Szukaj
Język
Granat – wartości odżywcze, właściwości zdrowotne, zastosowanie, przeciwwskazania
Spis treści
1. Czy to w ogóle czym jest owoc granatu i skąd pochodzi?
Myrtales) należą tylko dwa gatunki flory. Owoce tych roślin przypominają jabłka. Punica granatum), spotykany też pod nazwami krzewu lub drzewa granatowego czy granatu właściwego. Obecnie jego uprawy obejmują obszar Morza Śródziemnego, Indii, Malezji, południowo-wschodniej Azji, można go spotkać nawet w Chinach, Japonii, Rosji i Stanach Zjednoczonych, głównie w Kalifornii i na terenach Arizony [4]. Bez problemu rozwija się na jałowej glebie, choć najlepsze są te żyzne, gliniaste i bogate w próchnicę [4]. Niestraszne są mu mrozy, także te dochodzące nawet do minus 15 stopni Celsjusza. Owoce pełną dojrzałość osiągają późną jesienią i mogą ważyć nawet ok. Kilograma. Jedno drzewo lub krzew może naraz wydać nawet 50 kg granatu. Wewnątrz niego w komorach znajduje się nawet od 1000 do 1300 graniastych nasion [2]. Do rodziny granatowcowatych (łac. Są to niewysokie drzewa, osiągające od 3 do maksymalnie 7 metrów, lub krzewy, których liście są naprzeciwległe i pojedyncze, gałęzie kolczaste, a kwiaty obupłciowe o silnie intensywnym, czerwonym kolorze [2]. Najbardziej znanym gatunkiem ze wspomnianej wcześniej pary jest granatowiec właściwy (łac. Prawdopodobnie pochodzi z Iranu, Afganistanu i Azji Środkowej [4]. W zależności od miejsca, w którym rośnie, może różnić się pod względem rozmiaru, czasu dojrzewania, objętości soku i zawartości innych składników. Toleruje szeroki zakres temperaturowy. Granatowiec wydaje owoce dopiero po czterech latach. Z takiej ilości można otrzymać ok. 500 do 750 g soku [4]. Jest to produkt, który poznaje się po purpurowej (później granatowej) skórce o nieregularnych pęknięciach. Drugim nieznaczącym pod względem gospodarczym i mało znanym rodzajem jest Punica protopunica, którą spotkać można jedynie na wyspie Sokotrze należącej do Jemenu Południowego [2]. Punicaceae) i rzędu mirtowców (łac.2. Wartości odżywcze granatu
Ustalono, że omawiany produkt charakteryzuje się niską kalorycznością wahającą się pomiędzy 65 kcal a maksymalnie ok. 78 kcal w 100 g surowca. Jest ich od 14, 5 g do 18, 7 g w 100 g, podczas gdy zawartość białka nie przekracza nawet 2 g, a ilość lipidów wynosi ok. 1 g. Opisywany owoc jest też wielką skarbnicą wielu mikroskładników. Połowę wagi granatu stanowi jego skórka. Z kolei jadalną część tego surowca tworzą osnówka stanowiąca 40% masy owocu i nasiona, których udział wagowy nie przekracza 10%. Resztę tworzą fruktoza, glukoza i pektyny. Nasiona to głównie bogate źródło lipidów, w dużej mierze tych z rodziny wielonienasyconych, takich jak kwasy linowy i linolenowy. Olej z granatu stanowi prawie 20% wagi nasion. Zarówno sok z granatu, jak i sam owoc są źródłem wielu związków bioaktywnych. Z kolei według wyników doświadczeń Wanga z 2010 roku i Jasuja z 2012 roku owoce i nasiona granatu posiadają w swoim składzie: katechiny, epikatechiny, galusan epigallokatechiny, flavan-3-ole, kaempferol, luteolinę, naringinę, pelargonidynę, prodelfinidynę, kwercetynę, rutynę, kwasy hydroksybenzoesowy, elagowy, kofeinowy, chlorogenowy, p-kumarowy, chinowy, punikalaginę, korilaginę, pedunkulaginę, telimagrandinę, delfinidynę, epigallokatechiny, 3-O-glukozyd kaempferolu oraz 3-O-ramnoglukozyd kaempferolu. Nad określeniem wartości odżywczej granatu od 2010 roku pracowały trzy niezależne sztaby badawcze. Jeśli chodzi o makroskładniki, w granacie przeważają węglowodany. Granat zawiera też całkiem duże ilości błonnika, w 