Szukaj
Język
Fakty i mity na temat cukrzycy typu 2
Spis treści
1. W cukrzycy typu 2 nie można jeść węglowodanów – MIT
Wiele osób z cukrzycą typu 2 może obawiać się ich spożycia ze względu na ryzyko wystąpienia hiperglikemii. Określa je m.in. Indeks glikemiczny, czyli wskaźnik obrazujący wpływ poszczególnych produktów (głównie węglowodanowych) na glikemię po posiłku. Charakteryzuje on przede wszystkim produkty pełnoziarniste, warzywa i niektóre owoce. Ograniczać należy natomiast cukry proste, których spożycie skutkuje szybkim poposiłkowym wzrostem stężenia glukozy. Eksperci podkreślają także, że obecnie nie ma możliwości ustalenia jednej optymalnej dawki węglowodanów uniwersalnej dla wszystkich pacjentów. Czupryniak i wsp. 2023). Węglowodany są zaliczane do makroskładników. Warto jednak podkreślić, że „węglowodany” to szerokie pojęcie obejmujące dużą grupę związków o różnych właściwościach. Jego niska wartość oznacza, że stężenie glukozy zwiększa się powoli i stopniowo, a następnie w ten sam sposób opada. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego to właśnie one powinny stanowić podstawowe źródło węglowodanów w diecie. Ich źródłem są przede wszystkim cukier, miód, soki oraz produkty, do których cukier został dodany w procesie produkcji, np. Słodycze, napoje słodzone, niektóre dania gotowe. Standardowo zaleca się jednak, aby dostarczały one ok. 45% całodziennej ilości energii w diecie (L. Pozwala to na utrzymanie prawidłowego metabolizmu tłuszczu, a także zapobiega spalaniu i ubytkowi białka. W organizmie pełnią przede wszystkim funkcję energetyczną, wpływają na stężenie glukozy we krwi.2. Dieta ketogeniczna jest najlepszym modelem żywienia w cukrzycy – MIT
W praktyce oznacza to rezygnację z produktów zbożowych, większości warzyw oraz owoców (dopuszczalne są produkty niskoskrobiowe oraz o niskiej zawartości cukru) oraz innych źródeł węglowodanów. Przegląd badań prowadzonych wśród pacjentów, u których dodatkowo stwierdzono nadwagę bądź otyłość, wskazał na potencjalne korzyści – redukcję masy ciała, poprawę kontroli glikemii czy parametrów lipidowych, jednak zmiany te (z wyjątkiem poziomu trójglicerydów i cholesterolu frakcji HDL) nie różniły się istotnie od efektów diet kontrolnych (normowęglowodanowych) (C. Warto także podkreślić, że obserwacje były prowadzone na niewielkich grupach, przez krótki czas, dlatego trudno określić długoterminowe skutki stosowania tej diety. Warto zatem zwracać się w kierunku innych diet o udowodnionej skuteczności w cukrzycy typu 2, takich jak dieta DASH czy dieta śródziemnomorska (D. Obawa przed spożywaniem węglowodanów często prowadzi do wyboru modeli żywienia o niskiej zawartości tego makroskładnika. Od kilku lat dieta ketogeniczna zyskuje popularność, trwa także dyskusja na temat zasadności jej stosowania w cukrzycy typu 2. Zhou i wsp. 2022). Jest to model żywienia o bardzo rygorystycznych zasadach, których utrzymanie może być trudne w dłuższej perspektywie. Włodarek 2020). Jednym z nich jest dieta ketogeniczna, która zakłada znaczące ograniczenie podaży węglowodanów – do ok. 50 g dziennie.3. Gotowanie zwiększa indeks glikemiczny produktów – FAKT
Dochodzi w nim do zwiększenia zdolności cząsteczek skrobi do pochłaniania wody pod wpływem rosnącej temperatury, co ostatecznie prowadzi do ich rozpadu. Rozgotowany ryż czy makaron będzie miał zatem wyższy indeks glikemiczny niż ten ugotowany al dente, w którym w mniejszym stopniu doszło do żelifikacji (A. Jeznach-Steinhagen 2020). Podczas gotowania produktów zbożowych i skrobiowych (np. Ziemniaków, kaszy, makaronu) zachodzi proces nazywany żelifikacją skrobi. W jego wyniku wzrasta podatność skrobi na działanie enzymów trawiennych, co prowadzi do szybszego wchłaniania glukozy oraz wzrostu jej stężenia we krwi. Czerwonogrodzka-Senczyna, A. Obróbka termiczna jest jednym z czynników wpływających na indeks glikemiczny żywności.4. Osoby z cukrzycą typu 2 powinny wybierać śniadania białkowo-tłuszczowe – MIT
