Szukaj
Język
Odwodnienie – przyczyny, objawy, leczenie
Spis treści
1. Odwodnienie – przyczyny i rodzaje
Wodę stale tracimy przez nerki (z moczem), skórę (z potem) i drogi oddechowe. Przyczyny odwodnienia organizmu mogą być różne – od najprostszych, czyli wypijania niedostatecznej ilości płynów, do bardziej zaawansowanych – wynikających z jednostek chorobowych, np. Cukrzycy i choroby nerek. Bardzo ważne w przypadku odwodnienia jest szybkie działanie mające na celu usunięcie przyczyn i objawów, aby zapobiec dalszym konsekwencjom zdrowotnym. Bardzo istotne jest zachowanie równowagi pomiędzy ilością płynów wypijanych a ilością płynów wydalanych z organizmu. Organizm nie jest w stanie wytwarzać wody w ilościach niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb ani jej magazynować, dlatego ważne jest, by stale się nawadniać. Inne przyczyny odwodnienia to: – spożywanie nadmiernych ilości soli w codziennej diecie, – stosowanie środków przeczyszczających, – biegunki, – wymioty, – gorączka, – oparzenia organizmu, zwłaszcza większych powierzchni ciała, np. Oparzenia słoneczne, oparzenia wrzątkiem, środkami chemicznymi, – przebywanie w niekorzystnych warunkach atmosferycznych, np. Bardzo wysokich temperaturach, – intensywna praca fizyczna, – intensywne treningi, – dieta bogatoresztkowa – z dużą ilością błonnika pokarmowego, – dieta bogatobiałkowa – w wyniku utleniania białek powstają małe ilości wody (tzw. Wody metabolicznej), które nie są wystarczające do wydalania z moczem mocznika (produktu przemiany białek) – pierwotny spadek masy ciała u osób na diecie wysokobiałkowej to utrata wody, a nie tkanki tłuszczowej, – stosowanie leków, np. Diuretycznych, psychotropowych, – spożywanie nadmiernych ilości alkoholu. W zależności od charakteru zaburzeń homeostazy wodno-elektrolitowej można wyróżnić następujące rodzaje odwodnienia: – hipertoniczne (przewaga utraty wody nad utratą elektrolitów) – np. Gorączka, – izotoniczne (równomierna utrata wody i elektrolitów) – np. Biegunka, – hipotoniczne (przewaga utraty elektrolitów nad utratą wody) – np. Nadmiar leków diuretycznych. Zarówno nadmiar, jak i niedobór wody są niekorzystne.2. Odwodnienie – objawy
Najbardziej charakterystyczne objawy odwodnienia organizmu to: – suchość w ustach, – zmniejszone wydzielanie śliny lub jej brak, – ból głowy, – zawroty głowy, – zaczerwienienie skóry, – suchość skóry, – pragnienie, – zaparcia, – nudności, – brak apetytu, – osłabienie, – drgawki, – rozdrażnienie, – zaburzenia koncentracji, – zaburzenia koordynacji ruchowej, – zaburzenia elektrolitowe, – zaburzenia mowy, – zaburzenia wydalania moczu, – zaburzenia pracy układu oddechowego, – zaburzenia rytmu serca i ciśnienia krwi, – śpiączka. Jeśli odczuwamy pragnienie, to znaczy, że organizm jest już odwodniony, lekko, ale jednak. W najgorszym wypadku znaczne odwodnienie może prowadzić do śmierci. Odwodnienie na poziomie 2–3% (w stosunku do masy ciała) obniża wydolność fizyczną, na poziomie 5–8% powoduje wzmożenie niewydolności zarówno fizycznej, jak i psychicznej, zaś na poziomie 20% prowadzi do zgonu.3. Odwodnienie – leczenie
Ważne, by większość wypijanych płynów stanowiła woda, pozostałe ilości mogą być dostarczane z różnych źródeł – soki owocowe i warzywne, smoothie na wodzie, zupy, mleko, kisiel, owoce, warzywa i posiłki stałe. Badania przeprowadzone w ostatnich latach dotyczące odwadniającego działania kawy i herbaty wykazały, że mogą one wywoływać krótkotrwały efekt moczopędny u osób, które nie miały kontaktu z kofeiną od kilku dni do kilku tygodni. Ważne, by odpowiednio dobrać wodę dla danej grupy osób. U dzieci starszych również zalecana jest woda źródlana, niskozmineralizowana lub średniozmineralizowana. Najlepiej zapobiegać odwodnieniu organizmu poprzez edukację i zmianę nawyków żywieniowych. Warto unikać napojów alkoholowych, gdyż mogą powodować odwodnienie, a jednocześnie maskować jego objawy. Leczenie odwodnienia polega na uzupełnieniu niedoborów wody i elektrolitów. U niemowląt i dzieci do lat trzech najlepiej jest dobrym wyborem woda źródlana, niskozmineralizowana, niskosiarczanowa lub niskosodowa. Jeśli chodzi o osoby, które nie mogą doustnie przyjmować płynów, należy nawadniać je dożylnie. Warto wypijać szklankę wody codziennie rano po przebudzeniu, a następnie ok. 30 minut przed posiłkiem lub 60 minut po posiłku.4. Zapotrzebowanie na wodę i ocena stanu nawodnienia