100 g jest go od 4 g do nawet 5 g. Do najważniejszych zalicza się witaminy C, E, kwas pantotenowy, potas, wapń, magnez oraz fosfor [4]. Co ciekawe, jest ona praktycznie najważniejszą częścią tego produktu, ponieważ to w niej znajdziemy niezwykle istotne dla zdrowia człowieka składniki bioaktywne, takie jak związki fenolowe, a wśród nich flawonole, elagotaniny oraz proantocyjanidyny. Jeżeli chodzi o skład chemiczny głównej części granatu możliwej do spożycia, tak naprawdę 85% stanowi woda. Najbardziej istotną pod względem zdrowotnym składową osnówki są kwasy organiczne, w tym askorbinowy, cytrynowy i jabłkowy, oraz flawonoidy i antocyjany. Do innych tłuszczów budujących pestki granatu zalicza się kwasy stearynowy, punicynowy, oleinowy i palmitynowy. Pozostałe część składowe ich masy to białko, cukry, błonnik pokarmowy, związki mineralne, witaminy, polifenole, a z nich głównie genisteina należąca do izoflawonów [4]. Zgodnie z wynikami badań Apkinar-Bayizita z 2012 roku oraz Lansky'ego i Newmanna z 2007 roku, w nektarze znajdują się: antocyjany, kwasy elagowy, galusowy, kofeinowy, galusan epigallokatechiny, kwercetyna, rutyna, kwasy cytrynowy, jabłkowy, winowy, fumarynowy, bursztynowy, chlorogenowy, p-kumarowy, chinowy, katechiny, epikatechiny, glukozyd cyjanidyny, pelargonidyny oraz delfinidyny. Wszystkie te składniki sprawiają, że mimo niepozornego wyglądu produkt ten w niesamowity sposób wspiera zachowanie zdrowia przez człowieka [4]. Na ostateczny skład chemiczny owocu wpływa wiele czynników, w tym przede wszystkim odmiana, klimat, warunki uprawy, dojrzałość zebranego plonu i sposób, w jaki jest przechowywany.3. Czy to w ogóle gdzie owoc granatu znalazł zastosowanie?
Granat służy przede wszystkim do przygotowywania na jego bazie soków, wina, dżemów, konfitur, galaretek, suszonych pestek, a także syropów i likierów [4]. Wprawdzie nie granat sam w sobie, ale liście oraz kora pni i korzeni drzewa, na którym rośnie, dzięki dużej zawartości garbników służą do produkcji safianu, czyli delikatnej skóry, którą wykorzystuje się do tworzenia ekskluzywnego obuwia czy damskich torebek. Co ciekawe, dzięki kolorom otrzymywanym z okryw owoców tak zachwycające są dywany wschodnie. Intensywne odcienie wydobywane z kwiatów tej rośliny służą także do uatrakcyjniania tkanin z lnu, bawełny, jedwabiu i wełny [2]. Skórka i owoc granatu ze względu na działanie przeciwzapalne i zapobiegające powstawaniu przebarwień w skórze ludzkiej są coraz częstszym składnikiem licznych preparatów pielęgnacyjnych. Inne doświadczenie z kolei potwierdziło, że polifenole z granatu przeciwdziałają starzeniu się skóry spowodowanemu promieniowaniem UVB. Co istotne, stosuje się je również w celu przedłużenia trwałości kosmetyków, szczególnie kremów, szamponów i lotionów. Co ciekawe, olej z nasion opisywanego owocu również znalazł swoje miejsce w przemyśle kosmetycznym. Dodatkowo charakteryzuje się działaniem łagodzącym i odnawiającym. Są to głównie kwasy: linolenowy w ilości 0, 2%, oleinowy w stężeniu 7, 7% i linolowy w dawce 9, 8%. Dlatego też znalazły się w preparatach do leczenia oparzeń słonecznych i zranień. Z kolei na skórę dojrzałą działają odmładzająco i przeciwzmarszczkowo [1]. Najlepiej udokumentowane jest jego wykorzystywanie w przemysłach spożywczym, skórzanym i kosmetycznym. Z ponczów i alkoholi wytwarzanych z granatu szczególnie słyną rejony Kaukazu [2]. Nieraz służy także do obicia mebli, a nawet stworzenia wyjątkowej oprawy książek. Z tych barwników produkuje się również atrament do barwienia ciała. Jeśli chodzi o