Szukaj
Język
Fluor – dobry czy zły? Rola i właściwości fluoru w organizmie człowieka
Spis treści
1. Fluor – rola i właściwości pierwiastka
Tam można go spotkać w postaci żółto-zielonego i silnie trującego gazu o ostrym zapachu. Wykazuje mocne powinowactwo do pierwiastków takich jak wapń, magnez, mangan, żelazo, glin i molibden. Jego związki są składnikami wody, gleby, a także wiekowych warstw geologicznych. Ciało przeciętnego dorosłego człowieka zawiera ok. 225 mg fluoru (średnio 3 mg/kg masy ciała). Z tego względu odpowiednia podaż fluoru istotna jest w diecie dzieci i młodzieży. Wraz z wiekiem odsetek ten się zmniejsza. Fluor może modyfikować substancje tworzące szkliwo zębów przez tworzenie fluoroapatytów. Fluor to niemetaliczny pierwiastek z grupy fluorowców. Ze względu na swoją wysoką aktywność chemiczną w przyrodzie występuje najczęściej w formie związków z innymi pierwiastkami i cząsteczkami. Występuje dość powszechnie na całej planecie. Fluor odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu ludzkiego. Pierwiastek ten ma duże znaczenie dla procesu wzrostu. W młodym organizmie ok. 80% pobranego wraz z pokarmem pierwiastka zostaje spożytkowanych na potrzeby rosnących kości i zębów. U osób dorosłych ponad połowa fluoru wykorzystywana jest do przebudowy i naprawy ubytków kostnych. Zabezpieczają one szkliwo przed szkodliwym działaniem bakterii próchnicotwórczych. W stanie wolnym występuje jednak najczęściej tylko w laboratoriach chemicznych.2. Fluor – zapotrzebowanie i źródła pokarmowe
W tym wieku następuje szybki wzrost i rozwój ciała. U dzieci i nastolatków zapotrzebowanie jest zdecydowanie większe. Osoby dorosłe mają największe zapotrzebowanie na fluor i wynosi ono średnio 3–4 mg na dobę. Dawka toksyczna mogąca wywołać niepożądane działania i poważne zaburzenia funkcji organizmu wynosi powyżej 20 mg na dobę. Podstawowym źródłem pokarmowym fluoru w diecie człowieka jest woda pitna. Szczególnie dużą ilość fluorków mają wody pochodzące z terenów skażonych przemysłem chemicznym. Obecnie nie stosuje się już tego zabiegu. W Polsce najwyższe dopuszczone do użytku gospodarczego stężenie fluorków w wodzie wynosi 1, 5 mg/l. Innym źródłem fluoru w naszej diecie są produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Wyjątkami są ryby (6–27 mg/kg) i herbata (4–400 mg/kg). Oto tabela przedstawiająca zawartość fluoru w 100 g poszczególnych produktach spożywczych. Zapotrzebowanie organizmu na fluor jest różne w zależności od wieku. Stwierdzono jednak, że większe dawki mogą zaszkodzić tak delikatnym organizmom. Wiąże się to z wymianą zębów mlecznych na stałe oraz z intensywnym wzrostem szkieletu. Nie powinno się przekraczać 10 mg fluoru na dobę. Oto tabela przedstawiająca zapotrzebowanie na fluor w poszczególnych grupach wiekowych: Źródło: Błaszczyk I., Ratajczak-Kubiak E., Brikner E., Korzystne i szkodliwe działanie fluoru, „Farmacja Polska” 2009, 65(9), 623–626. Poziom fluorków w wodach naturalnych jest monitorowany, gdyż w zależności od źródła i składu chemicznego gleby występują duże wahania ich zawartości (od 0, 1 mg/l do 100 mg/l). Światowa Organizacja Zdrowia wyznaczyła przed laty rekomendacje i normy dla sztucznego fluorowania wody pitnej (w celu ogólnoświatowej profilaktyki próchnicy), które wynosiły 0, 8–1, 0 mg fluoru na litr wody. Udowodniono, że lepszą skuteczność przeciwpróchnicową mają fluorowane pasty do zębów. Dawki wyższe niż 5 mg/l mogą być szkodliwe. Naturalne nieprzetworzone produkty spożywcze zawierają niewielkie ilości fluoru. Im produkt jest bardziej przetworzony, tym większe jest w nim stężenie związków fluoropochodnych. Źródło: USDA National Fluoride Database of Selected Beverages and Foods, Release 2, 2005. Najmniejsze jest u noworodków i niemowląt (0, 01–0, 5 mg/dobę).3. Fluor – zastosowanie w medycynie
