Szukaj
Język
Jak dbać o jelita?
Spis treści
1. Jelita jako wielofunkcyjny narząd
Dlatego przewód pokarmowy, a w szczególności jelita są łącznikiem pomiędzy środowiskiem zewnętrznym a wewnętrznym organizmu. Oprócz tego jelita są nazywane drugim mózgiem, ponieważ znajduje się tam 200–600 milionów neuronów. Wiadomo również, że nie tylko mózg kontroluje czynności jelit, ale również jelita mogą wpływać na czynności mózgu. Z uwagi na to jelita pełnią także funkcję podobną do układu hormonalnego. To, jak nieprawidłowe funkcjonowanie jelit może wpływać na nasz układ nerwowy, pokazują badania, które wykazały związek pomiędzy chorobami jelit takimi jak celiakia, zespół jelita drażliwego, choroby zapalne jelit a chorobami układu nerwowego takimi jak migreny, zespół przewlekłego zmęczenia i depresja. W GALT znajduje się szereg wyspecjalizowanych komórek odpornościowych, jak limfocyty B, które wytwarzają białka odpornościowe – przeciwciała; makrofagi, które mają zdolność do pochłaniania obcych cząsteczek – antygenów; komórki dendrytyczne, które przypominają rozgwiazdę, a ich funkcją jest pochwycenie antygenu i bezpieczne zaprezentowanie go innym komórkom odpornościowym. Z uwagi na powyższe w ostatnim czasie coraz bardziej podkreśla się rolę jelit w utrzymaniu zdrowia całego organizmu, nie są one rozpatrywane wyłącznie jako narząd trawienny. Błona śluzowa układu pokarmowego ma ogromne rozmiary wynoszące około 400 m2, czyli mniej więcej równe powierzchni kortu tenisowego. Jelita pełnią przede wszystkim funkcje trawienne i uczestniczą we wchłanianiu składników pokarmowych takich jak tłuszcze, białka, witaminy i sole mineralne z pożywienia. Jelitowy układ nerwowy, nazywany też enterycznym, jest ściśle powiązany z mózgiem. Ponadto w jelitach znajdują się komórki endokrynne, które produkują „hormon szczęścia” – serotoninę – oraz inne cząsteczki sygnałowe (np. Dopaminę). Szacuje się, że ponad 90% serotoniny i 50% dopaminy jest gromadzonych w jelitach. Jelita są również największym skupiskiem komórek układu odpornościowego w organizmie i są one zlokalizowane w tkance limfatycznej związanej z błoną śluzową jelita (GALT, ang. Gut associated lymphoid tissue). Dlatego jeśli jelita nie funkcjonują prawidłowo, zaczyna spadać odporność, szybciej „łapiemy” infekcje i jesteśmy narażeni na rozwój chorób cywilizacyjnych. Potwierdza to tezę Hipokratesa, który uważał, że wszystkie choroby zaczynają się w jelicie. Powoduje to, że jest ona największą powierzchnią kontaktu ustroju ze środowiskiem zewnętrznym.2. Czy to w ogóle czym są bariera jelitowa i zespół jelita przesiąkliwego?
