Szukaj
Język
Jak radzić sobie ze zbyt wysokim poziomem cholesterolu? Wskazówki dietetyczne
Spis treści
1. Kiedy mowa o wysokim poziomie cholesterolu
Należy jednak wziąć pod uwagę, że wysoki jest również odsetek osób z nierozpoznaną hipercholesterolemią. Najczęściej do jej rozpoznania dochodzi przypadkowo podczas kontrolnych badań krwi. Na cholesterol całkowity składa się zarówno ten dostarczany wraz z pożywieniem, jak i ten produkowany przez komórki organizmu. Lipoproteiny można podzielić na: LDL, HDL, IDL, VLDL oraz chylomikrony. Parametr LDL jest nazywany „złym” cholesterolem, natomiast HDL – „dobrym”. Profilaktyka opiera się przede wszystkim na modyfikacji sposobu żywienia, unikaniu czynników ryzyka, zwiększeniu aktywności fizycznej i edukacji żywieniowej. W niektórych przypadkach niezbędne jest zastosowanie farmakoterapii. Zgodnie z najnowszymi zaleceniami Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz Europejskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą pierwszym elementem profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego jest obniżenie stężenia cholesterolu frakcji LDL (D. Wysokie stężenie cholesterolu we krwi nazywane jest hipercholesterolemią. Bardzo często, szczególnie na początkowym etapie, choroba nie daje wyraźnych objawów. O hipercholesterolemii mówimy, jeśli stężenie: – cholesterolu całkowitego wynosi ≥190 mg/dl (5 mmol/l), – cholesterolu LDL wynosi ≥115 mg/dl (3 mmol/l). Podczas badania tego parametru we krwi można określić lipoproteiny osocza, które są nośnikami cholesterolu. Szczególne znaczenie mają dwie pierwsze frakcje. Cholesterol LDL transportuje cholesterol do komórek organizmu, zaś jego nadmierne ilości prowadzą do zwężenia światła tętnic, co w konsekwencji może utrudniać przepływ krwi. Leczenie hipercholesterolemii powinno opierać się przede wszystkim na wprowadzeniu odpowiedniej diety. Warto podkreślić, że hipercholesterolemia stanowi najczęstszy czynnik ryzyka zaburzeń funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego. Włodarek i wsp. 2015). Szacuje się, że problem ten dotyczy ponad połowy Polaków.2. Czy dieta obniża poziom cholesterolu
Zaleca się ograniczenie spożycia produktów będących źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych oraz tych o konfiguracji trans. Istnieją także tłuszcze, które mają korzystny wpływ na te wartości, np. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe. W jednym z nich oceniono skuteczność diety DASH u osób z wysokim poziomem cholesterolu. Kazimierski, J. Wyeliminowanie złych nawyków żywieniowych poprawia nie tylko wartości profilu lipidowego, ale także komfort i jakość życia pacjentów. Modyfikacje dotyczą m.in. Ilości i rodzaju spożywanego tłuszczu, podaży błonnika, redukcji masy ciała (w przypadku nadwagi i otyłości), podaży cukru. To właśnie te związki w głównej mierze odpowiadają za nieprawidłowe parametry profilu lipidowego. Wyniki wielu badań potwierdzają, że dieta ma ogromne znaczenie zarówno w profilaktyce, jak i procesie leczenia hipercholesterolemii. Wyniki przeprowadzonej interwencji pokazały, że zmiana sposobu żywienia miała pozytywny wpływ na parametry profilu lipidowego (M. Reguła 2018). Wprowadzenie zmian w codziennej diecie może znacząco obniżyć stężenie cholesterolu całkowitego i frakcji LDL.3. Jakich produktów unikać
U osób z hipercholesterolemią zaleca się ich ograniczenie i podaż w ilości mniejszej niż 7% całkowitej wartości energetycznej diety (K. Śliwińska, S. Kolejnym związkiem, na którego podaż muszą zwracać osoby z hipercholesterolemią, są izomery trans kwasów tłuszczowych. Ze względu na ich powszechne występowanie ustalono dopuszczalny limit izomerów trans w żywności. Dopuszczalna maksymalna ilość tłuszczów trans w produkcie to 2 g na 100 g tłuszczu. Należy także zwrócić uwagę na podaż cholesterolu wraz z dietą. Cholesterol znajduje się w produktach pochodzenia zwierzęcego, przede wszystkim w tłustym mięsie i serach, podrobach, śmietanie i jajach. Może się wydawać, że pracę gospodarki lipidowej zaburzają tylko tłuszcze, jednak wpływają na nią także cukry proste. Należy ograniczyć podaż słodyczy, ciast, ciastek, miodu oraz dżemów, ponieważ zawierają znaczne ilości cukrów prostych. Głównym źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych są produkty pochodzenia zwierzęcego, np. Tłuste sery, smalec, masło, śmietana, tłuste mięso oraz podroby, a także żywność wysokoprzetworzona, do której zaliczyć można produkty typu fast food, słodycze, ciasta oraz ciastka. Andruszkiewicz, A. Małgorzewicz 2014). Ich głównym źródłem w diecie są wyroby cukiernicze, słodycze, produkty typu fast food, margaryny i majonez. Wskazuje je Rozporządzenie Komisji UE (2019/649) z 2019 r. Obserwuje się ich szczególnie negatywny wpływ na zwiększenie stężenia cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL we krwi. Jeśli jest zbyt wysoka, może powodować wzrost stężenia cholesterolu całkowitego. Zaleca się, aby ograniczyć jego dzienną podaż poniżej 300 mg, zwłaszcza u osób z wysokim stężeniem tego składnika w osoczu. Nadmiar fruktozy w diecie może niekorzystnie wpływać na lipidogram, zwiększając stężenie triglicerydów.Zaleca się, aby spożycie cukru w diecie stanowiło poniżej 10% jej kaloryczności (nie wliczając do tego cukrów naturalnych, np. Z owoców). Ponadto ich nadmiar może powodować odkładanie się tkanki tłuszczowej, co prowadzi do rozwoju nadwagi i otyłości. Związki w nich zawarte zwiększają ryzyko nie tylko hipercholesterolemii, ale także choroby niedokrwiennej serca, miażdżycy czy udaru mózgu.4. Jakie produkty włączyć do diety