Zalecenia dotyczące zapotrzebowania na wodę: – dla osób dorosłych – 1000 ml/1000 kcal energii wydatkowanej (kobiety średnio – 2000 ml/dzień, a mężczyźni 2500 ml/dzień), – dla niemowląt – 1500 ml/1000 kcal, – dla dzieci (1–3 lata – 1250 ml/dzień, 4–6 lat – 1600 ml/dzień, 7–9 lat – 1750 ml/dzień, chłopcy w wieku 10–18 lat – 2100–2500 ml/dzień, dziewczynki w wieku 10–18 lat – 1900–2000 ml/dzień), – dla kobiet w ciąży – 2300 ml/dzień, – dla matek karmiących – 2700 ml/dzień. Do zwiększonego zapotrzebowania organizmu na wodę przyczyniają się wysoka i niska temperatura, zwiększona aktywność fizyczna, wyższa kaloryczność diety, zwiększona zawartość białka i błonnika pokarmowego w diecie, a także napoje alkoholowe. Badacze z Uniwersytetu Connecticut odkryli, że jeśli organizm jest odwodniony, to ilość moczu zmniejsza się, kolor jest pomarańczowo-brunatny, a zapach jest intensywny, jeśli zaś została dostarczona odpowiednia ilość płynów, to wydalana jest duża ilość bezbarwnego (lub słomkowego) i bezwonnego moczu. U osoby dorosłej powinien wynosić ok. 1–2 l/dobę. Zapotrzebowanie na wodę zależy od wieku, stanu zdrowia, intensywności treningów, a także warunków atmosferycznych, dlatego powinno być zindywidualizowane. Najbardziej narażone na odwodnienie są dzieci i osoby starsze, dlatego w ich przypadku należy zwracać największą uwagę na ilość wypijanych płynów. Sposobem oceny stanu nawodnienia organizmu jest obserwacja koloru, zapachu i ilości wydalanego moczu. Drugą metodą oceny stanu nawodnienia jest pomiar objętości moczu. Prawidłowe nawodnienie organizmu pozwala na regulację temperatury ciała i przebieg wielu procesów biologicznych – trawienie i wchłanianie składników odżywczych z pożywienia, regulacja bilansu wodno-elektrolitowego i kwasowo-zasadowego oraz wydalanie produktów przemiany materii.5. Nawodnienie w trakcie aktywności fizycznej
Odwodnienie nie dość, że jest groźne dla zdrowia, to dodatkowo skutkuje gorszymi wynikami w sporcie. Jeśli wybór padł na izotonik, warto przeczytać jego skład i unikać sztucznych słodzików – np. Aspartamu, barwników – np. Tartrazyny i konserwantów, np. Benzoesanu sodu, gdyż takie dodatki nie wyjdą nikomu na zdrowie. Wodę należy pić powoli, małymi łykami, by dobrze nawodnić organizm. Po treningu w zależności od intensywności można wypić koktajl z owoców (jako źródło węglowodanów) i nabiału/odżywki białkowej (jako źródło białka), by mięśnie były w stanie się zregenerować i uzupełnić deficyty glikogenu. Zapotrzebowanie organizmu na wodę, zwłaszcza sportowca, powinno być ustalane indywidualnie i uwzględniać wiele czynników. Jeśli chodzi o aktywność fizyczną, najlepiej jest dobrym wyborem woda niegazowana (z magnezem, wapniem, sodem) lub napój izotoniczny (połączenie węglowodanów i elektrolitów). Oprócz picia płynów w trakcie aktywności należy pamiętać o ich uzupełnianiu przed treningiem i po nim. Przed treningiem zalecane jest wypicie ok. 500 ml wody, w trakcie treningu lepiej sięgać po wodę częściej, ale w mniejszych ilościach, by nie dopuścić do pojawienia się uczucia pragnienia – wtedy już organizm jest odwodniony. Podczas treningów wraz z potem tracone są woda i mikroelementy, dlatego odpowiednie nawodnienie w trakcie aktywności fizycznej jest bardzo ważne, by nie dopuścić do odwodnienia organizmu.6. Nawodnienie a redukcja masy ciała
Nie do końca zostało jednak wyjaśnione, dlaczego tak się dzieje. Woda jest substancją niezbędną do życia. Dodatkowo odpowiednie nawodnienie spowalnia proces starzenia się organizmu oraz ułatwia redukcję i utrzymanie prawidłowej masy ciała. Badani, którzy pili 2 szklanki wody przed posiłkiem, zmniejszali masę ciała o 2 kg więcej niż osoby, które tego nie robiły. Zamiana słodzonych napojów na wodę również będzie sprzyjała redukcji masy ciała i budowaniu nowych zdrowszych nawyków żywieniowych. Zachowanie homeostazy gospodarki wodnej jest bardzo ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego. Badania naukowców ze Szkoły Zdrowia Publicznego w Berlinie wykazały, że osoby odchudzające się, które wypijały ponad 1 l wody na dobę, bardziej redukowały masę ciała niż osoby spożywające jej mniejsze ilości.
