Szukaj
Język
Psychologiczne uwarunkowania otyłości
Spis treści
1. Otyłość – informacje ogólne
Otyłość klasyfikuje się na podstawie wskaźnika masy ciała BMI. Jej występowanie jest coraz powszechniejsze na całym świecie, jednak największy jej odsetek notuje się w krajach zachodnich, w których dominuje wysokoprzetworzona i energetyczna dieta. Jak podaje GUS, odsetek kobiet w Polsce cierpiących z powodu otyłości wynosi 15, 2%, a mężczyzn 18, 1%. Na podstawie dostępnych danych można wywnioskować, że u ok 21% kobiet w ogólnej populacji występują częste napady objadania się. Makara-Studzińska i wsp. 2007). Otyłość to ogólnoustrojowa przewlekła choroba metaboliczna, która dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Wartości przekraczające 29 kg/m² wskazują na obecność tej choroby. Pomimo coraz łatwiejszego dostępu do zdrowej żywności i wielu sposobów na realizowanie aktywności fizycznej liczba osób, które na nią cierpią, wcale nie maleje. Najprawdopodobniej czynnikiem, który w dużej mierze wpływa na nadmierną masę ciała, jest przewaga ilości dostarczanej energii z pożywienia nad ilością możliwą do wydatkowania. Nie muszą one powodować nadwagi czy otyłości, zwłaszcza jeśli zdarzają się sporadycznie, jednak gdy pojawiają się codziennie, zwiększają prawdopodobieństwo nadmiaru masy ciała (M. W profilaktyce, a także skutecznym leczeniu istotniejsze jest zrozumienie przyczyn nadmiernego spożycia pokarmu, a te nie ograniczają się tylko do zbyt dużego apetytu. Objawia się zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej w organizmie.2. Otyłość – przyczyny
Natomiast otyłość wtórna uwarunkowana jest czynnikami o charakterze genetycznym, metabolicznym czy hormonalnym. Można je przyporządkować do 3 głównych kategorii – czynników genetycznych, środowiskowo-kulturowych i psychologicznych. Ta pierwsza jest związana z nadmierną masą ciała powstałą na skutek niewłaściwych nawyków żywieniowych. Przyczyny otyłości są zwykle bardzo złożone, a często bywa tak, że nakładają się na siebie. Zwykle otyłość dzieli się na pierwotną i wtórną.3. Genetyczne przyczyny otyłości
Występowanie tej choroby u jednego rodzica zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania dziecka nawet 5-krotnie. Na otyłość istotny wpływ ma również płeć, częściej dotyka ona kobiety, prawdopodobnie ze względu na mniejsze zapotrzebowanie energetyczne, większą skłonność do stosowania niskokalorycznych diet prowadzących do efektu jo-jo, zaburzenia relacji z pożywieniem, a także naturalnie większą ilość tkanki tłuszczowej w organizmie. Gdy otyłość występuje u dzieci, istnieje bardzo duże ryzyko, że będzie towarzyszyć im przez całe życie. Pietrzykowska i wsp. 2008). Gdy zaburzenie to dotyczy obojga opiekunów, niebezpieczeństwo wzrasta aż 13-krotnie. Ogromny wpływ na kształtowanie się tej choroby ma również wiek. Jak podają badacze, dziedziczenie otyłości wynosi ok. 33% (E.4. Środowiskowo-kulturowe przyczyny otyłości
Czynniki, które dotyczą wszystkich, to np. Zredukowanie terenów zielonych, brak konieczności aktywnego pozyskania pożywienia, rozwój środków transportu, zwiększenie dostępności wysokoprzetworzonego jedzenia. Nie można również pominąć wpływu nawyków żywieniowych wyniesionych z domu rodzinnego. Farmakoterapia również może mieć wpływ na zwiększanie masy ciała. Nie ulega wątpliwości, że otyłość jest w wielu przypadkach skutkiem działania czynników środowiskowych. Do kulturowych przyczyn można zaliczyć: pojawiające się powszechnie reklamy bogatotłuszczowych produktów o wysokiej smakowitości, celebracja świąt skupiająca się w dużej mierze na nadmiernej konsumpcji czy przyzwolenie na traktowanie jedzenia jako wyrazu miłości i troski. Do innych przyczyn otyłości można zaliczyć również czynniki ekonomiczne, np. Brak odpowiednich środków na zakup zdrowszej żywności, czy stan zdrowia, ponieważ niektóre choroby mogą zmniejszać podstawową przemianę materii lub nasilać chęć sięgnięcia po jedzenie. Jednak najliczniejszą grupę czynników stanowią te psychologiczne. Można je podzielić na makrośrodowiskowe (dotyczące większości osób) i mikrośrodowiskowe (wiążą się tylko z daną jednostką).5. Otyłość – leczenie
