Szukaj
Język
Odporność – czym jest, jak działa, co ma na nią wpływ
Spis treści
1. Jak działa odporność?
Układ odpornościowy składa się z wyspecjalizowanych komórek zwanych leukocytami, czyli białymi krwinkami. Białe krwinki dzielą się na limfocyty, fagocyty, do których należą makrofagi, monocyty, neutrofile, eozynofile, bazofile, komórki dendrytyczne, oraz na komórki cytotoksyczne, do których zaliczamy komórki NK (ang. Natural killers). Zadaniem komórek fagocytujących jest pochłanianie i rozkładanie mikroorganizmów za pomocą enzymów trawiennych. Takie mechanizmy są elementem odporności nieswoistej, czyli wrodzonej. W tych reakcjach wspomagają je szereg komórek prezentujących antygen oraz limfocyty T pomocnicze (Th), – limfocyty T, które współpracują z komórkami fagocytującymi lub same neutralizują mikroorganizmy z udziałem limfocytów T cytotoksycznych (Tc). Ochroną mechaniczną jest np. Kaszel, kichanie, łzawienie, oddawanie moczu, dzięki którym pozbywamy się czynników drażniących i patogenów z dróg oddechowych, oczu czy układu moczowego. Barierą biologiczną jest mikroflora przewodu pokarmowego i układu moczowo-płciowego, gdzie bytujące naturalnie bakterie konkurują z chorobotwórczymi o miejsce i składniki odżywcze. Elementy odporności stanowią zgraną i współpracującą armię, której zadaniem jest utrzymanie organizmu w równowadze i niedopuszczanie do choroby. To miejsce nie jest przypadkowe, ponieważ tutaj zachodzi wchłanianie składników, które dostały się z zewnątrz. Układ odpornościowy specjalizuje się w reagowaniu na czynniki środowiskowe. Ich rolą jest rozpoznawanie i neutralizowanie m.in. Bakterii, wirusów, alergenów. Każdy z tych rodzajów pełni inne funkcje. Komórki NK rozpoznają zmiany powierzchniowe na komórkach opłaszczonych przeciwciałami, jak np. Komórki nowotworowe czy wirusowe, i niszczą je. Natomiast za odpowiedź swoistą, czyli nabytą, odpowiadają limfocyty, które występują w dwóch postaciach: – limfocyty B, które wytwarzają przeciwciała w odpowiedzi na obce antygeny. Organizm chroni się przed czynnikami zewnętrznymi również za pomocą barier mechanicznych, chemicznych i biologicznych. W ślinie, łzach i soku żołądkowym są zawarte białka działające antybakteryjnie, które stanowią silną barierę chemiczną przed patogenami. Mikroflora przewodu pokarmowego odgrywa rolę również w bezpośredniej modulacji reakcji odpornościowych. Największe skupisko komórek odpornościowych i mikroorganizmów mieści się w jelitach. Sprawna bariera oddzielająca środowisko zewnętrzne od wewnętrznego jest w tym miejscu niezbędna i stanowi ważny element utrzymania zdrowia. Jego zadaniem jest ustalenie, który bodziec jest bezpieczny, który może być szkodliwy, który obojętny dla organizmu, a który toksyczny.2. Odporność – budowanie od narodzin
Okazuje się, że droga dziecka przez kanał rodny matki ma wpływ na kolonizację przewodu pokarmowego mikroorganizmami, a co za tym idzie – skład mikroflory ochronnej przewodu pokarmowego. Nieodpowiednia kolonizacja jelita może być związana z przedwczesnym porodem, porodem przez cesarskie cięcie lub nadmiernym stosowaniem okołoporodowych antybiotyków przez matkę. Na szczęście niemowlęta z niedostateczną kolonizacją jelita mogą mieć przywróconą równowagę bakteryjną dzięki probiotykom, które – jak wykazano – zapobiegają nawet wyniszczającemu zapaleniu jelita NEC. Najlepszym pokarmem, który dostarczy wszystkich niezbędnych składników odżywczych stymulujących mikroflorę ochronną (laktoferyna, prolaktyna, mucyna, oligosacharydy, wolne kwasy tłuszczowe) i wspierających odporność (sekrecyjne IgA, lizozym, neurtensyna, somatostatyna), jest mleko matki. To, w jaki sposób przyszliśmy na świat, już determinuje, jak silni jesteśmy. Ma to znaczenie przy ochronie przed infekcjami i antygenami, z którymi młody organizm musi nauczyć się obcować – nauczyć się sprawnie reagować na czynniki zakaźne i kształtować tolerancję immunologiczną np. Na pokarmy. W przyszłości może to skutkować astmą, alergiami lub martwiczym zapaleniem jelit noworodka (ang. Necrotizing enterocolitis, NEC). Koordynowanie odpowiedzi odpornościowej ma również znaczenie w kontekście przyjmowanego przez noworodka pokarmu. Naszą odporność kształtujemy już od narodzin.3. Co osłabia odporność?
