Szukaj
Język
Ruch „zdrowie w każdym rozmiarze” – czy to koniec kultury diet
Spis treści
1. Czy to w ogóle czym jest ruch health at every size?
Health At Every Size jest metodą, która ma na celu pomóc specjalistom z obszaru zdrowia we wspieraniu osób z nadmierną masą ciała w dbaniu o zdrowie bez konieczności wprowadzania redukcji masy ciała. Twórcy HAES opracowali nawet specjalne wytyczne, które ich zdaniem powinny być stosowane przez wszystkich pracowników służby zdrowia we współpracy z pacjentami. Wspólnym celem wszystkich specjalistów powinno być osiągnięcie przez podopiecznych pełni zdrowia rozumianego jako dobrostan fizyczny, psychiczny, duchowy i ekonomiczny, dlatego też konieczna jest interdyscyplinarna współpraca w zespołach medycznych. Ważnym składnikiem jest wspieranie jedzenia intuicyjnego i dobrej relacji z ruchem opartym na sprawiających przyjemność aktywnościach. Kolejnym czynnikiem mającym wpływ na rozwinięcie HAES była coraz częściej występująca stygmatyzacja osób z nadmierną masą ciała zarówno w społeczeństwie, jak i środowisku medycznym. Jednym z głównych założeń jest osiągnięcie pełnego dobrostanu dzięki budowaniu wartościowych relacji, a także znalezieniu sensu i celu w życiu, a nie utracie nadmiernych kilogramów poprzez restrykcyjne diety czy katorżnicze ćwiczenia. Podstawową regułą jest akceptowanie i pomoc wszystkim ludziom niezależnie od wyglądu ich ciała. Przedstawiciele służby zdrowia powinni również aktywnie walczyć z dyskryminacją i stygmatyzacją osób z nadmierną masą ciała oraz zapewnić pełną szacunku opiekę nie tylko osobom z nadwagą czy otyłością, ale również pacjentom wszystkich płci i ras oraz o różnym statusie społeczno-ekonomicznym. Zdrowie w każdym rozmiarze to ruch charakteryzujący się wagoinkluzywnym i „antydietetycznym” podejściem, który powstał w 1990 r. W odpowiedzi na doniesienia mówiące o tym, że intencjonalne odchudzanie nie przynosi długotrwałych efektów i w dodatku może wiązać się z negatywnymi konsekwencjami dla zdrowia fizycznego i psychicznego.2. Podstawowe założenia ruchu zdrowie w każdym rozmiarze
Głównym założeniem w tym przypadku jest słuchanie sygnałów dotyczących łaknienia i sytości, co w praktyce oznacza rozpoczęcie posiłku, gdy pojawia się głód, i zakończenie jedzenia po zaspokojeniu łaknienia. Przy praktykowaniu jedzenia intuicyjnego zakłada się, że ciało dokładnie wie, ile i czego potrzebuje, i będzie dążyć do osiągnięcia optymalnej masy ciała, która nazywana jest set pointem. Niezwykle istotną kwestią w ruchu HAES jest całkowite odwrócenie uwagi od masy ciała. Jeśli np. Osoba z nadwagą ma problemy z wykonywaniem intensywnej aktywności fizycznej, jaką jest bieganie, ale bieg sprawia jej przyjemność, to celem nie powinno być schudnięcie, a znalezienie innego sposobu, który pozwoli na uprawianie wymarzonego sportu. Twórcy idei wskazują również na problem braku dostosowania infrastruktury do osób z większą masą ciała, ale twierdzą, że to kultura diet jest temu winna i że należy wprowadzić zmiany w tym kierunku, a nie chudnąć. Zdaniem zwolenników długoterminowe zmuszanie się do sportów, których się nie lubi, powoduje szybką rezygnację z aktywności w ogóle. Harrison 2019). Wykorzystuje się tutaj zasady jedzenia intuicyjnego, polegającego na reagowaniu na potrzeby organizmu i dostarczaniu mu tego, czego naprawdę potrzebuje. Oprócz tego równie ważna jest satysfakcja z posiłków, ich smakowitość oraz różnorodność, która pozwala pokryć zapotrzebowanie na mikro- i makroelementy. Po odrzuceniu kultury diet może dojść zarówno do spadku, jak i wzrostu liczby kilogramów, ale równie dobrze może ona pozostać bez zmian. To nie ona jest wyznacznikiem wartości człowieka czy jego zdrowia. W tym przypadku może to być najpierw spokojny marsz, którego intensywność będzie zwiększana każdego dnia. Zdrowie w każdym rozmiarze podkreśla, że ruch jak najbardziej jest korzystny dla organizmu i powinien być wykonywany jak najczęściej, ale tylko wtedy, kiedy rzeczywiście sprawia przyjemność. W HAES odchodzi się od pojęcia „trening” na rzecz słowa „ruch”, który definiowany jest jako aktywność spontaniczna, nieskoncentrowana na liczbie spalanych kilokalorii (C. Bardzo ważnym aspektem zdrowia w każdym rozmiarze jest żywienie, które wyklucza restrykcje i liczenie kilokalorii.3. Problem stygmatyzacji osób otyłych przez środowisko medyczne