Obecnie na rynku możemy znaleźć fluorowane pasty do zębów zawierające nieorganiczne związki takie jak fluorek cyny, fluorek sodu i aminofluorki. Ze względu na przypisywane mu właściwości tworzenia i odbudowy tkanki kostnej uważa się, że jest niezbędnym elementem terapii osteoporozy, osteomalacji i innych chorób kości. Badania naukowe sugerują, że suplementacja witaminą D, wapniem i niewielkimi dawkami fluorków przynosi najlepsze efekty terapeutyczne. Fluor, jak wcześniej wspomniano, ma właściwości przeciwpróchnicze. Coraz częściej zwraca się uwagę na rolę fluoru w profilaktyce chorób układu szkieletowego. W przypadku dwóch pierwszych schorzeń obecność fluoru jest wręcz konieczna, poprawia on bowiem bilans wapniowy tkanki kostnej. Inne badania naukowe dowiodły, że stosowanie związków fluoru w odpowiednich ilościach może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka występowania i rozwoju zmian aterogennych w aorcie i innych naczyniach krwionośnych. To właśnie było powodem wprowadzenia pierwiastka do preparatów do pielęgnacji zębów takich jak pasty, płyny do płukania jamy ustnej, nici dentystyczne czy żele i materiały stomatologiczne uwalniające z czasem jony fluorkowe.4. Fluor – działanie szkodliwe i toksyczność
Przez lata przyglądano się tej cesze i ustalono, że fluor ma zdolność do kumulowania się w tkankach organizmów żywych. Zgodnie ze stanowiskiem WHO i prawem obowiązującym w Unii Europejskiej sztucznie fluoryzowana woda będzie dostępna wyłącznie jako produkt leczniczy. Skutkami zbyt dużego stężenia fluoru w organizmie człowieka są m.in.: – fluoroza zębów – uszkodzenie szkliwa polegające na powstawaniu przebarwień i plam, – bóle i sztywnienie stawów – dotyczy to przede wszystkim stawów o dużej ruchomości, tj. Kolanowego, łokciowego, ramiennego, a także stawów dłoni i palców, – zwapnienie i stwardnienie więzadeł, – choroby układu pokarmowego – zaburzenia pracy żołądka i jelit, stany zapalne i martwica wątroby, zaburzenia wydzielania hormonów trzustki i tarczycy, – niewydolność i zwłóknienie nerek – degeneracja nabłonka, przerost i zanik komórek nerkowych, – zaburzenia układu nerwowego – fluor jest pierwiastkiem neurodegeneracyjnym. Stwierdza się również, że zbyt duża ekspozycja na związki fluoru może mieć niekorzystny wpływ na inteligencję, czynności poznawcze i umiejętność uczenia się u dzieci, – zwiększona ekspozycja na fluor przyczynia się do zwiększenia aktywności wolnorodnikowej, przyśpiesza procesy starzenia, zwiększa ryzyko występowania choroby nowotworowej. Należy kontrolować jego spożycie wraz z produktami spożywczymi. Nasuwa się więc zasadnicze pytanie, czy fluor jest szkodliwy? Jeśli przestrzega się zasad zdrowego żywienia i w atmosferze nie występuje wysokie stężenie fluoru, ryzyko szkodliwego działania pierwiastka na organizm jest bardzo małe. Mają zwiększoną zdolność do penetracji tkanek miękkich i twardych. Wniosek ten doprowadził do natychmiastowego zaniechania sztucznej fluoryzacji wody pitnej. Toksyczność fluoru zależna jest od dawek i czasu ekspozycji na działanie pierwiastka. Jego zbyt duże stężenie może spowodować zaburzenia pracy móżdżku, hipokampu i kory mózgu. Fluor, chociaż niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, powinien być traktowany ze szczególną ostrożnością. Suplementacja fluorem jest wskazana tylko w razie konieczności i zawsze powinna być konsultowana z lekarzem prowadzącym. Odpowiedź brzmi następująco: tak, ale tylko wtedy, gdy znacznie przekroczy się jego podaż w diecie. Ze względu na wysoką aktywność chemiczną i fizyczną jony fluoru bardzo szybko przenikają przez błony komórkowe.
