Szukaj
Język
Jak pokarm wpływa na działanie leków? Połączenia, których należy unikać
Spis treści
1. Wpływ pożywienia na lek
Poszczególne litery oznaczają główne procesy, które zachodzą od momentu podania medykamentu do jego wydalenia. Największy wpływ pożywienia na leki zauważa się w trakcie wchłaniania (60% wszystkich interakcji). Interakcje te mogą prowadzić do braku lub osłabienia działania leczniczego, wystąpienia efektów niepożądanych i skutków ubocznych, wzrostu ryzyka toksyczności lub nasilenia działania danego leku. Większość składników znajdujących się w pożywieniu przeciętnego człowieka oddziałuje na związki zawarte w produktach farmaceutycznych. Etapy te to: – L – liberation (uwolnienie), – A – absorption (wchłanianie), – D – distribution (rozmieszczenie), – M – metabolism (metabolizm), – E – excretion (wydalanie) lub elimination (usuwanie). W mniejszym stopniu pokarm oddziałuje podczas etapu metabolizmu (ok. 28%), a najrzadziej – wydalania (ok. 12%). Najwięcej interakcji dotyczy pokarmów w postaci stałej, ale duże znaczenie mają też spożywane napoje. Pokarm może wpływać na lek w organizmie na kilku etapach wspólnie określonych skrótem LADME.2. Łączenie leku z posiłkiem
Warto wyjaśnić, co dokładnie oznaczają najczęściej podawane zalecenia. – Na czczo – na pusty żołądek, ostatni posiłek spożyty wieczorem poprzedniego dnia.– Przed jedzeniem – co najmniej 30–60 minut przed rozpoczęciem posiłku.– W trakcie jedzenia – kilka minut po rozpoczęciu posiłku, ale przed jego zakończeniem.– Po jedzeniu – co najmniej 30–60 minut po zakończeniu posiłku.– Niezależnie od posiłku – w dowolnym momencie. Jednym z czynników zaburzających ten proces jest obecność błonnika pokarmowego. Podczas analizowania związku między pożywieniem a lekami warto zwrócić uwagę nie tylko na rodzaj przyjmowanych pokarmów i płynów, ale także na czas pomiędzy ich spożyciem a podaniem leku. Przyjmowane pokarmy mają wpływ na pH soków żołądkowego i jelitowego, powodują wzrost wydzielania soków trawiennych, pobudzają lub zwalniają perystaltykę jelit, a to w efekcie może powodować zwiększenie, spowolnienie lub ograniczenie wchłaniania danego leku. Należy więc wziąć pod uwagę zależności między posiłkiem a wchłanianiem leków i przestrzegać zaleceń dotyczących czasu przyjmowania środków farmaceutycznych. Poszczególne substancje różnią się wytycznymi dotyczącymi sposobu ich zażycia względem czasu spożywanego pokarmu.3. Składniki pokarmowe a wchłanianie leków
Kierunek tego działania zależy od właściwości fizykochemicznych danego środka, m.in. Jego rozpuszczalności i zdolności do tworzenia kompleksów z innymi składnikami. Przykładowo: magnez może ograniczać wchłanianie leków przeciwbakteryjnych, zmniejszać siłę działania glikozydów nasercowych lub też zwiększać działanie lewodopy stosowanej w leczeniu choroby Parkinsona. Do głównych składników odżywczych mających szczególny wpływ na działanie środków farmaceutycznych należy tłuszcz. Prowadzi to do wzrostu stężenia danej substancji farmakologicznie czynnej i jej metabolitów. Możliwe jest także zmniejszenie wchłaniania środków farmaceutycznych, jeśli posiłki są ubogotłuszczowe – dotyczy to leków zawierających substancje rozpuszczalne w tłuszczach i prowadzi do ograniczenia efektywności leczenia. Obecność białka, węglowodanów i tłuszczu wpływa na wchłanianie i metabolizm przyjmowanych leków. Zawarte w pożywieniu mikro- i makroelementy mogą wpływać na skuteczność niektórych medykamentów. Wapń natomiast