Szukaj
Język
Spadek „cukru” po posiłku – czy to normalne? Problem hipoglikemii reaktywnej
Spis treści
1. Czy to w ogóle skąd bierze się hipoglikemia reaktywna?
Często obserwuje się ją również wśród pacjentów po operacji bariatrycznej. Jedną z nich może być problem z wydzielaniem insuliny zaraz po posiłku, co wiąże się z gwałtownym wzrostem poziomu glukozy we krwi, a w konsekwencji z późniejszym, ale nadmiernym wyrzutem insuliny. Jako inne przyczyny wskazuje się również zbyt małą sekrecję glukagonu (hormonu podwyższającego stężenie glukozy we krwi) lub nadmierną aktywność glukagonopodobnego peptydu-1 (GLP-1), odpowiedzialnego za obniżanie poziomu cukru po posiłku (J.E. Drucker 2013). Pojawia się zarówno u cukrzyków, jak i u osób zdrowych (przeważnie z nadmierną masą ciała). Przyczyny występowania hipoglikemii reaktywnej nie są do końca jasne. Taki stan prowadzi nie tylko do zbyt dużego obniżenia poziomu cukru, ale też do zmniejszenia wrażliwości tkanek na insulinę i w efekcie do rozwinięcia insulinooporności. Campbell, D.J. Hipoglikemia reaktywna (RH), nazywana inaczej poposiłkową, to stan, w którym dochodzi do silnego obniżenia stężenia glukozy we krwi (< 70 mg/dl) po 2–5 godzinach od zjedzenia posiłku, najczęściej bogatego w cukry proste.2. Czy to w ogóle skąd mam wiedzieć, że doświadczam hipoglikemii poposiłkowej?
Symptomy mogą różnić się w zależności od osoby, a także od stopnia „niedocukrzenia”. Gdy poziom cukru spada poniżej 50 mg/dl, może dojść do wystąpienia symptomów ze strony ośrodkowego układu nerwowego takich jak splątanie, zaburzenia widzenia i mowy, zawroty głowy, utrata przytomności, drgawki, senność, a nawet śpiączka (N.E. Vella 2017). U niektórych pojawiają się, gdy poziom cukru spada poniżej 70 mg/dl, a u innych nawet wcześniej, gdy spadek jest gwałtowny. Do ogólnych objawów zalicza się: bóle głowy, osłabienie, niepokój, nudności, drżenie rąk, uczucie głodu i kołatania serca, zaburzenia koncentracji czy nadmierną potliwość. Kittah, A. Objawy hipoglikemii reaktywnej są takie same jak w przypadku innych rodzajów hipoglikemii.3. Czy to w ogóle kto jest najbardziej narażony na rozwinięcie hipoglikemii reaktywnej?
Po powrocie do zwyczajowej, zbilansowanej diety, gdy do komórek dostarczana jest większa ilość czystej glukozy, dochodzić może do nadmiernego wydzielania insuliny, która ze względu na zwiększoną insulinowrażliwość tkanek skutkuje nadmiernym obniżaniem glikemii. W przypadku osób, które odżywiają się nieregularnie, pomijają śniadania, jedzą bardzo obfite kolacje bogate w węglowodany proste czy spożywają duże ilości alkoholu, ryzyko wystąpienia hipoglikemii reaktywnej wzrasta. Traczyk, M. Walicka 2020). Długotrwałe prowadzenie diet niskowęglowodanowych może powodować zwiększenie wrażliwości tkanek na insulinę, a także zmniejszenie wydzielania glukagonu. Na rozwinięcie RH duży wpływ ma również dieta. Również nadmierna ilość stresu stanowi czynnik predysponujący (I. Hall, M. Hipoglikemia reaktywna często pojawia się u osób młodych, przed 40. Rokiem życia, które w przeszłości miały nadmierną masę ciała i znacząco ją zredukowały poprzez stosowanie diet niskowęglowodanowych.4. Hipoglikemia reaktywna – jak ją zdiagnozować?
