Szukaj
Język
Przyprawy korzenne – jak wykorzystywać je w kuchni
Spis treści
1. Przyprawy – czym są, podział
Przyprawy to różne części roślin – najczęściej wykorzystywane są korzenie (np. Imbiru), kłącza (np. kurkumy), kwiaty (np. Goździków), liście (np. trawy cytrynowej), nasiona (np. Kardamonu) czy kawałki kory (np. cynamonu). Przyprawy stosowane są w niewielkich ilościach i już takie dawki mogą korzystnie wpływać na zdrowie. Istnieją jednak przeciwwskazania do stosowania konkretnych przypraw w danych jednostkach chorobowych i przestrzeganie ich jest istotne, by nie pogorszyć samopoczucia. Przyprawy można podzielić ze względu na: 1. Nadawanie smaku– przyprawy korzenne – m. in. Anyż, cynamon, goździki, imbir, wanilia, kurkuma, pieprz, – przyprawy ziołowe – m. in. Majeranek, bazylia, tymianek, – warzywa przyprawowe – m. in. czosnek, cebula; 2. Zawartość związków aktywnych– substancje goryczkowe – m. in. Kminek, kolendra, – substancje olejowe – m. in. Chmiel, – substancje barwiące – m. in. Szafran, kurkuma, – substancje goryczkowo-olejowe – m. in. Estragon, piołun; 3. Pochodzenie– przyprawy zagraniczne – czyli przyprawy importowane do Polski z innych krajów, np. Cynamon, goździki, kardamon, gałka muszkatołowa, imbir, wanilia, – przyprawy krajowe – uprawiane w Polsce, np. Cebula, czosnek, kminek, lubczyk, chrzan, mięta.2. Właściwości przypraw korzennych
Przyprawy są cennym źródłem witamin i składników mineralnych takich jak wapń, żelazo, potas, fosfor, magnez, witamina C i beta-karoten.3. Anyż
Owoce anyżu mają kształt gwiazdek. Ta przyprawa wykazuje działanie przeciwzapalne, dlatego polecana jest w reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS). Wykazuje działanie łagodzące skurcze, wzdęcia i nadmierną fermentację w jelitach. Przeciwdziała bakteriom i grzybom (J. K. Patra i wsp. 2020). Anyż wykorzystywany jest jako dodatek do mięs, słodkich wypieków i w produkcji alkoholu.4. Cynamon
Cynamon to przyprawa korzenna pozyskiwana z kory cynamonowca. Stosowany jest w dolegliwościach trawiennych, wzdęciach i biegunce. Cynamon wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe, przeciwnowotworowe i przeciwbakteryjne. Wpływa korzystnie na stan zdrowia diabetyków, osób z chorobą Alzheimera i miażdżycą (M. Hariri, R. Ghiasvand 2016). Cynamon wykorzystywany jest głównie do dań słodkich – ciast, ciastek, kawy, herbaty, owsianki ale znajduje także zastosowanie w daniach wytrawnych, np. Zupie z dyni, śledziach korzennych czy gulaszu wieprzowym.5. Goździki
Goździki mają właściwości przeciwzapalne i uśmierzające ból, dlatego polecane są w chorobach dziąseł i zębów, np. paradontozie. Przyłożenie goździka do zęba powinno zmniejszyć dolegliwości bólowe. Dzieje się tak za sprawą eugenolu, czyli olejku, który znajduje się w goździkach i ma właściwości znieczulające i antybakteryjne (U. Skolimowska i wsp. 2012). Dodatkowo goździki przyspieszają trawienie i pobudzają apetyt. Goździki stosowane są do przygotowania kompotów, przetworów owocowych, grzanego wina i piwa oraz pierniczków. W kosmetyce wykorzystywane są jako dodatek do past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej.6. Imbir