Prawidłowo funkcjonująca bariera jelitowa kontroluje przepływ do przestrzeni międzykomórkowej jelita cząsteczek, które mogą być potencjalnie szkodliwe. Każdego dnia jelita są bombardowane przez różne szkodliwe cząsteczki – toksyny, antygeny pokarmowe, wirusy, bakterie i grzyby. IgG) i inicjując stan zapalny. Zespół ten został powiązany m.in. Z: – chorobami autoimmunologicznymi, np. Celiakią, cukrzycą typu 1, stwardnieniem rozsianym, – alergiami pokarmowymi, – chorobami zapalnymi jelit, – chorobą dwubiegunową, – schizofrenią, – autyzmem, – niealkoholowym stłuszczeniem wątroby, – zespołem metabolicznym, – otyłością. Bariera jelitowa jest fizjologiczną strukturą, na którą składają się: – komórki nabłonkowe jelit (enterocyty), – kompleks białek tworzących ścisłe połączenia pomiędzy enterocytami (TJ, ang. Tight junction), – komórki układu odpornościowego, – przeciwciała wydzielnicze w klasie A (sIgA), – tkanka mięśniowa i tkanka nerwowa. Jej zaburzenia mogą prowadzić do zwiększonej przepuszczalności jelita, potocznie nazywanego zespołem jelita przesiąkliwego (ang. Leaky gut syndrome). Kiedy pojawia się zespół jelita przesiąkliwego, organizm staje się bezbronny, a takie cząsteczki przenikają do błony śluzowej jelit i aktywują układ odpornościowy, wytwarzając przeciwciała (np. Utrwalenie tego zjawiska może prowadzić do utrzymywania się w organizmie przewlekłego stanu zapalnego, a w konsekwencji do rozwoju chorób przewlekłych. Bardzo ważną rolę w utrzymaniu równowagi w jelicie odgrywa prawidłowo funkcjonująca bariera jelitowa.3. Przyczyny zespołu jelita przesiąkliwego
Czynnikami przyczyniającymi się do powstania zespołu jelita przesiąkliwego są: – alkohol, – leki, np. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, antybiotyki, – nieprawidłowa dieta (szczególnie bogata w nasycone tłuszcze i cukry proste) i przetworzona żywność, – alergie i nietolerancje pokarmowe, – niedobory sIgA, – patogenne bakterie, wirusy, pierwotniaki i grzyby, – przerost Candida albicans, – niedobory witamin i soli mineralnych, – przewlekły stres psychologiczny, – choroby przewlekłe, – dysbiozy jelitowe.4. Mikroflora jelitowa i jej wpływ na zdrowie jelit
Ich liczbę ocenia się na 10–100 trylionów i w organizmie człowieka jest ich 10 razy więcej niż komórek. Mikroorganizmy wpływają m.in. Na kształtowanie odporności oraz wspomagają trawienie pokarmu. Mikroflora jelitowa jest także swoistym bioreaktorem wytwarzającym aktywne metabolity, np. Witaminy z grupy B i K, które są następnie wykorzystywane przez organizm. Mikroorganizmy jelitowe mogą też regulować przepuszczalność bariery jelitowej, tym samym wpływają na kondycję jelit. W wyniku fermentacji węglowodanów zawartych w błonniku powstają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA, ang. Short-chain fatty acids), jak maślan, octan i propionian. Jelita człowieka są siedliskiem wielu mikroorganizmów, które nazywane są mikroflorą jelitową lub mikrobiomem. Dlatego bardzo często mikrobiom jest nazywany organem, który funkcjonuje jako integralna część organizmu. Badania na myszach laboratoryjnych wykazały, że zwierzęta eksperymentalnie pozbawione mikrobiomu wykazywały bardzo poważne defekty układu odpornościowego oraz zapadały na wiele chorób cywilizacyjnych, jak alergie i choroby autoimmunologiczne. Mikrobiom i jelita są ze sobą ściśle powiązane i komunikują się pomiędzy sobą za pośrednictwem substancji przekaźnikowych. Idealną pożywką dla mikroorganizmów jelitowych jest błonnik pokarmowy, ponieważ nasz organizm nie jest w stanie go strawić, ale doskonale robią to bakterie. Związki te korzystnie wpływają na barierę jelitową i stan jelit. Na mikroflorę jelitową składają się bakterie, grzyby, wirusy i pierwotniaki.5. Czy to w ogóle jakie są objawy nieprawidłowo funkcjonujących jelit?
Objawy wskazujące na zaburzone funkcjonowanie jelit to: – wzdęcia i gazy, – zaparcia lub biegunki, – uczucie pełności, – zgaga, – przewlekłe zmęczenie, – bóle głowy i migreny, – depresja, – bóle mięśni i stawów, – częste infekcje, – problemy z koncentracją, – wypryski skórne, – nasilenie trądziku, – nietolerancja alkoholu i cukrów prostych, – niedobory witamin i soli mineralnych, – problemy z masą ciała (niedowaga lub nadwaga).6. Jak dbać o kondycję jelit?
