Szukaj
Język
Słodka pułapka – czy cukier może być uzależniający
Spis treści
1. Jak w teorii działa uzależnienie
Istnieje kilka teorii wyjaśniających powstawanie nałogów, ale najpowszechniejsza jest teoria biologiczna. Największe znaczenie w tym przypadku przypisuje się jednak dopaminie, która jest neuroprzekaźnikiem nazywanym inaczej substancją szczęścia. Ciało szybko dostosowuje się do poprzedniej dawki i po krótkim czasie nie reaguje już na nią w ten sam sposób – z tego względu zarówno ilość, jak i częstotliwość musi za każdym razem być większa, aby wywołać ten sam efekt (R.A. Robble 2020). Wynika to z wielu aspektów – nie tylko wewnętrznych, ale i środowiskowych. Morales i wsp. 2020). Celem jest doświadczanie jej pozytywnego wpływu na psychikę lub unikanie negatywnych objawów wynikających z jej braku. Z fizjologicznego punktu widzenia uzależnienie powstaje w wyniku zaburzenia funkcjonowania układów nagrody, poznawczego i emocjonalnego, co skutkuje zmianami w wydzielaniu serotoniny i dopaminy. W odpowiedzi na przyjęcie uzależniającej substancji dochodzi do nadmiernego wyrzutu dopaminy, co wywołuje na tyle przyjemne uczucie w organizmie, że dąży on do jego powtórzenia. Wise, M.A. Warto mieć świadomość, że nie u każdego uzależnienie rozwinie się od razu; są osoby, które mimo regularnego przyjmowania konkretnych substancji, nie wpadną w nałóg w ogóle. Wśród czynników predysponujących można wyróżnić: trudną sytuację socjoekonomiczną, brak wsparcia otoczenia, trudności z radzeniem sobie z emocjami, brak asertywności, niską samoocenę czy pustkę emocjonalną (A.M. Według definicji WHO uzależnienie to stan psychiczny wynikający z interakcji między substancją a organizmem człowieka, który objawia się zmianą zachowania i ciągłą lub okresową koniecznością przyjmowania danej substancji.2. Argumenty za istnieniem uzależnienia od cukru
Badacze sugerują, że bardzo często występują zachowania podobne do objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Johnson i wsp. 2011). Po dłuższym czasie może jednak dojść do wyczerpania serotoniny w mózgu i zaniku tego efektu ze względu na jej wyczerpanie (J.J. O’Keefe, W.L. Aby uzależnienie mogło zostać zdiagnozowane, spełnione muszą być 2–3 z 11 warunków. Są to m.in. Objadanie się, silne pragnienie spożycia, stopniowy wzrost tolerancji na dawkę, objawy odstawienne, większa tendencja do rozwinięcia innych uzależnień czy uwalnianie dopaminy w odpowiedzi na spożycie (J.J. O’Keefe, W.L. Z tego względu teoretycznie powinno się uznać istnienie tego nałogu. Może to świadczyć o tym, że używki działają na nie w taki sam sposób, w jaki działał wcześniej cukier lub jedzenie ogółem (L. Ivezaj, K.K. Przyczyn tego stanu rzeczy może być wiele. Innym powodem może być wystąpienie zaburzeń odżywiania ze względu na strach przed ponownym zwiększeniem masy ciała. W przypadku wcześniej występującego zjawiska kompulsywnego objadania się niektóre osoby mogą odczuwać potrzebę wykorzystania podobnego zachowania, aby poradzić sobie z trudnymi emocjami. Kavak 2022). Według niektórych zwolenników teorii jest to wystarczający argument sugerujący uzależniające działanie słodyczy (J.J. O’Keefe, S.C. Zwolennicy teorii uzależnienia od słodkiego smaku podkreślają, że w przypadku długotrwałego przyjmowania dużych dawek glukozy nagłe ograniczenie jej spożywania wiąże się ze spadkiem poziomu dopaminy w organizmie – dokładnie tak jak dzieje się to w przypadku abstynencji od innych używek. Zdarza się również, że pojawiają się epizody silnego obniżenia nastroju – znikają one po spożyciu cukru, gdyż następuje ponowny wyrzut dopaminy (R.J. Po przyjęciu cukru wzrasta także poziom serotoniny, która znacząco poprawia samopoczucie. DiNicolantonio, J.H. Wilson 2017). W przypadku nadmiernego spożywania cukru wskazuje się ich o wiele więcej. DiNicolantonio, J.H. Wilson 2017). Ciekawy jest też fakt, że nawet 30% osób otyłych, które spożywają duże ilości słodyczy, po operacji