Imbir jest znany jako przyprawa, występuje w postaci świeżego lub suszonego kłącza. Dzięki zawartości gingerolu zapobiega nudnościom i wymiotom u kobiet w ciąży. Z tych samych powodów imbir stosowany jest przez osoby z chorobą lokomocyjną i w trakcie chemioterapii (J. Newerli-Guz, M. Pych 2012). Wykazuje działanie wzmacniające organizm, przeciwwrzodowe i żółciopędne. Dodatkowo wykorzystywany jest w leczeniu nadciśnienia, kataru, zaparć, chorób układu nerwowego i stawów. Wskazany jest również w leczeniu miażdżycy jako środek wspomagający, gdyż wykazuje działanie hipolipemizujące (czyli obniżające poziom lipidów, m. in. Cholesterolu, trójglicerydów). W okresie jesiennym warto go stosować jako dodatek do potraw czy herbaty, gdyż działa przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo (Z. Wieczorek-Chełmińska 2014). Wykorzystywany jest do dań mięsnych, ryb, roślin strączkowych, ale także przy produkcji piwa czy ciasteczek imbirowych. Imbir jest popularną przyprawą w kuchni indyjskiej i tajskiej. Marynowany jest często dodatkiem do sushi.7. Wanilia
Wanilia używana jest w postaci lasek waniliowych, cukru waniliowego, olejków i proszku. W cukiernictwie to popularny dodatek do ciast, ciastek, kremów, lodów, czekolady, a także likierów. Jest pomocna w leczeniu gorączki i niestrawności (B. Ahmad i wsp. 2015). Jest silnym przeciwutleniaczem i wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe (B. C. Tan, C. F. Chin 2015). Obecnie powszechnie wykorzystywana jest wanilina otrzymywana w sposób syntetyczny, gdyż jest dużo tańszym zamiennikiem wanilii, jednak jej zapach nie jest identyczny.8. Kurkuma
Kurkuma jest przyprawą korzenną o działaniu rozgrzewającym. Składnik kurkumy, kurkumina, wykazuje działanie przeciwnowotworowe (B. Sung i wsp. 2012). Dodatkowo wspomaga funkcjonowanie wątroby, działa żółciopędnie, korzystnie wpływa na gospodarkę lipidową i glukozową. Znajduje także zastosowanie w terapii łuszczycy, chorób układu krążenia i nieswoistych chorób zapalnych jelit (B. Kulczyński, A. Gramza-Michałowska 2016). U osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów kurkuma zmniejszała stan zapalny, obrzęki stawów i wspomagała ich funkcjonowanie. Kurkuma jest głównym składnikiem mieszanki curry. Najczęściej dodaje się ją do dań mięsnych, ryżu, roślin strączkowych i sosów. Poza wykorzystaniem do celów kulinarnych kurkumina służyła do barwienia tkanin, skór, papieru, drewna, a nawet włosów.9. Przeciwwskazania do stosowania przypraw korzennych
Należy pamiętać, że stosowanie przypraw może być groźne dla zdrowia. Osoby z celiakią powinny uważnie czytać etykiety produktów i kupować certyfikowane przyprawy ze znakiem przekreślonego kłosa. Często w jednej fabryce przetwarzane są przyprawy i jednocześnie inne produkty, które mogą być źródłem glutenu. Osoby z alergią na salicylany powinny uważać na szereg przypraw, które będą źródłem kwasu salicylowego. Zawierają go m. in. Cynamon, kurkuma, imbir, mieszanka przyprawowa curry i garam masala (P. Kęszycka, D. Gajewska 2015). Przyprawy mogą również wchodzić w interakcje z lekami. Imbir stosowany jednocześnie z niektórymi preparatami może powodować ich większe wchłanianie. Z kolei przyjmowany z lekami przeciwcukrzycowymi może zwiększać ryzyko wystąpienia hipoglikemii, czyli zbyt niskiego poziomu cukru, który jest groźny dla zdrowia i życia (M. Jarosz, J. Dzieniszewski 2010). Stosowanie przypraw może być przyczyną reakcji alergicznej. Alergia na przyprawy występuje rzadko i dotyczy 2–4% osób z alergią pokarmową. Po spożyciu przypraw mogą wystąpić zarówno objawy skórne, jak i symptomy ze strony przewodu pokarmowego i układu oddechowego. W przypadku uczulenia na pyłki brzozy istnieje ryzyko wystąpienia reakcji krzyżowej i wystąpienia objawów alergii po spożyciu np. Anyżu. W przypadku alergii na pyłki roślin zielonych istnieje większe ryzyko wystąpienia objawów po spożyciu przypraw zagranicznych, m. in. cynamonu i imbiru (M. Jarosz 2004). Mimo że przyprawy są używane w niewielkich ilościach, należy przestrzegać przeciwwskazań do ich stosowania!10. Przepisy z wykorzystaniem przypraw korzennych
