Szukaj
Język
Gorzka czekolada – właściwości zdrowotne
Spis treści
1. Czekolada – początki, historia
Do Europy ziarna kakaowca (opisywane jako „tajemniczo wyglądające migdały”) dotarły na początku XVI w., jednak ze względu na warunki niesprzyjające uprawie początkowo nie zyskały popularności (M.T. Musioł i wsp. 2018). W ten sposób powstaje miazga kakaowa, z której – po poddaniu dalszej obróbce – otrzymuje się kakao, masło kakaowe oraz inne beztłuszczowe substancje stałe. Obecnie na rynku największą popularnością cieszą się trzy rodzaje czekolady: – mleczna – powstaje z kakao (min. 20–25%), masła kakaowego, cukru oraz mleka w proszku; – biała – jej głównym składnikiem jest masło kakaowe, ale także cukier i mleko; jej kolor wynika z faktu, iż nie zawiera kakao; – gorzka – składa się przede wszystkim z kakao (min. 60%) oraz masła kakaowego, zaś dodatek cukru jest mniejszy niż w poprzednich dwóch rodzajach; to właśnie jej przypisuje się właściwości mające pozytywny wpływ na zdrowie. Początki czekolady sięgają natomiast państwa Majów, którzy uprawiali drzewa kakaowca, a ich owoce wykorzystywali do przygotowywania napoju na bazie gorącej wody z dodatkiem przypraw (cynamonu, pieprzu), nazywanego przez nich „pokarmem bogów”. Montagna i wsp. 2019; M. Proces powstawania czekolady rozpoczyna się w momencie zbioru nasion drzewa kakaowego – są one poddawane fermentacji, a następnie prażone oraz łuskane i mielone. W dalszym etapie masło kakaowe łączy się z innymi składnikami (m.in. Kakao, cukrem, mlekiem), by powstała czekolada. Kakaowiec wywodzi się z Ameryki Południowej bądź Środkowej i jest obecny w tym rejonie od tysięcy lat.2. Gorzka czekolada – wartość odżywcza
Zawartość węglowodanów w dużej mierze uzależniona jest od ilości cukru dodanego do produktu. Najmniej znajduje się ich natomiast w czekoladzie 100%, składającej się wyłącznie z kakao. Jej wyróżnikiem jest natomiast zawartość polifenoli – substancji o działaniu przeciwutleniającym i przeciwzapalnym. Ich ilość związana jest z zawartością kakao w produkcie – im wyższy jego udział, tym większa dawka polifenoli zostanie dostarczona do organizmu. Warto także zauważyć, że związki polifenolowe nadają czekoladzie charakterystyczną gorzkość, w związku z czym produkty o wysokim udziale masy kakaowej będą miały wyraźniejszy, niemal wytrawny posmak. Przeważają w niej nasycone kwasy tłuszczowe (palmitynowy oraz stearynowy). Maleje on wraz ze wzrostem udziału masy kakaowej, dlatego czekolady o wyższej zawartości kakao (80–90%) będą dostarczać mniej węglowodanów niż te, w których udział ten jest niższy (60–70%). Gorzka czekolada jest źródłem składników mineralnych – m.in. Potasu, magnezu, żelaza i miedzi – oraz stosunkowo niewielkich ilości witamin (głównie z grupy B oraz witamin A i E). W czekoladzie obecne są przede wszystkim związki z grupy proantocyjanidyn, antocyjanidyn, katechin oraz flawanoli. Wydaje się, że to właśnie one mają największy wpływ na prozdrowotne właściwości czekolady. Czekolada jest produktem wysokoenergetycznym (ok. 550–650 kcal w 100 g produktu), co wynika przede wszystkim z wysokiego udziału tłuszczu, który stanowi 40–50% masy.3. Gorzka czekolada – wpływ na układ krwionośny
