Szukaj
Język
Niedoczynność tarczycy – choroba cywilizacyjna?
Spis treści
1. Niedoczynność tarczycy – czym jest?
Znajduje się w przednio-dolnej części szyi i odpowiada za wydzielanie hormonów: trójjodotyroniny, tyroksyny i kalcytoniny. Hormony gruczołu tarczowego wpływają na metabolizm węglowodanów, białek, tłuszczów i cholesterolu. Tarczyca jest nieparzystym gruczołem dokrewnym o masie 15–30 g. Niedoczynność tarczycy jest spowodowana niedoborem hormonów tarczycy, T3 – trójjodotyroniny i T4 – tyroksyny, lub opornością komórek na ich działanie, co skutkuje spowolnieniem metabolizmu. Dodatkowo odgrywają ważną rolę w pobudzaniu mięśnia sercowego i pracy układu nerwowego, w tym mózgu. U kobiet gruczoł ten jest większy niż u mężczyzn.2. Przyczyny niedoczynności tarczycy
Klasyfikacja niedoczynności tarczycy w zależności od czasu wystąpienia: – wrodzona – aplazja (niewykształcenie) tarczycy, ektopia (występowanie w innym miejscu niż fizjologiczne), – nabyta – choroba Hashimoto, poporodowe zapalenie tarczycy, urazy tarczycy, przewlekły niedobór jodu w diecie, napromieniowanie okolic szyi przy występowaniu choroby nowotworowej, usunięcie gruczołu tarczowego. Istnieje kilka klasyfikacji niedoczynności tarczycy w zależności od lokalizacji, czasu wystąpienia i czasu trwania. Klasyfikacja niedoczynności tarczycy w zależności od czasu trwania: – trwała, – przemijająca. Klasyfikacja niedoczynności tarczycy w zależności od lokalizacji: – pierwotna niedoczynność tarczycy – uszkodzenie tarczycy, – wtórna niedoczynność tarczycy – uszkodzenie przysadki lub podwzgórza.3. Objawy niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy związana jest także z większym ryzykiem wystąpienia nadwagi, otyłości, zaburzeń lipidowych i schorzeń układu krążenia. Najczęściej występującymi objawami zaawansowanej niedoczynności tarczycy są senność, brak energii, zmniejszona tolerancja na wysiłek, pogorszenie sprawności intelektualnej, zaburzenia koncentracji, stany depresyjne, zmniejszona wrażliwość na zimno, spowolniona akcja serca (bradykardia), suchość i rogowacenie skóry, chrypka, zaparcia, zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, osłabienie słuchu i obrzęki stawów. Czasem przez wiele lat przed zdiagnozowaniem choroby występują słabo nasilone objawy, tzw. Objawy subkliniczne: pogorszenie nastroju, depresja, podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego i LDL.4. Diagnostyka niedoczynności tarczycy
Za prawidłowe stężenie TSH przyjmuje się wartości w zakresie 0, 2–4, 5 IU/ml. Istotną rolę odgrywa wykonanie badań hormonów tarczycy FT3 i FT4, żeby rozpoznać rodzaj zaburzeń hormonalnych – niedoczynność lub nadczynność. Prawidłowe wartości dla FT3 to 1, 5–4, 0 ng/l, a dla FT4 8–20 ng/l. Badanie pozwala na zdiagnozowanie chorób autoimmunologicznych tarczycy, np. Badanie USG tarczycy jest nieodłącznym elementem diagnostyki chorób tarczycy umożliwiającym wykrycie zmian, m.in. Guzków i wola. Niedoczynność tarczycy jest diagnozowana na podstawie badania lekarskiego, oceny występujących objawów, badań laboratoryjnych i obrazowych. Jeśli wartości są wyższe niż norma, może to wskazywać na pierwotną niedoczynność tarczycy, gruczolaka przysadki mózgowej lub nadczynność podwzgórza. W praktyce klinicznej badanie to jest wykonywane w momencie stwierdzenia nieprawidłowego poziomu TSH. W diagnostyce laboratoryjnej bardzo ważne jest także oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych anty-TPO i anty-TG. Hashimoto. Czasami istnieje konieczność wykonywania także scyntygrafii gruczołu tarczowego i biopsji cienkoigłowej tarczycy. W pierwszej kolejności wykonywane jest badanie poziomu hormonu TSH – tyreotropiny, które ocenia hormonalną czynność tarczycy.5. Leczenie niedoczynności tarczycy