Związki te wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwmiażdżycowe. WNKT można znaleźć zarówno w produktach odzwierzęcych, jak i roślinnych. Natomiast głównym źródłem roślinnym kwasów omega-3 jest kwas alaninowy (ALA) znajdujący się w oleju lnianym i nasionach lnu, nasionach chia czy orzechach włoskich. Obniża poziom cholesterolu, ale także ogranicza wchłanianie tłuszczów. Ponadto duże ilości błonnika znajdują się w nasionach roślin strączkowych, warzywach i owocach. Wykazano, że witaminy A, C oraz E mają zdolność zapobiegania wytwarzaniu frakcji LDL cholesterolu. Fitosterole, nazywane inaczej sterolami roślinnymi, wykazują hipocholesterolemiczne działanie, co oznacza, że hamują wchłanianie cholesterolu. Głównym źródłem fitosteroli w diecie są oleje, np. Rzepakowy, słonecznikowy, sezamowy, lub oliwa z oliwek. Kwasy tłuszczowe jedno- oraz wielonienasycone (WNKT) mogą wpłynąć korzystnie na parametry sercowo-naczyniowe, szczególnie dotyczy to kwasów omega-3. Odgrywają znaczącą rolę w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego, które mogą być spowodowane hipercholesterolemią. Najważniejsze z nich – kwasy EPA i DHA – znajdują się w tłustych rybach morskich takich jak łosoś, tuńczyk, makrela czy sardynki. Kolejny związek bardzo pomocny w walce z wysokim poziomem cholesterolu to błonnik pokarmowy, zwłaszcza jego rozpuszczalna frakcja. Aby zwiększyć jego podaż, zaleca się włączyć do diety produkty zbożowe pełnoziarniste, np. Pieczywo żytnie, brązowy ryż czy grube kasze. Witaminy antyoksydacyjne również wykazują pozytywny wpływ na gospodarkę lipidową. Warto więc włączyć do diety produkty bogate w te związki – różnokolorowe warzywa, owoce, oleje roślinne, orzechy, pestki i nasiona. Dotyczy to zarówno cholesterolu dostarczanego wraz z pożywieniem, jak i tego wytwarzanego przez organizm. Nie wszystkie tłuszcze znajdujące się w żywności wpływają negatywnie na poziom cholesterolu we krwi.5. Wskazówki dla osób z wysokim poziomem cholesterolu we krwi
Każda forma ruchu, np. Spacer, bieganie czy pływanie, będzie odpowiednia. Ponadto aktywność ruchowa redukuje prawdopodobieństwo wielu chorób, również tych związanych z układem sercowo-naczyniowym (D. Przeciwwskazane jest smażenie i duszenie z dodatkiem oleju. Sposób obróbki termicznej wpływa także na strawność posiłków.Produkty zbożowe pełnoziarniste będą lepszym wyborem niż ich oczyszczone odpowiedniki. Produkty te powinny codziennie znaleźć się na talerzu, przy czym zaleca się, aby podaż warzyw była wyższa niż podaż owoców. – Zamiast czerwonego mięsa zaleca się wybieranie kurczaka i indyka. Ponadto zawartość cholesterolu w tych produktach także jest dużo niższa. – Warto wybierać produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu. Zdecydowanie lepszym wyborem będą mleko chude, produkty fermentowane (jogurt naturalny, kefir, maślanka), chude sery, np. Twarogowe, homogenizowane. – Sól warto zamienić na świeże przyprawy i zioła. Warto wybierać świeże zioła, np. Bazylię, miętę czy tymianek. Ze względu na to, że sól znajduje się w wielu produktach, np. Wędlinach czy serze, warto czytać etykiety i wybierać żywność z niższą jej zawartością. Ponadto wykazano, że te używki wpływają na rozwój nadciśnienia tętniczego, dlatego tym bardziej należy ich unikać (D. – Oprócz diety warto zadbać o aktywność fizyczną. Jej rodzaj zależy od preferencji i możliwości danej osoby. Śliż 2018). – Sposób przygotowania potraw wpływa na poziom cholesterolu we krwi. Warto wybierać gotowanie, przygotowywanie na parze oraz pieczenie bez tłuszczu. Warto zamienić pieczywo pszenne na żytnie, ryż biały na brązowy czy kajzerkę na grahamkę. – Wybór różnokolorowych owoców i warzyw zapewni podaż wielu witamin i składników mineralnych. Białe mięso charakteryzuje się znacznie niższą zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych niż tłuste gatunki mięs. Zaleca się ograniczać spożycie pełnotłustego mleka, śmietany czy tłustych serów. Nadmierne dosalanie potraw prowadzi do rozwoju nadciśnienia tętniczego, które wraz z zaburzeniami lipidowymi może sprzyjać powstawaniu zmian miażdżycowych, dlatego osoby z nieprawidłowym poziomem cholesterolu szczególnie powinny zwrócić na to uwagę. Nie zaleca się używania gotowych mieszanek przypraw. Zaleca się wyeliminować z diety produkty marynowane i konserwowe. – Rezygnacja z takich używek jak papierosy oraz alkohol to ważny element leczenia hipercholesterolemii. Śliż i wsp. 2018). Jeśli jest wykonywana regularnie, ma korzystny wpływ na profil lipidowy.