W opublikowanym w 2022 r. Przeglądzie badań zauważono, że włączenie do diety kakao oraz czekolady skutkowało obniżeniem skurczowego oraz rozkurczowego spoczynkowego ciśnienia tętniczego. Amoah i wsp. 2022). Istnieją przesłanki pozwalające twierdzić, że regularna konsumpcja czekolady redukuje prawdopodobieństwo wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, zawału serca oraz udaru mózgu. Za optymalną uznano dawkę 45 g tygodniowo (ok. Jednej kostki dziennie), jako iż większe ilości zwiększają również spożycie cukru, co może niwelować pozytywny wpływ polifenoli (M.T. Pozytywny wpływ gorzkiej czekolady na funkcjonowanie układu krwionośnego jest jedną z najczęściej obserwowanych korzyści wynikających z jej konsumpcji. Efekt dotyczył osób, u których stwierdzono pierwotnie zarówno podwyższone, jak i normalne wartości (I. Wynika to z działania polifenoli, których obecność zwiększa produkcję tlenku azotu (NO) w śródbłonku naczyniowym i poprawia jego dostępność, co skutkuje zmniejszeniem stresu oksydacyjnego oraz powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, ułatwiając swobodny przepływ krwi. Kluczowa wydaje się jednak dawka – zauważono, że w grupach, w których spożycie czekolady było wysokie (powyżej 100 g/tygodniowo, co odpowiada mniej więcej jednej tabliczce), nie zauważono podobnych zależności. Montagna i wsp. 2019). Regularne spożywanie gorzkiej czekolady sprzyja obniżeniu ciśnienia tętniczego.4. Gorzka czekolada – wpływ na gospodarkę węglowodanową
Podobnie jak w przypadku układu krwionośnego ważną rolę odgrywają nasilona synteza i lepsza biodostępność tlenku azotu, gdyż zwiększają insulinowrażliwość. Ponownie jednak kluczowa jest dawka – największe korzyści wydaje się zapewniać spożywanie dwóch porcji produktu tygodniowo (w badaniu porcja definiowana była jako 30 g), czyli 60 g, natomiast w przypadku konsumpcji więcej niż sześciu porcji (180 g) tygodniowo nie obserwowano korzyści dla zdrowia (M.T. Yuan i wsp. 2017). Spowalniają trawienie oraz wchłanianie węglowodanów poprzez hamowanie aktywności enzymów trawiennych, a także poprawiają wrażliwość tkanek na insulinę dzięki obniżeniu poziomu stresu oksydacyjnego. Dane wskazują na zmniejszone ryzyko wystąpienia cukrzycy oraz cukrzycy ciążowej u osób spożywających czekoladę. Montagna i wsp. 2019; S. Polifenole zawarte w gorzkiej czekoladzie mają również pozytywny wpływ na stężenie glukozy we krwi, co jest szczególnie ważne w takich jednostkach chorobowych jak insulinooporność czy cukrzyca typu 2.5. Gorzka czekolada – wpływ na przebieg nowotworu
XX w. Sugerują, że nadmierna konsumpcja czekolady sprzyja powstawaniu zmian nowotworowych; z kolei nowsze prace wskazują na możliwość ochronnego działania kakao oraz czekolady poprzez hamowanie procesu powstawania i wzrostu guzów. Montagna i wsp. 2019). Badania z lat 90. Pochodzą one jednak głównie z analiz prowadzonych na zwierzętach oraz w warunkach laboratoryjnych, dlatego też potrzebne są dalsze badania mające na celu określenie wpływu czekolady na występowanie i przebieg nowotworu (M.T. Dostępnych jest bardzo niewiele danych dotyczących wpływu spożycia czekolady na proces kancerogenezy (powstania komórek nowotworowych).6. <extra_id_0> Gorzka czekolada <extra_id_1> Gorka czekolada <extra_id_2>
Wpływ spożycia gorzkiej czekolady na dwie spośród tych składowych (podwyższone ciśnienie oraz zaburzenia metabolizmu glukozy) został już omówiony, warto jednak przyjrzeć się także jej działaniu w otyłości oraz zmianom obserwowanym w parametrach lipidowych. W części prac zauważono korelację między regularnym spożyciem czekolady a niższą wartością BMI (ang. W innych badaniach z kolei nie zauważono takiej zależności. Halib i wsp. 2020). Badając wpływ spożycia gorzkiej czekolady na parametry profilu lipidowego, naukowcy dostrzegli pozytywne zależności. Inni autorzy zauważyli także zwiększenie stężenia cholesterolu frakcji HDL (ang. High density lipoprotein, lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz obniżenie stężenia trójglicerydów, co jest efektem pozytywnie wpływającym na zdrowie metaboliczne (H. Montagna i wsp. 2019). Dobrowolski i wsp. 2022). Dane dotyczące wpływu na masę ciała polifenoli