Warto skupić się na kompozycji jadłospisu, ogólnym stylu życia, aktywności fizycznej, przyjmowanych lekach i przebytych chorobach oraz na objawach i sytuacjach, w których hipoglikemia się pojawia. Aby móc zdiagnozować hipoglikemię, należy potwierdzić występowanie tzw. Triady Whipple’a (obecność charakterystycznych objawów, obniżone stężenia glukozy we krwi oraz poprawa samopoczucia po spożyciu węglowodanów) (L. Raghavan, J.M. Dość częstą praktyką jest również przeprowadzanie 2- lub 5-godzinnego testu obciążenia glukozą (OGTT), podczas którego podaje się 75 g czystej glukozy i ocenia poziomy glukozy i insuliny w konkretnych odstępach czasowych. Dodatkowo organizm zupełnie inaczej reaguje na czystą glukozę niż na np. Zbilansowane śniadanie. Meier i wsp. 2009). Davi i wsp. 2017). Wydaje się, że największe znaczenie ma przeprowadzenie dokładnego wywiadu chorobowego i żywieniowego. Dobrym rozwiązaniem w celu monitorowania diety jest prowadzenie kilkudniowego dzienniczka żywieniowego obejmującego przynajmniej 2 dni pracujące i 1 dzień wolny. Kandaswamy, R. Pappachan 2016). Jest to jednak metoda nie do końca dokładna, ponieważ, jak już zostało wcześniej wspomniane, diagnoza wymaga występowania objawów, które bardzo często w tym teście się nie pojawiają lub pojawiają się zbyt późno czy zbyt wcześnie. Większy sens przy diagnozowaniu hipoglikemii reaktywnej ma wprowadzenie tzw. Posiłku testowego i obserwowanie glikemii po jego spożyciu (J.J. Bardzo istotne jest również odróżnienie hipoglikemii reaktywnej od innych chorób, m.in. Guza neuroendokrynnego wydzielającego insulinę, nadczynności tarczycy, niedoczynności kory nadnerczy, alkoholizmu czy zaburzeń lękowych (M.V. Póki co nie opracowano schematu diagnostycznego dla hipoglikemii reaktywnej.5. Czy to w ogóle co zrobić, gdy pojawią się objawy „niedocukrzenia”?
Gdy jednak poziom cukru jest zbyt niski i dochodzi do utraty przytomności, konieczne jest ułożenie chorego w pozycji bocznej bezpiecznej i wezwanie pogotowia ratunkowego, aby nie doprowadzić do śpiączki hipoglikemicznej (W. Gdy poziom glukozy we krwi spada i pojawia się hipoglikemia, należy jak najszybciej zareagować i podać 15 g węglowodanów prostych w postaci czystej glukozy, owoców, dżemu, miodu lub soku owocowego. Fabian i wsp. 2019). Po 15 minutach powinno się zweryfikować glikemię i spożyć węglowodany złożone, np. W postaci kanapki.6. Czy to w ogóle czy da się zapobiec wystąpieniu objawów?