może wchodzić w interakcje z niektórymi antybiotykami (tetracykliny, fluorochinolony) i zmniejszać ich wchłanianie, osłabiając tym samym ich skuteczność, dlatego też nie należy przyjmować tych leków razem z nabiałem. Posiłki bogatotłuszczowe mogą zwiększać wchłanianie niektórych leków z przewodu pokarmowego, m.in. Teofiliny (stosowanej w leczeniu astmy), beta-adrenolityków, leków przeciwpasożytniczych czy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych. W takim przypadku mogą wystąpić działania niepożądane. Obecność tłuszczu ma również istotne znaczenie dla prawidłowego wchłaniania niektórych witamin – A, D, E i K. Składniki te mogą zarówno zmniejszać, jak i zwiększać biodostępność leków.4. Wpływ błonnika pokarmowego
Składnik ten może obniżyć wchłanianie trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, a także spowodować zmniejszenie stężenia litu we krwi nawet o 50%. Zmniejszone wchłanianie obserwuje się także w przypadku digoksyny stosowanej w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego, co prowadzi do wystąpienia zaburzeń rytmu serca, niewydolności krążeniowej i powikłań zatorowych. Jednym z częściej stosowanych leków jest wówczas lewodopa. Wynika to ze skrócenia czasu opróżniania żołądka i przyspieszenia motoryki przewodu pokarmowego (N. Pozytywne oddziaływanie błonnika występuje także podczas zażywania leków obniżających poziom cholesterolu. Hung i wsp. 2009). Duże znaczenie ma interakcja błonnika ze środkami farmakologicznymi działającymi na układ nerwowy. Konsekwencją takiego działania może być brak skuteczności terapii. Korzystny wpływ błonnika pokarmowego obserwuje się podczas leczenia choroby Parkinsona. Wykazano, że obecność błonnika powoduje zwiększenie wchłaniania medykamentu i jego stężenia we krwi. Fernandez i wsp. 2010). W badaniu przeprowadzonym na modelu zwierzęcym zaobserwowano, że takie połączenie skutkuje znacznym zmniejszeniem poziomu lipidów, co umożliwia zastosowanie mniejszej dawki leku, a tym samym ograniczenie działań niepożądanych (S. Warto zwrócić także uwagę na wpływ błonnika pokarmowego, który – podobnie jak tłuszcz – może powodować zarówno obniżenie, jak i zwiększenie działania leku.5. Czym popijać leki?
Mikroelementy obecne w wodzie wysokozmineralizowanej mogą utrudniać wchłanianie niektórych leków. W celu uniknięcia interakcji leków z napojem najlepiej popijać je niegazowaną wodą. Ważne są także objętość (zazwyczaj od połowy do pełnej szklanki) i temperatura płynu (pokojowa). Zaleca się, aby była ona przegotowana, wówczas ma neutralny charakter.6. Interakcje leków z płynami
Proces ten – zamiast w jelitach – zajdzie w żołądku, co wpłynie nie tylko na działanie leku, ale też na podrażnienie błony śluzowej. Pierwiastek ten osłabia działanie niektórych antybiotyków (m.in. Tetracyklin) oraz lewotyroksyny (stosowanej w leczeniu chorób tarczycy), ponieważ tworzy kompleksy utrudniające wchłanianie. Środki te powinno zażywać się co najmniej godzinę przed posiłkiem bogatym w wapń lub 2 godziny po jego spożyciu. Po pierwsze mleko zmienia odczyn pH żołądka, przez co niektóre substancje mogą ulec rozpuszczeniu wcześniej niż docelowo. Drugą kwestią, którą trzeba wziąć pod uwagę, jest wysoka zawartość wapnia w produktach mlecznych. Obecność wapnia wywiera także niekorzystny wpływ na właściwości leków stosowanych w przypadku osteoporozy, nadciśnienia tętniczego oraz niewydolności serca. Popijanie leków produktami mlecznymi jest przeciwwskazane z dwóch powodów.