zawartych w gorzkiej czekoladzie oraz kakao są mieszane. Body Mass Index, wskaźnik masy ciała) lub jej obniżeniem w wyniku interwencji. Warto jednak zaznaczyć, że w analizowanych pracach osoby badane stosowały dietę normokaloryczną lub redukcyjną; czekolada była elementem wpisanym w te założenia (H. Należy pamiętać, że mimo wszystko jest to produkt wysokokaloryczny i jego długotrwałe spożywanie w dużych ilościach może skutkować dodatnim bilansem kalorycznym i zwiększeniem masy ciała. Regularne włączenie jej do diety przez 2–12 tygodni wiązało się z obniżeniem stężenia cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL (ang. Low density lipoprotein, lipoproteiny o małej gęstości nazywane czasem „złym” cholesterolem). Halib i wsp. 2020; M.T. Zgodnie z nowymi kryteriami zaproponowanymi w 2022 r. O zespole metabolicznym mówimy wówczas, gdy u pacjenta można zdiagnozować otyłość oraz dwa spośród trzech zaburzeń: podwyższone ciśnienie tętnicze, nieprawidłowy metabolizm glukozy czy nieprawidłowe parametry lipidowe (podwyższone stężenie frakcji nie-HDL cholesterolu) (P.7. Gorzka czekolada – wpływ na mikrobiotę jelitową
Dane wskazują, że polifenole (w szczególności flawonole) zawarte w czekoladzie są metabolizowane przez bakterie, co wpływa na ich aktywność, ale także promuje wzrost oraz rozwój konkretnych szczepów bakterii. Helicobacter pylori. Ogranicza natomiast namnażanie chorobotwórczych szczepów – Bacteroides, Clostridium oraz Staphylococcus (M.T. Wiese i wsp. 2019). Wpływ składu mikrobioty jelitowej (bakterii zasiedlających jelita) na zdrowie człowieka jest tematem, który zyskał popularność w ostatnich latach. Hamują również działanie toksyn wydzielanych przez bakterie patogenne, m.in. W badaniach zauważono, że spożywanie czekolady – a tym samym zawartych w niej polifenoli – promuje wzrost bakterii ze szczepów Lactobacillus oraz Bifidobacterium, które wspierają odporność oraz pracę układu pokarmowego. Montagna i wsp. 2019; M. Prace były jednak prowadzone głównie na modelach zwierzęcych, zaś wśród ludzi na grupach stosunkowo niewielkich, z tego względu doniesienia można traktować jako przesłankę wymagającą dalszego potwierdzenia. Mikroorganizmy wchodzą w interakcje z organizmem gospodarza, biorąc udział w procesie trawienia, metabolizmie oraz produkcji związków aktywnych.8. Gorzka czekolada – wpływ na nastrój
W badaniu obserwacyjnym, prowadzonym w grupie dorosłych Amerykanów, zauważono, że osoby deklarujące spożycie gorzkiej czekolady miały statystycznie niższe ryzyko stwierdzenia symptomów depresji; podobnego efektu nie wywierało spożycie innych rodzajów czekolad (S.E. Koreańscy badacze wykazali natomiast, że spożycie gorzkiej czekolady (o zawartości kakao na poziomie 85%) wiązało się ze złagodzeniem przeżywania zmartwień oraz negatywnych emocji. Shin i wsp. 2022). Oprócz korzystnego wpływu gorzkiej czekolady na fizyczne aspekty zdrowia rozważa się także jej możliwe oddziaływanie na aspekty związane z psychiką – przede wszystkim z nastrojem. Jackson i wsp. 2019). W grupie badanej zaobserwowano również zmiany w składzie mikrobioty jelitowej – zmniejszenie ilości szczepu Faecalibacteirum, któremu przypisuje się obniżanie nastroju, oraz zwiększenie udziału szczepu Blautia pozytywnie wpływającemu na samopoczucie (J. Podobnie jednak jak w przypadku badań nad składem mikrobioty dane te pochodzą z analiz niewielkich grup przez krótki czas i wymagają dalszego potwierdzenia, by móc jednoznacznie określić występowanie związku między spożyciem gorzkiej czekolady a nastrojem. Wynika to z obecności substancji psychoaktywnych oraz serotoniny, dopaminy i tryptofanu, które nasilają produkcję endorfin, zwanych hormonami szczęścia.