Zachodnia dieta jest pełna przetworzonej i wysokokalorycznej żywności. Są one ubogie w sole mineralne, witaminy i błonnik pokarmowy, które są niezbędne do prawidłowej pracy jelit. U dzieci z subklinicznym niedoborem witaminy A obserwuje się negatywną korelację pomiędzy stężeniem retinolu a przepuszczalnością bariery jelitowej. Dobrym źródłem pokarmowym witamin A i D są tłuste ryby morskie, tran i jaja kurze. Zachodnia dieta niestety nie sprzyja równowadze mikrobiologicznej jelit. Dieta uboga w błonnik pokarmowy może zmniejszać koncentrację SCFA. Podgrzewanie i chłodzenie produktu skrobiowego przyczynia się do powstawania większej ilości skrobi opornej w danym produkcie. Źródłem SCFA są także produkty mleczne, jak masło i mleko, jednak z uwagi na wysoką zawartość tłuszczów nasyconych nie jest to zalecane źródło SCFA. Wzrost bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium będzie powodował wzrost SCFA. Polifenole, np. Kwercetyna w owocach (jabłka, borówka czernica, czarna porzeczka) i warzywach (cebula, brokuły, szpinak, kapusta) oraz genisteina występująca w roślinach z rodziny motylkowatych, wzmacniają połączenia pomiędzy komórkami nabłonkowymi jelit. Curcuma longa). Ważnym składnikiem wspomagania integralności błony śluzowej jelit jest również ograniczenie ekspozycji na czynniki rozszczelniające barierę jelitową (patrz: Przyczyny zespołu jelita przesiąkliwego). Współczesny styl życia niestety nie sprzyja prawidłowemu funkcjonowaniu naszych jelit. Obecnie zbyt dużo spożywa się oczyszczonych produktów, tj. Cukrów prostych, oczyszczonej mąki i olejów. Wykazano, że witaminy A i D zwiększają ekspresję białek wzmacniających barierę jelitową. Dlatego niedobory tych witamin mogą szczególnie sprzyjać zburzeniom przepuszczalności bariery jelitowej. Nie można również zapomnieć o mikroflorze jelitowej. Bakterie do rozwoju i wzrostu, podobnie jak my, potrzebują składników odżywczych i energetycznych. Szczególnie dobrym substratem dla bakterii jelitowych produkujących SCFA są nieprzyswajalne węglowodany, jak inulina zawarta w cebuli, czosnku, porze, topinamburze, szparagach, cykorii, karczochach, oraz skrobia oporna, która znajduje się w produktach pełnoziarnistych, ryżu, fasoli, niedojrzałych bananach, ziemniakach oraz makaronie. Dlatego spożywanie ziemniaków i ryżu na zimno będzie szczególnie korzystne dla naszej mikrobioty. Syntezę SCFA w jelitach można również wspierać poprzez spożywanie naturalnych kiszonek, które zawierają bakterie o właściwościach probiotycznych. Ponadto niska podaż warzyw i owoców, które oprócz dużej ilości błonnika pokarmowego zawierają wiele aktywnych substancji takich jak fitozwiązki, również wpływa niekorzystnie na prawidłowe funkcjonowanie jelit. Podobne właściwości wykazują związki zawarte w zielonej herbacie, m.in. Galusan epigallokatechiny (EGCG) oraz kurkumina w kłączach ostryżu długiego (łac. Ponadto wykazują one właściwości przeciwzapalne i wyciszają pobudzony układ odpornościowy błony śluzowej jelit. Dodatkowo alergie i nietolerancje pokarmowe mogą nasilać stan zapalny w obrębie jelit, eliminacja nietolerowanych produktów na określony czas może wspomóc regenerację bariery jelitowej. Dlaczego?