Do czynników osłabiających odporność należą m.in. Stres, nieprawidłowa dieta oraz nadużywanie leków i antybiotyków. I mimo najlepiej wykształconej odporności w okresie niemowlęcym podczas dorastania i w życiu dorosłym możemy trafić na wiele wyzwań. Niestety środowisko, w jakim obecnie żyjemy, nie sprzyja naszej odporności.4. Nieprawidłowa dieta
Korzystając z „dobrodziejstw” przetwórstwa żywności, spożywamy utlenione, prozapalne tłuszcze. Do sprawnego funkcjonowania układu odpornościowego te składniki bioaktywne są niezbędne. Możemy to łatwo zweryfikować. Żywienie to jeden z niewielu czynników, na który mamy tak duży wpływ. Mówiąc o odporności, nie można nie wspomnieć również o ważnym składniku bioaktywnym, czyli witaminie D, która nie tylko wspiera reakcje odpornościowe, ale ma wpływ na funkcjonowanie innych narządów w naszym ciele. Największe jej ilości zawdzięczamy promieniom słonecznym i syntezie skórnej. Współczesna przetworzona żywność jest uboga w dobrej jakości tłuszcze, witaminy i mikroelementy, błonnik pokarmowy, antyoksydanty oraz pro- i prebiotyki. W gotowych produktach brakuje składników bioaktywnych, jak witaminy, dobre bakterie czy błonnik, które są niszczone na skutek obróbki fabrycznej i długiego przechowywania. Czy wystarczająco dbamy o odporność? Jeśli jemy mało ryb, olejów roślinnych, świeżych warzyw, owoców, dobrej jakości kasz, płatków (naturalnych, nie słodzonych), kiszonek, fermentowanego nabiału i prebiotyków, jak np. Cebula, czosnek, cykoria, a dużo białka zwierzęcego (mięso, nabiał, jajka), gotowej żywności, to czas wesprzeć organizm i zmienić proporcje tych składników w diecie. Często nie możemy wyeliminować stresorów czy zaprzestać przyjmowania leków, a zmiana zawartości talerza wymaga od nas tylko zrobienia świadomych zakupów. Jest składnikiem występującym w żywności, jednak ze źródeł pokarmowych praktycznie jej nie przyswajamy. Dlatego aby wspierać odporność, szczególnie w okresach bez słonecznej pogody, warto zbadać poziom witaminy D w surowicy i podczas konsultacji ze specjalistą dobrać odpowiednią suplementację. Jeśli spożywamy produkty po częściowej lub całkowitej obróbce, nie możemy oczekiwać, że będą one miały porównywalną wartość odżywczą co świeża, przygotowana w domowych warunkach żywność.5. <extra_id_0> Antybiotyki Polski: <extra_id_1> <extra_id_2>. <extra_id_3>. <extra_id_4>
Większość przeziębień to infekcje wirusowe, więc antybiotyki, które działają bakteriobójczo, w takich przypadkach nie będą skuteczne. Tym samym przyjmujemy lek, który nie dość, że nam nie pomoże, to dodatkowo może osłabić naszą odporność. Udowodniono, ze zarówno antybiotyki, jak i NLPZ niekorzystnie działają na naszą mikroflorę obronną mieszczącą się w przewodzie pokarmowym. Obniżona odporność to częste infekcje. Koło się zamyka, co skutkuje nawracającymi infekcjami przez cały rok. Jeśli faktycznie jest to infekcja bakteryjna i należy rozpocząć leczenie antybiotykiem, to możemy się wspomóc pre- i probiotykami, które będą wspierały odbudowę mikroflory obronnej. Jeśli mamy osłabioną odporność, często chorujemy. Mimo to przed przepisaniem antybiotyków rzadko bada