Szukaj
Język
Profilaktyka osteoporozy u dojrzałych kobiet
Spis treści
1. Czym jest osteoporoza – definicja, czynniki ryzyka i diagnostyka
Jest to związane z hipoestrogenizmem, czyli zmniejszoną ilością hormonów żeńskich – estrogenów. Osteoporoza jest metaboliczną chorobą szkieletu, w przebiegu której pogarsza się jakość kości, a to prowadzi do ich zwiększonej łamliwości. Pierwszym stadium osteoporozy jest osteopenia, czyli stan, w którym gęstość kości obniża się o ok. 2%. Na osteoporozę choruje ok. 30% kobiet po menopauzie.2. Osteoporozę pierwotną
Tworzenie masy kostnej zaczyna się w dzieciństwie, wzrasta w okresie dojrzewania, a szczytową masę kostną osiąga się w wieku ok. 25–30 lat. Na rozwój osteoporozy mają wpływ różne czynniki, zarówno modyfikowalne, jak i takie, na które nie mamy wpływu. Ok. 60% zasobów kostnych jest zależne od czynników genetycznych, zaś pozostałe 40% – od czynników środowiskowych. Następnie dochodzi do powolnego i stopniowego jej ubytku – o 0, 5–1% rocznie. Ze względu na etiologię można wyróżnić: 1) – dotyczy ok. 70% przypadków i wyróżnia się: osteoporozę idiopatyczną – dotyczy osób w każdym wieku (także dzieci), osteoporozę inwolucyjną – dochodzi do zaburzeń metabolizmu kości, wyróżnia się jej 2 typy: – typ pomenopauzalny – u kobiet między 50. A 70. Rokiem życia, u których nastąpił spadek poziomu estrogenów odpowiadających m.in. Za procesy kościotwórcze, – typ starczy – u osób powyżej 70. Roku życia, u których wystąpiły złamania kości, głównie szyjki kości udowej lub kręgosłupa, 2) – dotyczy ok. 30% przypadków i jest wynikiem zaburzeń hormonalnych, chorób autoimmunologicznych, nowotworów, nieswoistych chorób jelit lub przyjmowanych leków.3. <extra_id_0> Modify <extra_id_1> Modyfik <extra_id_2> Modyfik English:
Dodatkowo ważne jest wykonywanie badań diagnostycznych, które mogą wykryć schorzenie we wczesnym stadium. – zależne od stylu życia, na które można wpłynąć: – nieprawidłowa dieta – uwzględniająca niedostateczną lub nadmierną podaż składników odżywczych – m.in. Wapnia, fosforu, magnezu, sodu, witamin D, K, C, białka, błonnika, izoflawonów, – palenie tytoniu, – nadużywanie alkoholu, – niska aktywność fizyczna, – przyjmowane leki. Diagnostyka osteoporozy obejmuje: – wywiad lekarski – m.in. Pytania dotyczące dotychczasowego stanu zdrowia, przyjmowanych leków, występowania złamań w przeszłości, osteoporozy w rodzinie, alkoholizmu, nikotynizmu, – badanie densytometryczne – określa gęstość kości, – metodę FRAX – określa ryzyko złamania kości w ciągu najbliższych 10 lat, – badania laboratoryjne – badania poziomu wapnia i fosforu we krwi, OB (odczyn Biernackiego), poziomu fosfatazy alkalicznej. Jeśli u kogoś zostaną potwierdzone czynniki ryzyka, należy wprowadzić profilaktyczne działania, które mogą zapobiec wystąpieniu choroby.4. Osteoporoza a czynniki żywieniowe
Ważne, by zadbać o odpowiednią podaż wapnia, fosforu, witamin D, K, C i białka. Zarówno nadmierna, jak i zbyt niska podaż składników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania układu kostnego może zwiększyć ryzyko wystąpienia tej choroby. Ważną częścią profilaktyki osteoporozy jest odpowiednie żywienie.5. Wapń