Wskazuje się na potencjalne korzyści – wolniejsze opróżnianie żołądka i przez to łagodniejsze zmiany w glikemii po posiłku bogatym w białko i tłuszcz. W 2016 r. Opublikowano wyniki badania na grupie 28 osób, z których część spożywała śniadania bez źródeł węglowodanów (serowy omlet z szynką i warzywami), druga natomiast z węglowodanami (kanapka z serem, szynką i warzywami). Zauważono, że maksymalne stężenie glukozy po śniadaniu było niższe w grupie, w której uwzględniono niską ilość węglowodanów, jednak nie miało to wpływu na wartości po kolejnych posiłkach. Wśród ograniczeń badania można wymienić krótki czas trwania (1 dzień) oraz małą grupę uczestników. Pedersen i wsp. 2016). W kontekście cukrzycy typu 2 często wspomina się zwłaszcza o śniadaniach białkowo-tłuszczowych. Dane potwierdzające skuteczność takiego działania są jednak ograniczone. Pozostałe posiłki spożywane w ciągu dnia były takie same. Nie zauważono także poprawy glikemii na przestrzeni całego dnia. Autorzy wskazują także, że śniadanie bez węglowodanów było wysokotłuszczowe i wysokocholesterolowe, co w dłuższej perspektywie mogłoby negatywnie wpłynąć na gospodarkę lipidową (E. Obecne zalecenia żywienia w cukrzycy typu 2 również nie wskazują na konieczność ograniczania węglowodanów w pierwszym posiłku. Jak wskazuje nazwa, zakładają one spożywanie przede wszystkim produktów zawierających białko i tłuszcz (np. Jaja, mięso, ryby, orzechy, awokado), z ograniczeniem źródeł węglowodanów (zbóż czy owoców).5. W cukrzycy typu 2 nie można jeść bakalii – MIT
Owoce suszone mają także wyższy indeks glikemiczny niż owoce świeże. Z tego względu zaleca się ograniczenie udziału suszonych owoców w diecie, ale nie ich całkowitą eliminację. Spożywanie suszonych owoców czy bakalii jako samodzielnej przekąski istotnie może prowadzić do wysokich wartości glikemii poposiłkowej. Należy wybierać owoce suszone, które nie są dodatkowo słodzone. Wśród pacjentów z cukrzycą typu 2 często pojawia się przekonanie, że nie mogą oni spożywać bakalii. Dla przykładu – indeks glikemiczny świeżych śliwek to 24, dostarczają one ok. 10 g cukrów prostych w 100 g, z kolei wartość indeksu glikemicznego suszonych śliwek to 40, a w 100 g zawierają ok. 40 g cukrów prostych. Na reakcję organizmu na określony produkt wpływa wiele czynników, m.in. Ilość produktu i zawartość białka, tłuszczu czy błonnika w posiłku. Jednak w przypadku pełnowartościowego dania, złożonego np. Z płatków zbożowych i świeżych owoców jagodowych (źródło błonnika), jogurtu (źródła białka) i orzechów (źródło tłuszczu) z niewielkim dodatkiem suszonych owoców, efekt ten może nie być już tak znaczący. Warto również obserwować indywidualną reakcję organizmu po spożyciu posiłku. Związane jest to przede wszystkim z suszonymi owocami, które charakteryzuje niższa zawartość wody, a przez to wyższy udział cukrów prostych w przeliczeniu na 100 g produktu.6. W cukrzycy typu 2 nie można jeść owoców – MIT