To choroba, która dotyczy wielu różnych sfer funkcjonowania, dlatego niezbędna jest współpraca specjalistów z różnych dziedzin, by efekty były jak najlepsze. Niestety w wielu przypadkach proces leczenia jest dla pacjenta trudny i frustrujący, a zmiany stylu życia zbyt trudne do utrzymania, co prowadzi do rezygnacji. Dlatego nieocenione są pomoc psychologiczna i wsparcie środowiskowe. Niestety w wielu przypadkach nie jest zbyt skuteczne. Obecnie dostępnych jest kilka metod leczenia: terapia przy pomocy środków farmakologicznych, zmiana stylu życia, metody chirurgiczne, psychoterapia. Niska samoocena i negatywne postrzeganie własnej sprawczości również przekładają się na chęć zakończenia terapii. Ze względu na liczne niebezpieczne skutki otyłości jej leczenie jest konieczne.6. Otyłość – skutki
Jest to jednak niezwykle niebezpieczne schorzenie, które ma charakter przewlekły i dotyczy całego ciała. To dlatego tak ważne jest poznanie wszystkich możliwych determinantów tego schorzenia. Nie ulega wątpliwości, że otyłość zwiększa prawdopodobieństwo nie tylko innych chorób, ale również ogólnej śmiertelności. Amerykańscy naukowcy stwierdzili, że ponad połowa zgonów wśród kobiet z BMI powyżej 29 kg/m² wiąże się bezpośrednio z otyłością (M. Badania pokazują również, że wśród osób niepalących dwa razy większe ryzyko śmiertelności występuje u osób z nadmierną masą ciała (E.E. Otyłość jest jednostką chorobową niezwykle trywializowaną. Wiąże się z wieloma możliwymi skutkami, zarówno w kontekście zdrowia fizycznego, jak i psychicznego. Pozwoli to wprowadzić odpowiednią profilaktykę, ale również opracować skuteczne leczenie. Możliwe skutki otyłości: – wzrost ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 2, a także choroby układów krążenia, oddechowego, pokarmowego, kostno-stawowego, – większe ryzyko nowotworów, w tym głównie raka piersi, raka endometrium czy nowotworu jelita grubego, – zaburzenia gospodarki lipidowej, – kamica nerkowa, – zwiększone prawdopodobieństwo zespołu policystycznych jajników, – zespół bezdechu w czasie snu, – gorsza jakość życia, – konsekwencje psychologiczne – niska samoocena, depresja i obniżone samopoczucie, odmienny sposób przeżywania emocji, – osoby otyłe mają również tendencję do izolowania się i unikania kontaktów ze względu na wstyd czy lęk przed ocenianiem. Makara-Studzińska i wsp. 2007). Calle i wsp. 2003). Zwykle rozpatruje się ją wyłącznie w kontekście wyglądu zewnętrznego.7. Dlaczego rada „jedz mniej” nie zawsze działa
Niestety leczenie jest niezwykle skomplikowane i długotrwałe, a początkowo pacjenci nie widzą spektakularnych zmian, co zmniejsza ich motywację i pozytywne nastawienie. Problemem nie jest w tym przypadku jedynie nadmierna konsumpcja, a raczej wiele czynników, które nakładają się na siebie. Stało się złożoną czynnością psychologiczną, a także istotną przyjemnością życiową. Spożywanie pokarmów pomaga regulować emocje, radzić sobie ze stresem, smutkiem, złością czy żalem. Dlatego wielu osobom tak trudno po prostu z niego zrezygnować, nie znają też innych bardziej adaptacyjnych sposobów radzenia sobie z trudnościami w ich życiu. Pomoc psychologiczna jest niezwykle ważnym aspektem leczenia, a odpowiednia psychoedukacja bardzo pomocnym elementem profilaktyki. To bardzo często złożona i trudna sytuacja, która wpływa na pojawienie się różnych emocji czy lęków obciążających pacjenta. Duża część społeczeństwa wciąż nie podchodzi do ludzi otyłych z większą empatią i stale stara się zmusić ich do zmiany, dając rady dotyczące zmniejszenia ilości spożywanego jedzenia. Nie można również zapominać o tym, że jedzenie już dawno przestało spełniać swoją podstawową funkcję, którą jest dostarczanie energii. Jedzenie służy obecnie do zaspakajania wielu potrzeb, np. Bezpieczeństwa czy miłości. Czasami służy do okazywania miłości czy szacunku. To pokazuje, jak ważne jest holistyczne podejście do otyłości. Otyłość to nie tylko choroba, która może nieść za sobą konsekwencje zdrowotne, a nawet ryzyko przedwczesnej śmierci.