Jego poziom regulują hormony – parathormon i kalcytonina, a także witamina D. Wapń bierze udział w osiąganiu szczytowej masy kostnej w okresie wzrostu i dojrzewania, a wraz z wiekiem hamuje tempo jej utraty. Zapotrzebowanie na wapń jest zależne od płci i wieku. Najlepsze i najbardziej przyswajalne źródła wapnia to mleko i produkty mleczne. Warto zwracać uwagę na zawartość tłuszczu. D i A. Źródła wapnia to: – mleko, – jogurty, – kefiry, – sery twarogowe, – ser żółte (UWAGA! Laktoza jest składnikiem, który wpływa korzystnie na przyswajanie wapnia z diety. Należy zadbać o odpowiedni udział produktów mlecznych w diecie i uzupełniać jadłospis o inne źródła wapnia. Wapń jest substancją budulcową zębów i kości. Wpływają na jego wchłanianie, wydalanie i tworzenie lub niszczenie tkanki kostnej. Dodatkowo ma wpływ na skład ciała, w tym zmniejszenie zawartości tkanki tłuszczowej. Źródło: Jarosz M. Et al., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Warszawa 2020. Dodatkowo zawierają witaminę D i pełnowartościowe białko, których podaż także jest bardzo ważna w prewencji osteoporozy. Całkowicie odtłuszczone produkty nie są najlepszym wyborem, gdyż nie zawierają tłuszczu, który jest niezbędny do wchłaniania się witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, m.in. Warto wybierać mleko i produkty mleczne półtłuste lub chude, ale uzupełnione o źródło tłuszczu roślinnego, np. Orzechy, które będą jednocześnie bogate w wapń i witaminy rozpuszczalne w tłuszczach A i E. Sery zawierają spore ilości fosforu, który utrudnia wchłanianie wapnia), – wody mineralne z dużą zawartością wapnia, – rośliny strączkowe – soja, fasola, soczewica, – jarmuż, – czosnek, – sezam, – słonecznik, – orzechy laskowe, – mak, – siemię lniane, – suszone figi. W przypadku nietolerancji laktozy, jeśli ktoś spożywa produkty mleczne bez laktozy, wchłanianie wapnia zmniejsza się o 50%. Jeśli dostarczenie odpowiednich ilości wapnia wraz z pożywieniem nie jest możliwe, należy skonsultować się z lekarzem, który w razie potrzeby zaleci dodatkową suplementację. W tkance kostnej zgromadzone jest aż 99% zasobów tego składnika.6. <extra_id_0> Tytuł: <extra_id_1> Witamina D <extra_id_2>
Niedobór witaminy D może powodować krzywicę u dzieci, utrudniać osiągnięcie możliwie najwyższej masy kostnej u osób młodych oraz wpływać na pojawienie się osteoporozy u osób dorosłych. Ważne, aby przebywać na słońcu w godzinach 10.00–15.00 przez około 10–15 minut, należy mieć odkryte przynajmniej 18% powierzchni ciała. Dodatkowymi czynnikami wydłużającymi czas ekspozycji konieczny do wytworzenia odpowiedniej ilości witaminy D są zanieczyszczenie powietrza, zachmurzenie i zwiększona pigmentacja skóry. Źródła witaminy D: – tłuste ryby morskie: łosoś, makrela, węgorz, śledź, tuńczyk, sardynki, – jaja, – mleko, – oleje rybie, – tran, – wątróbka. Dodatkowo w okresie od maja do września zalecana jest suplementacja witaminą D dobrana do poziomu 25(OH)D we krwi. Po wdrożeniu suplementacji istotna jest stała kontrola poziomu 25(OH)D, gdyż nadmiar (>100 ng/ml) jest toksyczny dla organizmu. Decyduje o rozwoju zębów, kości oraz ich mineralizacji. Przeważająca część witaminy D, ok. 90%, pochodzi z syntezy skórnej pod wpływem promieniowania słonecznego. Synteza witaminy D wraz z wiekiem jest słabsza. Witamina D nie jest wytwarzana przez skórę w momencie stosowania kremów z filtrem – synteza zmniejsza się wtedy o 99, 9%. Warto wzbogacić swój jadłospis o produkty, które są źródłem witaminy D. Optymalne stężenie wynosi 30–50 ng/ml. Witamina D wpływa na metabolizm kości i bierze udział w gospodarce wapniowo-fosforanowej, której celem jest regulowanie poziomów wapnia i fosforu w organizmie.7. <extra_id_0> Tytuł: <extra_id_1> Witamina K <extra_id_2>