Przyprawy korzenne są ciekawym dodatkiem wpływającym na smak i zapach dań warzywnych, mięsnych czy z wykorzystaniem nabiału. Dzięki właściwościom przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym wspomagają prawidłowe funkcjonowanie organizmu i stanowią ważny element profilaktyki i terapii wielu chorób.11. Ryż zapiekany z jabłkami i cynamonem
Składniki: – ½ woreczka lub ½ szklanki ryżu parboiled, – duże jabłko, – kilka owoców żurawiny suszonej, – ½ opakowania jogurtu skyr, – łyżka masła, – przyprawy: cynamon, kardamon. Sposób przygotowaniaRyż ugotować zgodnie z instrukcją na opakowaniu, a następnie wymieszać z masłem. Jabłka pokroić w kostkę i poddusić z dodatkiem żurawiny i cynamonu, aż będą miękkie. W razie potrzeby delikatnie podlać niedużą ilością wody. Następnie w niewielkim naczyniu żaroodpornym ułożyć warstwę ryżu, jabłek i znowu ryżu. Całość obficie posypać cynamonem i kardamonem. Zapiekać ok. 15 minut w 180°C. Po wyjęciu z piekarnika na górę nałożyć warstwę jogurtu.12. Krem z dyni z imbirem
Składniki: – 250 g dyni, – marchewka, – ½ cebuli, – 100 g mleczka kokosowego, – łyżeczka oliwy, – imbir (kawałek 3 cm), – papryczka chili (ilość według uznania), – przyprawy: sól, pieprz. Sposób przygotowania Dynię i marchew obrać, pokroić w kostkę i włożyć do garnka. Zalać wodą i gotować ok. 20 minut. Po tym czasie do garnka dodać posiekaną i zeszkloną na oliwie cebulę, pokrojony drobno imbir, paprykę chili, pieprz i sól. Zmiksować blenderem na gładką masę, na koniec dodać mleczko kokosowe.13. Korzenna herbata z goździkami, anyżem i cynamonem
Składniki: – szklanka ulubionej herbaty, – 3 goździki, – anyż, – laska cynamonu, – kilka malin, – plaster cytryny, – plaster pomarańczy, – plaster grejpfruta. Sposób przygotowania Przygotować herbatę zgodnie z instrukcją na opakowaniu. Następnie dodać goździki, anyż, cynamon, maliny, cytrynę, pomarańczę i grejpfrut. Przykryć spodkiem, by herbata się zaparzyła.14. Żółty gulasz z soczewicą i kurkumą
Składniki: – ⅓ szklanki soczewicy czerwonej, – ½ woreczka lub ½ szklanki ryżu parboiled, – ½ puszki pomidorów, – papryka, – cebula, – 100 g mleczka kokosowego, – przyprawy: kurkuma, kolendra mielona, chili, szczypta cynamonu. Sposób przygotowaniaRyż ugotować zgodnie z instrukcją na opakowaniu. Cebulę i paprykę pokroić w kostkę. Warzywa dodać na patelnię razem z przyprawami i poddusić. Następnie dodać soczewicę i wlać szklankę wody. Całość gotować ok. 15 minut. Na koniec dodać mleczko kokosowe i gotować jeszcze przez 5 minut. Gulasz podawać z ryżem. Warto korzystać z przypraw korzennych szczególnie jesienią, gdy pogoda nie dopisuje, a organizm jest bardziej narażony na infekcje. Mają one właściwości antybakteryjne, przeciwwirusowe i rozgrzewające organizm. Dodatkowo przyprawy korzenne mają niezwykły zapach, który pozytywnie wpływa na nastrój i wielu osobom kojarzy się ze smakami dzieciństwa. Ryż zapiekany z jabłkami i cynamonem, szarlotka czy pierniczki korzenne przygotowane samodzielnie w domu przywołują pozytywne wspomnienia. Dzięki temu możliwe jest zmniejszenie poziomu stresu, a to wpływa na poprawę odporności. Jesień pachnie przyprawami korzennymi!