. To samo tyczy się wielu innych zaburzeń i chorób. Według HAES lekarze powinni przestrzegać kilku zasad, jak np. Wdrażanie wyłącznie postępowania opartego na badaniach naukowych i powstrzymywanie się od komentarzy na temat masy ciała czy wyglądu danej jednostki. Bardzo częstą praktyką jest ważenie podczas wizyty, które według propagatorów tego ruchu tak naprawdę nie daje żadnych wartościowych informacji i nie jest do niczego przydatne. HAES rekomenduje odejście od tej czynności. Konieczna jest również zmiana podejścia całego personelu do osób z nadmierną masą ciała. Badanie przeprowadzone przez doktorantów z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu wskazuje, że ponad 40% lekarzy nie chce kontynuować leczenia pacjenta otyłego, jeśli nie schudnie on w przeciągu 3 miesięcy, co doskonale pokazuje skalę tego problemu (M. Gruszka, G. Kudela, T. Koszutski 2019). A ruch health at every size powstał, aby nauczyć lekarzy i specjalistów zdrowia równego podejścia do wszystkich pacjentów. Niestety często słyszy się, że jedyną radą, jaką osoba z insulinoopornością otrzymuje od endokrynologa, jest że „trzeba schudnąć”.4. HAES w zaburzeniach odżywiania
W USA paradygmat zdrowia w każdym rozmiarze wykorzystywany jest przez specjalistów właśnie w leczeniu zaburzeń odżywiania. Dzięki takiemu podejściu dochodzi do poprawienia relacji zarówno z ciałem, jak i z jedzeniem. Harrison 2019). Ciągła koncentracja na utracie masy ciała i wyglądzie zewnętrznym dodatkowo napędza niesprzyjające zachowania. Wprowadzanie zasad jedzenia intuicyjnego i praca nad zmniejszeniem koncentracji na wyglądzie i masie ciała dają pozytywne efekty oraz pozwalają na szybsze wyzdrowienie. Normalizacja zdrowia w każdym rozmiarze zmniejsza lęk przed ewentualnym przytyciem i pozwala uznać proces przybrania kilogramów za neutralny i nieświadczący o wartości danej jednostki (C. Coraz częściej mówi się o tym, że restrykcyjne diety i odchudzanie są czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwinięcia zaburzeń odżywiania, w tym anoreksji, bulimii czy zespołu kompulsywnego objadania się.5. Czy to w ogóle health at every size – co mówią badania?
Szczególne korzyści z filozofii HAES czerpią kobiety cierpiące na zaburzenia odżywiania (M.D. Zaobserwowano również zmniejszenie apetytu oraz zwiększoną częstotliwość uprawiania aktywności fizycznej w zestawieniu z osobami, które stosowały diety odchudzające. Provencher i wsp. 2009). Safaei i wsp. 2021). Tremblay, F. Ich nawyki żywieniowe również nie są prawidłowe, więc jest wysoce prawdopodobne, że będą sięgać po wysokoenergetyczne i mało odżywcze produkty. Badania wskazują, że u osób, które są przedstawicielami ruchu Health At Every Size, obserwuje się stabilizację masy ciała i poprawę wyników badań (zwłaszcza profilu lipidowego i ciśnienia tętniczego krwi). Ulian i wsp. 2018). Co ważne, efekt ten utrzymywał się długoterminowo (V. Niestety twórcy zdrowia w każdym rozmiarze zupełnie pominęli fakt, że otyłość sama w sobie jest chorobą, a także stanowi bezpośredni czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia wielu innych schorzeń, w tym cukrzycy typu 2 czy schorzeń układu krążenia, które są bardzo niebezpieczne (M. Ważnym aspektem jest również fakt, że osoby z nadmierną masą ciała mają często problemy z odczuwaniem sygnałów głodu i sytości i nie potrafią na nie prawidłowo reagować, co może się wiązać z dalszym przejadaniem się (A. Bellisle 2015). Pozytywny wpływ na psychikę związany z brakiem ograniczeń w tym przypadku jest oczywisty, ale istnieje ryzyko, że przy praktykowaniu jedzenia intuicyjnego przez osoby z nadmierną masą ciała stan zdrowia może się pogorszyć. Odnotowuje się również pozytywne zmiany w obszarze zdrowia psychicznego, jak np. Lepszą relację z jedzeniem, rozwinięcie poczucia własnej wartości, zmniejszenie odczuwania lęków, a nawet zmniejszenie ryzyka depresji.6. Problem skrajności w ruchu HAES
Propagatorzy tego ruchu twierdzą, że swoje przekonania opierają na badaniach naukowych – i rzeczywiście są materiały potwierdzające te tezy. A przecież podstawowym założeniem HAES powinno być akceptowanie każdego człowieka. W środowisku HAES obserwuje się również negatywne komentarze w kierunku modelek czy kulturystów, ponieważ koncentrują się oni na wyglądzie zewnętrznym. Jednak równocześnie kompletnie ignorują wielokrotnie potwierdzone doniesienia o szkodliwości nadmiernej masy ciała. Niestety filozofia zdrowia w każdym rozmiarze, mimo że walczy z dyskryminacją osób otyłych, często idzie w drugą stronę i stygmatyzuje osoby z prawidłową lub zbyt niską masą ciała.