Źródła witaminy K: – zielone warzywa liściaste – sałata, szpinak, kapusta włoska, jarmuż, – brokuły, – kalafior, – brukselka, – szparagi, – natka pietruszki, – szczypiorek, – bazylia, – wątróbka, – soja. Niedobór witaminy K może zwiększać ryzyko wystąpienia złamań kostnych. Witamina K odpowiedzialna jest za procesy kościotwórcze i zmniejszenie wydalania wapnia z moczem.8. <extra_id_0> Tytuł: <extra_id_1> Witamina C <extra_id_2>
Witamina C jest wrażliwa na obróbkę i działanie wysokich temperatur. Źródła witaminy C: – natka pietruszki, – papryka, – owoce jagodowe – porzeczki, jagody, borówki, – cytrusy, – papaja, – owoc róży, – brokuły, – kiszonki. Witamina C bierze udział w regeneracji tkanek i syntezie kolagenu, który buduje kości. W czasie gotowania straty tego składnika mogą wynosić nawet 80%, dlatego warto, jeśli to możliwe, spożywać owoce i warzywa na surowo. Warzywa i owoce poza witaminą C, która wzmacnia strukturę kości, zawierają potas wpływający na ich wytrzymałość. Dodatkowo wpływa korzystnie na wchłanianie witaminy D i wapnia.9. Białko
Zapotrzebowanie na białko wzrasta wraz z wiekiem. Zapotrzebowanie na białko wynosi ok. 0, 9–1 g/kg masy ciała (np. Osoba o masie ciała 60 kg powinna spożywać 54–60 g białka na dzień). Odpowiednie spożycie białka korzystnie wpływa na masę kostną i utrzymanie masy mięśniowej. Nie jest zalecane spożywanie w nadmiarze białka pochodzenia zwierzęcego ze względu na to, że zwiększa to wydalanie wapnia z moczem, a to wpływa na zmniejszenie gęstości mineralnej kości. Taka ilość wpłynie na dobrą mineralizację kości, pod warunkiem że dostarczona zostanie do organizmu odpowiednia ilość wapnia. Bierze udział w syntezie kolagenu, który jest jedną ze składowych kości.10. Osteoporoza a czynniki pozażywieniowe
Oprócz odpowiedniej diety warto również zmienić inne nawyki.11. <extra_id_0> Palenie Polski: <extra_id_1> English: <extra_id_2> English:
Dym papierosowy zawiera substancje toksyczne, które zmniejszają wchłanianie wapnia w jelitach oraz obniżają poziom estrogenów, co może zwiększać ryzyko wystąpienia osteoporozy.12. Aktywność fizyczna
Czas i rodzaj wysiłku należy dostosować do wieku i kondycji. Codzienna aktywność fizyczna uprawiana od najmłodszych lat jest jedną z kluczowych metod profilaktyki osteoporozy, gdyż wpływa na osiągnięcie wyższej szczytowej masy kostnej. Odpowiednio skomponowana dieta i modyfikacja stylu życia polegająca na odstawieniu używek i zwiększeniu aktywności fizycznej to istotne elementy zarówno profilaktyki, jak i leczenia osteoporozy. Ważne, aby codzienny ruch stał się nawykiem, np. Spacer. Należy unikać aktywności grożących upadkiem ze względu na większą skłonność do złamań. Osteoporoza jest istotnym problemem społecznym, który może się nasilać wraz ze starzeniem się społeczeństwa. Niska aktywność fizyczna zwiększa ryzyko osteoporozy.