się rodzaj zakażenia. Jak to możliwe? Według dostępnych badań wczesna ekspozycja na antybiotyki, szczególnie w wieku dziecięcym, jest związana ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób immunologicznych, jak astma, atopowe zapalenie skóry, nieswoiste choroby zapalne jelit, a także metabolicznych, jak otyłość i jej powikłania. Częste infekcje to częste przyjmowanie leków i antybiotyków. Najlepszym sposobem, aby temu zapobiec, jest diagnostyka, czy mamy do czynienia z infekcją bakteryjną, czy wirusową. Spożywanie kiszonek, czosnku czy rosołów w okresie przeziębienia na pewno nie zaszkodzi, a dodatkowo może skrócić okres choroby. Podczas infekcji, oczekując szybkiej poprawy zdrowia, zamiast korzystać z naturalnych metod na przeziębienie lub po prostu przeleżeć niedyspozycję, część osób sięga po leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe (czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne, NLPZ) oraz antybiotyki.6. Słaba odporność – objawy
Niedostateczna reakcja układu odpornościowego może być wynikiem również choroby genetycznej (zespołu DiGeorge’a, zespołu Wiskotta-Aldricha), zakażenia wirusowego (w przebiegu grypy, mononukleozy, AIDS), niedoborów białkowo-energetycznych (np. Przy wyniszczeniu i nowotworach) lub przyjmowania leków (np. Glikokortykoidów, cytostatyków, antybiotyków). Objawy tego typu powodują astmę, nieżyt nosa, atopowe zapalenie skóry, pokrzywkę, obrzęk naczynioruchowy. Nadreakcja układu odpornościowego ma miejsce również w przypadku chorób, w których układ odpornościowy zaczyna atakować komórki własnego organizmu w przypadku tzw. Autoimmunologii. Są to stany, w których powinniśmy szczególnie dbać o wzmocnienie odporności. Współpracuje z innymi układami, działa jak dobrze naoliwiona maszyna i jeśli jest osłabiona, może to skutkować nie tylko przeziębieniem, ale również bardzo poważnymi przewlekłymi chorobami. Wówczas będziemy mogli żyć w dobrej kondycji przez długie lata. Skutkiem osłabionej odporności są zwiększona podatność na infekcje, przemęczenie, objawy grypopodobne i niegojenie się ran. Z nadmierną reakcją układu odpornościowego wiążą się nadwrażliwości na obce cząsteczki, jak np. Pokarmy (m.in. Mleko, orzeszki ziemne), leki (metyldopę na nadciśnienie), substancje chemiczne, pyłki, kurz, sierść zwierząt. Przy niektórych nadwrażliwościach pokarmowych objawy mogą dotyczyć również zaburzeń przewodu pokarmowego, układu nerwowego, układu hormonalnego czy narządu ruchu. Choroby autoimmunologiczne mogą dotyczyć wielu układów i narządów, np. Tarczycy (choroba Hashimoto), stawów (reumatoidalne zapalenie stawów), układu nerwowego (stwardnienie rozsiane), krwiotwórczego (anemia złośliwa) czy przewodu pokarmowego (celiakia). Odporność jest sprawnie funkcjonującą armią, dzięki której możemy przetrwać w środowisku pełnym zagrożeń. Aby im zapobiegać, powinniśmy unikać czynników zaburzających pracę układu odpornościowego, jak stres, nadużywanie leków czy nieprawidłowa dieta. Na skutek działania powyższych czynników sprawnie funkcjonująca odporność może zostać zaburzona i zacząć niedostatecznie lub nadmiernie reagować na niektóre bodźce.
