Szukaj
Język
Rola wapnia w kontekście menopauzy i osteoporozy
Spis treści
1. Wapń – funkcje, źródła w diecie
Zdecydowana większość wapnia (99%) znajduje się właśnie w kościach. Pozostała ilość tego pierwiastka obecna jest w płynach ustrojowych i tkankach miękkich. Reguluje kurczliwość mięśni, wspomaga pracę serca i przewodnictwo nerwowe, bierze udział w krzepnięciu krwi oraz aktywacji i sekrecji hormonów. Ze względu na to, że wapń pełni tak wiele funkcji, należy codziennie dostarczać go z dietą. Zapotrzebowanie jest największe w okresie dorastania w związku z intensywnym wzrostem, zwiększa się także w ciąży oraz u osób starszych. Wapń powszechnie występuje w żywności. Bogate w wapń są bowiem niektóre produkty roślinne, np. Soja, fasola szparagowa, jarmuż, nasiona słonecznika, mak, sezam, nasiona chia czy migdały. Warto sięgnąć po wody wysokozmineralizowane, które także dostarczą dodatkowej porcji tego składnika. Warto wiedzieć, że błonnik, szczawiany, fityniany zawarte głównie w produktach roślinnych obniżają wchłanianie wapnia w przewodzie pokarmowym. Ze względu na to, że zawartość fosforu w diecie jest zazwyczaj większa niż ta ujęta w normach żywieniowych, warto unikać produktów takich jak m.in. Wędliny, sery topione, zupy w proszku oraz napoje typu cola, w których fosfor pojawia się jako substancja dodatkowa. Wapń to przede wszystkim składnik odgrywający ważną rolę w budowie szkieletu kostnego. Jest też budulcem zębów, paznokci oraz chrząstek. Wapń jest niezwykle ważny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Odgrywa też istotną rolę w regulacji ciśnienia krwi. Zalecania dotyczące dawki różnią się w zależności od płci i wieku. Dla osób dorosłych dzienne zapotrzebowanie na wapń wynosi 1000–1200 mg. Najbogatszym źródłem tego pierwiastka jest mleko i jego przetwory, ale na diecie bezmlecznej także można dostarczać jego odpowiednie ilości. Źródłem wapnia mogą być również produkty fortyfikowane (wzbogacane), np. Tofu czy napoje roślinne. Oprócz zawartości wapnia w produkcie ważnym aspektem jest jego biodostępność. Istotny jest również stosunek wapnia do fosforu w diecie, który powinien być nie mniejszy niż 1: 1 (z ewentualną przewagą wapnia). Wapń najlepiej przyswajalny jest z produktów mlecznych takich jak mleko, jogurty, kefiry czy sery podpuszczkowe. Odpowiada za prawidłową mineralizację i wzrastanie kośćca.2. <extra_id_0> Tytuł: <extra_id_1>
Okres menopauzalny wiąże się ze zwiększoną utratą masy kostnej (nawet 5% w ciągu roku). Z tego względu tak ważna jest podaż tego pierwiastka z dietą. Najszybszą utratę masy kostnej obserwuje się w ciągu pierwszych pięciu lat po menopauzie. Jest to choroba przewlekła, charakteryzująca się zmniejszeniem wytrzymałości tkanki kostnej, prowadząca do złamań kości, które pojawiają się już nawet po niewielkim urazie. Osteoporoza na początku nie daje żadnych objawów. Warto wiedzieć, że oprócz wieku czynnikami, które przyspieszają rozwój osteoporozy, są nieodpowiednia dieta, niska aktywność fizyczna, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, a także niedostateczna ekspozycja słoneczna. Szacuje się, ze pojawia się u ponad 30% kobiet po menopauzie (E. Stuss 2016). Osteoporoza może też być przyczyną przewlekłego bólu. W leczeniu osteoporozy stosuje się leki zmniejszające ryzyko złamań kości, które hamują utratę kości lub wspomagają jej odbudowę. Obserwowane działania niepożądane, które mogą wystąpić (np. Negatywny wpływ na układ krzepnięcia czy zwiększone ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów), są jednak istotniejsze niż korzyści z jej zastosowania. Już po 40. Roku życia niszczenie kości przebiega szybciej niż ich odbudowa. Spadek produkcji estrogenu powoduje zachwianie równowagi pomiędzy resorpcją a tworzeniem kości, czego skutkiem jest przyspieszenie utraty wapnia z kości. W celu zminimalizowania utraty masy kostnej kobiety po 50. Roku życia powinny przyjmować dziennie 1200 mg wapnia. To właśnie wtedy kobiety najbardziej narażone są na pojawienie się osteoporozy. Złamania takie (nazywane złamaniami osteoporotycznymi) mogą pojawiać się w różnych miejscach, lecz najczęściej dotyczą kręgosłupa, kości przedramienia i szyjki kości udowej. Ze względu na skąpoobjawowy przebieg to właśnie złamania niskoenergetyczne (czyli takie, które następują przy niewielkim urazie lub upadku z wysokości nie większej niż wysokość ciała, np. Potknięcie się), mogą być pierwszym objawem osteoporozy. Choroba ta niestety nie należy do rzadkości. Sewerynek, M. Efektem złamań jest często długotrwałe unieruchomienie, które z kolei może nieść za sobą wiele powikłań takich jak np. Pogorszenie funkcji wielu narządów, odleżyny, zanik mięśni czy zator płucny. Chorobę rozpoznaje się na podstawie densytometrii kości techniką DEXA, czyli pomiaru gęstości mineralnej kości (BMD), oraz na podstawie kalkulatora FRAX, który szacuje ryzyko złamania osteoporotycznego w ciągu kolejnych 10 lat. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) nie jest obecnie polecane w zapobieganiu i leczeniu osteoporozy, mimo że zmniejsza ona ryzyko złamań. Całkowite wyleczenie osteoporozy nie jest możliwe, jednak z powodzeniem można zahamować rozwój choroby. Jest to proces nieuchronny, związany z wiekiem.3. <extra_id_0> Suplement diety <extra_id_1> Witamina D <extra_id_2>
Preparat powinien być dobrany indywidualnie, najlepiej po konsultacji z lekarzem, który ustali odpowiednią dawkę. Do wyboru jest wiele form preparatów, m.in. Węglan wapnia, cytrynian wapnia, glukonian, diglicynian, mleczan wapnia, sole wapniowe kwasu cytrynowego, a także chlorek, wodorotlenek i tlenek wapnia. Który preparat wybrać? Węglan wapnia powinien być przyjmowany wraz z posiłkiem, ale u niektórych osób może powodować dolegliwości trawienne (zaparcia, biegunka, wzdęcia). W razie możliwości lepiej sięgnąć po preparat, który jest lekiem, a nie suplementem diety. Oznacza to, że im więcej wapnia przyjmujemy jednorazowo, tym mniej się go wchłonie. Aby wapń się wchłonął, niezbędny jest jest odpowiedni poziom witaminy D w organizmie. U zdrowych osób dorosłych zaleca się suplementację od października do kwietnia w dawce 1000–2000 IU/dobę lub przez cały rok, jeśli synteza skórna jest niewystarczająca. Zapewnienie odpowiedniej dawki witaminy D redukuje prawdopodobieństwo wystąpienia złamań kości oraz dobrze wpływa na koordynację, co zapobiega upadkom. Dodatkowo wysokie stężenie witaminy D może odwapniać kości, a w konsekwencji je osłabić i doprowadzać do złamań. Z tego powodu tak ważne jest odpowiednie dobranie dawki suplementów. Warto również kontrolować poziom witaminy D. Profilaktykę osteoporozy należy zacząć jeszcze przed menopauzą, zadbać o odpowiednią podaż wapnia i witaminy D oraz regularną aktywność fizyczną. Osteoporoza jest schorzeniem, które niesie za sobą ciężkie powikłania, a nie od dziś wiadomo, że lepiej zapobiegać chorobie, niż ją leczyć. Jeśli jednak przyjmowanie wystarczającej ilości tego składnika z pożywieniem jest problematyczne (np. Ze względu na trudności w spożywaniu większych ilości nabiału, nietolerancję laktozy czy stosowanie diety wegańskiej), warto wprowadzić suplementację. Suplementację należy również rozważyć u kobiet z długotrwałymi zaburzeniami miesiączkowania oraz przedwczesną utratą miesiączki (np. Na skutek zbyt niskiej macy ciała, zaburzeń łaknienia czy zbyt intensywnych ćwiczeń fizycznych). Niektóre suplementy opierają się na źródłach naturalnych takich jak muszle ostryg, mączka kostna czy dolomit. Najbardziej popularne formy to węglan i cytrynian wapnia, obie dobrze się wchłaniają. Cytrynian wapnia nie musi być podawany podczas posiłku i zazwyczaj jest lepiej tolerowany przez osoby z wrażliwym układem pokarmowym. Wapń najlepiej wchłania się, gdy jest przyjmowany jednorazowo w dawkach 500 mg lub niższych, gdyż procent wchłoniętego składnika jest odwrotnie proporcjonalny do przyjętej dawki. Z tego powodu lepiej przyjąć dwa razy dziennie 500 mg niż jednorazowo 1000 mg. Niedobór witaminy D jest powszechny na całym świecie, w tym w Polsce. Aby synteza w skórze była efektywna, należy od kwietnia do września codziennie spędzać czas na dworze z odkrytymi przedramionami i nogami przez 30–45 minut, między godziną 10.00 a 15.00 bez używania filtrów ochronnych. Przedawkowanie witaminy D może niebezpiecznie zwiększyć stężenie wapnia i doprowadzić do zespołu hiperkalcemicznego, który obejmuje zaburzenia ze strony wielu układów, m.in. Wydalniczego, pokarmowego, krwionośnego czy nerwowego. Niebezpieczne jest zwłaszcza przyjmowanie wysokich dawek witaminy D i jednoczesna suplementacja wapniem. W trakcie leczenia osteoporozy konieczna jest kontrola gospodarki wapniowej w organizmie (oznacza się stężenie wapnia we krwi oraz ilości wapnia wydalanego z moczem). Podsumowując, warto pamiętać, że okres okołomenopauzalny jest szczególnie ważny w kontekście zdrowia kości. W trakcie menopauzy warto rozważyć stosowanie suplementów zawierających wapń oraz przyjmować odpowiednio dobraną dawkę witaminy D. Kobiety w okresie okołomenopauzalnym powinny zwrócić szczególną uwagę na produkty bogate w wapń.