bariatrycznej żołądka wpadają w nałóg, np. W alkoholizm lub narkomanię. Fowler, V. Saules 2014). Po operacji bariatrycznej dochodzi do zwiększenia wrażliwości i zmniejszenia tolerancji organizmu na różne substancje, więc znacznie szybciej może dojść do rozwinięcia uzależnienia. Jest to duże obciążenie psychiczne, które zwiększa ryzyko sięgania po używki w celu zapomnienia o trudnościach. W takich sytuacjach często pada właśnie na alkohol lub narkotyki (M. Özkan, M. Mówi się też o tym, że ze względu na szybki wyrzut glukozy i tak samo szybki jej spadek w odpowiedzi na przyjęcie cukrów prostych istnieje konieczność ponownego dostarczenia energii. DiNicolantonio, J.H. Lucan 2015). Nie obserwuje się jednak klasycznych objawów zespołu odstawiennego.3. Argumenty przeciwko istnieniu uzależnienia od cukru
Przeciwnicy podkreślają również, że nadmierna konsumpcja cukru nie wiąże się z działaniami jak kradzieże, przestępczość czy destrukcyjne zachowania, co często ma miejsce w przypadku alkoholików lub narkomanów. Raczej mało kto sięga po cukier pod postacią kryształków bądź kostek. Markus i wsp. 2017). Wiele osób ma trudności z zatrzymaniem się w trakcie ich jedzenia, ale problemem w tym przypadku nie jest sam cukier, a po prostu brak innych sposobów na radzenie sobie z trudnymi emocjami. Ostatecznym argumentem przeciwko istnieniu uzależnienia od cukru jest stanowisko Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, które nie zgodziło się na uznanie nadmiernej konsumpcji jedzenia ogółem oraz cukru jako nałogu. Yale Food Addiction Scale – YFAS) na osobach otyłych sugerujących, że mogą być uzależnione. Meule, A.N. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób wpisane są inne uzależnienia, ale brakuje wzmianki o uzależnieniu od cukru. Najczęściej wymienianym argumentem przeciwko uznaniu istnienia uzależnienia od cukru jest fakt, że nie da się całkowicie wyeliminować go z diety, ponieważ stanowi dodatek do wielu produktów spożywczych, nawet tych niesłodkich. Inna kwestią jest to, że większość ludzi preferuje różnego rodzaju ciasta czy wyroby czekoladowe, czyli cukier w połączeniu z tłuszczem i innymi dodatkami. Ten argument sugeruje, że bardziej prawdopodobne wydaje się uzależnienie od jedzenia ogólnie, a nie konkretnie od słodkiego smaku (C.R. Słodycze często są odpowiedzią na gorszy nastrój lub nadmiar stresu, ponieważ dzięki wyrzutowi dopaminy poprawiają samopoczucie. Jeśli już miałoby się mówić w tym przypadku o jakimkolwiek uzależnieniu, to nie o fizycznym od konkretnej substancji, a o behawioralnym – od aktu jedzenia. Decyzja ta zapadła po przeprowadzeniu Skali uzależnienia od jedzenia zaprojektowanej przez uniwersytet Yale (ang. Wyniki zdecydowanie temu zaprzeczyły (A. Gearhardt 2014). Kwestia nadmiernego spożycia pojawia się jednak w kontekście zaburzeń odżywiania, zwłaszcza bulimii czy zespołu kompulsywnego objadania się. Z tego względu schemat leczenia ewentualnego uzależnienia nie może opierać się na abstynencji, tak jak dzieje się to w przypadku innych nałogów.4. Zalecenia dotyczące spożycia cukru
Wydaje się dużo, zwłaszcza że do tego bilansu nie wlicza się naturalnie występujących cukrów. Główny Urząd Statystyczny wykazał, że w 2017 r. Średnie roczne spożycie cukru w Polsce wynosiło 44, 5 kg na osobę, co daje prawie 122 g dziennie. Dobrze mieć świadomość, że nadmierne spożycie cukrów prostych wiąże się nie tylko z większym ryzykiem rozwinięcia cukrzycy typu 2, ale także nadciśnienia tętniczego, zaburzeń gospodarki lipidowej i schorzeń układu krążenia (K. Wydra, M. Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia mówią, że dzienne spożycie cukrów dodanych nie powinno przekraczać 10% całej wartości energetycznej diety. Okazuje się jednak, że maksymalną dawkę bardzo łatwo jest przekroczyć. Głównymi źródłami były napoje gazowane i energetyczne oraz soki. Witek, K. Filip 2022). W przypadku 2000 kcal jest to ok. 200 kcal, czyli 50 g cukru (ok. 10 łyżeczek).
