania przesiewowe obejmujące zarówno wywiad, jak i badanie fizykalne.8. Jakie interwencje warto wprowadzić?
Zasadne wydaje się włączenie do zespołu interdyscyplinarnego dietetyka oraz psychologa, a także ewentualne skierowanie na psychoterapię osób cierpiących na zaburzenia odżywiania (J.F. Dunlap 2012). Można to zrobić właśnie poprzez zwiększenie ilości dostępnej energii. Sposób ten nie jest jednak optymalny, ponieważ nie leczy przyczyn, a tylko maskuje objawy. De Souza i wsp. 2014). Zachęca się również do wprowadzenia treningu oporowego, ale ze szczególną ostrożnością, by nie doprowadzić do kontuzji (R.J. De Souza 2014). Celem jest osiągnięcie BMI o wartości co najmniej 18, 5 u dorosłych, a u młodzieży masę ciała wynoszącą przynajmniej 90% przewidywanej. Deimel, B.J. Ważne, aby w przypadku zaniku miesiączki u kobiet skoncentrować się na jej przywróceniu. Dość częstą praktyką jest włączenie antykoncepcji hormonalnej. Złożone doustne środki antykoncepcyjne mogą dodatkowo pogarszać stan kości poprzez zmniejszenie wątrobowej produkcji insulinopodobnego czynnika wzrostu 1 – hormonu niezwykle ważnego dla funkcjonowania układu kostnego (M.J. Jeśli chodzi o poprawę funkcjonowania układu kostnego, warto wprowadzić suplementację witaminą D oraz wapniem w dawce ustalonej z lekarzem. Mallinson, M.J. Przede wszystkim należy rozpocząć od zwiększenia liczby przyjmowanych kilokalorii i/lub zmniejszenia intensywności treningów, aby uzyskać prawidłowy stan odżywienia organizmu, co pozwoli na zwiększenie dostępności energii.