Uzupełnieniem terapii hormonalnej są odpowiednio zbilansowana dieta oraz aktywność fizyczna. Lekarz indywidualnie dobiera odpowiednią dla pacjenta kurację, która ma na celu regularne dostarczanie hormonów tarczycy, których niedobór występuje w organizmie. Podczas leczenia należy systematycznie wykonywać badania TSH, FT4 i FT3 (na czczo przed przyjęciem dawki leku). Głównie stosowane są preparaty zawierające lewoskrętną tyroksynę.6. Dieta w niedoczynności tarczycy
Regularne spożywanie urozmaiconych posiłków w ciągu dnia jest bardzo ważne, by przyspieszyć procesy metaboliczne. Zbyt duże restrykcje kaloryczne mogą wpłynąć na spowolnienie metabolizmu i wzrost stężenia TSH. Dieta dla osób z niedoczynnością tarczycy powinna uwzględniać zwiększoną podaż pełnowartościowego białka pochodzącego z produktów zwierzęcych (mięso, ryby, jaja, mleko i produkty mleczne niskotłuszczowe). Jadłospis powinien być bogaty w warzywa i owoce jako źródło witamin, składników mineralnych, błonnika pokarmowego i przeciwutleniaczy. Tłuszcze w diecie osób z niedoczynnością tarczycy odgrywają bardzo ważną rolę, ale warto zwrócić uwagę na ich ilość oraz jakość. Zalecane jest zwiększenie podaży produktów zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe – olej lniany, rzepakowy, oliwa z oliwek, awokado, orzechy, nasiona, pestki, a także ryby, w szczególności morskie – łosoś, makrela, śledź, tuńczyk, dorsz. Goitrogeny znajdziemy również w truskawkach, prosie, gorczycy, orzeszkach ziemnych – słabsze goitrogeny, które zaleca się spożywać w ilości ok. ¾ porcji na tydzień. Nie jest zalecane całkowite wykluczenie tych produktów z diety, lecz ich ograniczenie oraz prawidłowe przygotowanie – obróbka termiczna zmniejsza zawartość substancji goitrogennych o około 30%. Holistyczne podejście uwzględniające zmianę trybu życia, wdrożenie odpowiednich leków oraz diety jest skuteczną metodą leczenia niedoczynności tarczycy. Pierwszy posiłek powinien być zjedzony do godziny po przebudzeniu, zaś ostatni 2–3 godziny przed snem. Podaż kaloryczna powinna być indywidualnie dostosowana do danej osoby i uwzględniać wiek, płeć, masę ciała, wzrost, aktywność fizyczną, stan fizjologiczny i choroby współwystępujące. Zalecana jest racjonalna dieta dostarczająca do organizmu wszystkich składników odżywczych, by wspomóc prawidłowe funkcjonowanie tarczycy oraz przywrócić dobre samopoczucie. Węglowodany powinny być dostarczane w postaci pełnoziarnistych produktów zbożowych, gdyż mają one niższy indeks glikemiczny, więcej składników mineralnych, witamin i błonnika pokarmowego niż ich oczyszczone odpowiedniki. Produkty będące źródłem cukrów prostych powinny zostać wyeliminowane z diety lub ograniczone do minimum (ciastka, ciasta, cukier, dżemy, owoce kandyzowane), gdyż zwiększają ryzyko pojawienia się otyłości, cukrzycy, insulinooporności, a nawet nowotworów. Ograniczyć należy nasycone kwasy tłuszczowe znajdujące się w produktach pochodzenia zwierzęcego – masło, smalec, łój i pełnotłuste produkty mleczne. W codziennej diecie należy ograniczyć spożycie tzw. Substancji wolotwórczych, które znajdują się w kapuście, brukselce, brokułach, kalafiorze, szpinaku, jarmużu, rzodkiewce – należą do silnych goitrogenów (zaleca się spożywanie nie więcej niż jednej porcji na tydzień). W diecie osób z chorobami tarczycy zaleca się ograniczenie spożycia soi. Osoby z niedoczynnością tarczycy terapię hormonalną powinny uzupełnić o odpowiednio zbilansowaną dietę, która będzie usprawniała funkcjonowanie gruczołu tarczowego. Dieta dla osób z niedoczynnością tarczycy powinna składać się z 4–5 posiłków spożywanych regularnie.