Cukry proste, w tym fruktoza, powinny być ograniczane w diecie. Czupryniak i wsp. 2023). Podobnie jak w przypadku owoców suszonych istotne są ilość, forma podania czy inne składniki potrawy. Jeżeli jest taka możliwość, warto wybierać te mniej dojrzałe, które zawierają mniejszą ilość cukrów prostych. Jest to związane z zawartością fruktozy, czyli cukru prostego charakterystycznego dla owoców, oraz wartością indeksu glikemicznego tych produktów, który wynosi odpowiednio 62 i 45. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca, by ich ilość w diecie nie przekraczała 50 g w ciągu dnia (L. Nie oznacza to jednak konieczności całkowitej eliminacji owoców, ponieważ oprócz fruktozy są one również źródłem błonnika, witamin czy składników mineralnych. Warto sięgać po owoce świeże bądź mrożone (ograniczać te w syropach), w całości (rozdrobnienie, np. W smoothie czy koktajlu, zwiększa indeks glikemiczny owocu). W dyskusji na temat żywienia w cukrzycy typu 2 można spotkać się ze stwierdzeniem, że w diecie nie mogą pojawiać się owoce, szczególnie często wymieniane są banany i winogrona.7. Wystudzenie ziemniaków obniża ich indeks glikemiczny – FAKT
W niskich temperaturach dochodzi jednak do procesu odwrotnego – cząsteczki skrobi przechodzą w formę uporządkowaną i krystaliczną, charakterystyczną dla tzw. Skrobi opornej. W jelicie grubym ulega natomiast procesowi fermentacji, co stanowi pożywkę dla bakterii jelitowych. Czerwonogrodzka- Senczyna, A. Jak wspomniano wcześniej, temperatura jest jednym z czynników wpływających na indeks glikemiczny produktu. Nie jest ona wrażliwa na działanie enzymów trawiennych, więc spożywanie jej w tej formie w mniejszym stopniu podnosi glikemię (należy zauważyć, że nie cała zawarta w produkcie skrobia ulega przekształceniu). Ponadto powstające w tym procesie krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe mają pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu, m.in. Poprawiają wchłanianie składników mineralnych oraz obniżają stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi (A. Jeznach-Steinhagen 2020). Rosnąca temperatura sprawia, że skrobia ulega żelifikacji i jest łatwiej trawiona w przewodzie pokarmowym.8. W cukrzycy typu 2 warto stosować intermittent fasting (IF) – MIT
Wraz ze wzrostem jego popularności pojawiają się dyskusje na temat zasadności jego stosowania w chorobach, m.in. Cukrzycy typu 2. Warto jednak podkreślić, że badania te prowadzone były krótkoterminowo, na niewielkich grupach, przede wszystkim wśród osób zdrowych (czas trwania interwencji to przeciętnie od kilku tygodni do kilku miesięcy). Intermittent fasting (IF), czyli post przerywany, jest stosunkowo nowym modelem diety, który zakłada ograniczenie spożywania posiłków w określonych ramach czasowych. Doniesienia naukowe wskazują na możliwy korzystny wpływ IF na parametry metaboliczne, np. Obniżone stężenie insuliny na czczo czy zmniejszenie insulinooporności. Dodatkowo istnieją przesłanki wskazujące na zwiększone ryzyko wystąpienia hipoglikemii w okresach poszczenia, co może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Znanych jest wiele jego odmian, m.in. 24-godzinny post raz lub dwa razy w tygodniu bądź codzienne spożywanie posiłków tylko w ustalonych przedziałach godzinowych (np. 6 godzin jedzenia, 18 godzin postu).9. Osoby z cukrzycą typu 2 powinny spożywać dwa posiłki dziennie – MIT
Zubrzycki i wsp. 2018; I. Majeed, M.D. Liczba posiłków w diecie osoby z cukrzycą typu 2 jest kwestią indywidualną, zaleca się jednak spożywanie mniejszych, ale częstszych posiłków. Istotne są także regularność i unikanie długich przerw pomiędzy posiłkami. Konieczne jest zatem prowadzenie kolejnych długoterminowych obserwacji na większych grupach pacjentów. Vasim, C.N. DeBoer 2022). Jako optymalny model wskazuje się ten złożony z 4–6 posiłków. Warto także zwrócić uwagę na rozkład kaloryczności w ciągu dnia – śniadanie i obiad powinny dostarczać najwięcej energii, mniej zaś powinno pochodzić z kolacji i przekąsek. Na chwilę obecną post przerywany nie jest rekomendowanym modelem żywienia w cukrzycy typu 2 (A.