Posiłki powinny być zbilansowane, czyli zawierać źródła białek, tłuszczów i węglowodanów. Póki co nie opracowano konkretnych wytycznych dotyczących żywienia w hipoglikemii reaktywnej. Indeks glikemiczny to wskaźnik mówiący o tym, o ile wzrasta stężenie glukozy we krwi po 120 minutach od spożycia produktu zawierającego 50 g przyswajalnych węglowodanów. Wśród posiłków o wysokim ładunku i indeksie glikemicznym wymienić można owsiankę na wodzie z samymi owocami, słodkie przekąski, soki, frytki z ketchupem, czyli, ogólnie mówiąc, posiłki źle zbilansowane. Przy ustalaniu jadłospisu warto trzymać się też kilku innych reguł, dzięki którym gospodarka węglowodanowa będzie prawidłowo funkcjonować. Są one bogate w witaminy i składniki mineralne oraz błonnik pokarmowy, który obniża ładunek glikemiczny i wpływa pozytywnie na odczuwanie sytości poposiłkowej. Świetnymi źródłami białka są: chude mięso, ryby, nasiona roślin strączkowych, chude mleko i jego przetwory, tofu czy jajka. Wśród produktów bogatych w dobrej jakości tłuszcze wymienić można oleje roślinne (poza kokosowym), nasiona, pestki, orzechy, tłuste ryby morskie (łosoś, halibut, makrela) czy awokado. Warto ograniczać spożycie soków, owocowych koktajli i słodzonych napojów, które zawierają duże ilości łatwo przyswajalnych węglowodanów i tym samym gwałtownie podnoszą stężenie glukozy we krwi, a przy tym nie sycą na zbyt długo. Dobrońska, ncez.pzh.gov.pl). Najlepszym sposobem jest stosowanie odpowiedniej diety. Oprócz tego niesamowicie istotna jest ich regularność i unikanie zbyt długich przerw między nimi. Wiadomo jednak, że zastosowanie znajduje dietoterapia oparta na niskim indeksie (IG) i ładunku glikemicznym (ŁG). Ładunek glikemiczny uwzględnia dodatkowo ich ilość, a także towarzyszące im źródła białek i tłuszczów, więc pozwala dokładniej oszacować zmiany glikemii. Prawidłowo skomponowana dieta nie doprowadza do nagłych wyrzutów glukozy i insuliny i umożliwia kontrolowanie zmian stężenia glukozy we krwi, a co za tym idzie – pozwala uniknąć rozwinięcia hipoglikemii reaktywnej. Należy zadbać o to, aby w każdym posiłku znalazła się porcja świeżych warzyw lub owoców. Nie bez znaczenia jest również jakość spożywanych tłuszczów i białek. Jeśli chodzi o tłuszcz, korzystne będzie zamienienie zwierzęcego na roślinny, który nie zawiera nasyconych kwasów tłuszczowych. Podstawę diety powinny stanowić również węglowodany złożone, takie jak pełnoziarniste kasze, pieczywo, makarony i brązowy ryż. Niekorzystne jest również spożywanie alkoholu, ponieważ wykazuje on efekt hipoglikemiczny (K. Zamiast leczyć już występującą hipoglikemię, warto jej zapobiegać.7. Czy to w ogóle od czego zależy wartość indeksu glikemicznego?
Ciekawą kwestią jest również zmniejszony indeks glikemiczny w produktach skrobiowych, które po ugotowaniu najpierw są wystudzone, a następnie ponownie ogrzane. Jest ona odporna na enzymy trawienne i tym samym nie podnosi glikemii (J. Jeznach-Steinhagen 2016). Dodawanie do potrawy białka i tłuszczu pozwala na obniżenie ŁG, z kolei takie zabiegi jak drobne krojenie, blendowanie czy długie gotowanie powodują jego podwyższanie. Dochodzi wtedy do wytworzenia tzw. Skrobi opornej, która jest frakcją nierozpuszczalnego błonnika. Ostrowska, A. Mimo że istnieją tabelki określające wartość indeksu glikemicznego konkretnych produktów, to wskaźnik ten nie jest zbyt dokładny, ponieważ wpływ na niego ma wiele różnych czynników – chociażby wcześniej wspomniane bilansowanie posiłków.8. Czy to w ogóle czy hipoglikemię reaktywną można leczyć farmakologicznie?
W hipoglikemii reaktywnej najczęściej podaje się akarbozę zmniejszającą wchłanianie węglowodanów. Lee 2010). Hostalek, M. Hildemann 2015). W takich przypadkach można rozważyć farmakoterapię. Należy przyjmować ją przed głównymi posiłkami (A. W leczeniu RH zastosowanie znajduje również metformina – lek wykorzystywany w leczeniu cukrzycy i łagodzeniu objawów insulinooporności; wykazuje działanie zwiększające wrażliwość tkanek na insulinę (U. Gwilt, S. Są osoby, u których poprawa jakości żywienia nie chroni przed występowaniem epizodów hipoglikemii, a także takie, które są bardzo oporne na wprowadzanie zmian w diecie.