przemysł kosmetyczny, jest to branża, która cały czas prężenie się rozwija i zgodnie z oczekiwaniami konsumentów tworzy coraz więcej produktów ekskluzywnych na bazie naturalnych substancji [1]. Prowadzone badanie na bezwłosych świnkach morskich, którym podawano ekstrakt z wymienionych składników przy jednoczesnym naświetlaniu ich promieniami UV pokazało, że związki zawarte w produkcie zmniejszają także pigmentację. Dowiedziono również, że hamują działalność peroksydazy w tkance łącznej, dzięki czemu działają przeciwutleniająco [5]. Z kolei ekstrakty z garbników ze względu na swoje działanie ściągające używane są w preparatach przeciwsłonecznych, przeciwtrądzikowych, a także w kosmetykach do stóp [1]. Dzięki temu że zawiera znaczne ilości kwasu punicynowego z rodziny omega-5, w dużym stopniu niszczy powstałe wolne rodniki. Istotnym składnikiem tego płynnego tłuszczu są też wielonienasycone lipidy, często nazywane witaminą F. Mają one wpływ na szybsze odnowienie skóry, a także jej dobre odżywienie, nawilżenie i uczucie odświeżenia [5]. Stosuje się je także w przypadku występowania trądziku różowatego. Ze względu na swoje liczne właściwości i bogaty skład chemiczny owoc granatu znalazł zastosowanie w różnych branżach.4. Przeciwwskazania, czyli czy granat jest dobry dla każdego
Liczne obserwacje pokazują, że napoje z produktów tropikalnych w różny sposób hamują działanie cytochromu P450, który w wątrobie bierze udział w bezpośredniej detoksykacji i przetwarzaniu przyjmowanych leków. Zahamowanie funkcji cytochromu P450 powoduje wzmocnienie działania przyjmowanych preparatów leczniczych, szczególnie tych zawierających statyny, które znajdują się chociażby w tabletkach na cholesterol [7]. Niestety, mimo swoich wspaniałych właściwości granat nie może być używany o każdej porze dnia przez osoby przyjmujące leki na stałe ze względu na to, że w znaczny sposób wpływa na ich metabolizm. Wśród nektarów z takich składników jak papaja, kiwi, mango, granat, marakuja, pitaja, biały grejpfrut, pomarańcza, karambola i rambutan najsilniejsze działanie inhibicyjne na wymienioną wcześniej substancję wykazywał między innymi granat [3]. Do innych przeciwwskazań odnośnie do spożywania napojów lub owocu w nieprzetworzonej formie należą: nadkwaśność, choroba wrzodowa lub zapalenie błony śluzowej żołądka [6]. Szczególnie podkreśla się tu znaczenie spożywania soków na bazie opisywanego owocu.5. Czy rzeczywiście owoc granatu powinien stanowić składnik dobrze zbilansowanej diety?
Dodatkowo jest on świetnym wsparciem w terapii zarówno osób z już zdiagnozowaną chorobą nowotworową, jak i tych, które znajdują się w podwyższonej grupie ryzyka. Szczególnie na godziny spożywania tego produktu powinny uważać osoby z chorobami przewlekłymi, które codziennie stosują leki. Zarówno granat, jak i sok produkowany z tego owocu są na razie mało popularnymi produktami w codziennej diecie przeciętnego Polaka. Granat z powodzeniem może być też wykorzystywany w przypadku pacjentów z zaburzoną glikemią lub złym profilem lipidowym – trzeba jednak podkreślić, że spożywanie tego owocu nie zastąpi konwencjonalnej terapii. W ramach zapobiegania interakcji pomiędzy granatem lub jego sokiem a przyjętymi tabletkami, szczególnie tymi, które w składzie zawierają statyny, powinno zachować się minimum 2 godziny przerwy między przyjęciem farmaceutyków a spożyciem opisywanego produktu. Prawdopodobnie wynika to z niskiej świadomości na temat tego, jak cenne właściwości zarówno prewencyjne, jak i lecznicze niesie ze sobą regularne spożywanie tej rośliny.
