Szukaj
Język
Dyslipidemia – jak podwyższony poziom cholesterolu wpływa na zdrowie
Spis treści
1. Dyslipidemia – gospodarka lipidowa
Ich zadaniem jest transport tłuszczu do tkanek organizmu, gdzie mogą być magazynowane, wykorzystane jako źródło energii lub jako element budulcowy innych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania składników, takich jak hormony czy kwasy żółciowe. Jedną z grup mających duże znaczenie w zarządzaniu zasobami tłuszczu są lipoproteiny, czyli cząsteczki stanowiące połączenie składników tłuszczowych oraz białkowych. By zrozumieć problem dyslipidemii, najpierw należy pochylić się nad zasadami funkcjonowania gospodarki tłuszczowej w organizmie.2. Rodzaje lipoprotein oraz ich funkcja w organizmie (F. Mach i wsp. 2020)
Obecność LDL, VLDL oraz IDL w ścianach tętnic powoduje wystąpienie złożonych reakcji, w wyniku których składniki tłuszczowe się w nich odkładają. Wraz z jej zwiększeniem może dojść do jej przerwania i całkowitego zamknięcia światła naczynia, co uniemożliwia przepływ krwi i dostarczanie organom niezbędnych składników odżywczych. W gospodarce lipidowej ważną rolę odgrywają także trójglicerydy, czyli związki chemiczne złożone z glicerolu i kwasów tłuszczowych. – Chylomikrony – odpowiadają za transport tłuszczu spożytego z pokarmem.– VLDL (lipoproteiny o bardzo małej gęstości) i IDL (lipoproteiny o średniej gęstości) – transportują cząsteczki tłuszczu wytwarzane w wątrobie.– LDL (lipoproteiny o małej gęstości) – są odpowiedzialne za transport cząsteczek tłuszczu wytwarzanych w wątrobie, które używane są m.in. Do syntezy hormonów płciowych, sterydów czy witaminy D w skórze.– HDL (lipoproteiny o dużej gęstości) – ich zadaniem jest transport cząsteczek tłuszczu pobieranych z tkanek do wątroby, gdzie są wykorzystywane do tworzenia kwasów tłuszczowych. Skutkuje to zwężeniem światła (średnicy) i powstaniem tzw. Blaszki miażdżycowej utrudniającej transport krwi przez naczynia krwionośne. Dochodzi wtedy m.in. Do udaru mózgu czy zawału serca, zaś w skrajnych przypadkach – do śmierci. Stanowią one główny magazyn tłuszczu oraz źródło energii w organizmie. Wymienione cząsteczki (z wyjątkiem chylomikronów) ze względu na niewielkie rozmiary mają możliwość przechodzenia przez ściany naczyń krwionośnych.3. Dyslipidemia – definicja oraz przyczyny
W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 (ang. Klasyfikacja ta wykorzystywana jest do prawidłowego dokumentowania procesu diagnozowania oraz leczenia chorób. Dyslipidemia może być jednostką chorobową uwarunkowaną genetycznie, jak w przypadku hipercholesterolemii rodzinnej, która jest przekazywana z pokolenia na pokolenia. Dyslipidemia może pojawić się także w przebiegu innych chorób (np. Niedoczynności tarczycy, choroby Cushinga, cukrzycy typu 2 oraz związanej z nią insulinoopornością), bądź być następstwem przyjmowania niektórych leków (przede wszystkim sterydowych). Ze względu na różne nieprawidłowości można wyróżnić jej następujące rodzaje: – hipercholesterolemię, którą charakteryzuje podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego lub cholesterolu frakcji LDL, – dyslipidemię aterogenną, cechującą się podwyższonym stężeniem trójglicerydów oraz obniżonym stężeniem cholesterolu frakcji HDL, – hipertriglicerydemię, czyli podwyższone stężenie trójglicerydów. International Classification of Diseases) zaburzenia lipidowe określa się kodem E78. W zaktualizowanej wersji – ICD-11 – wspomniane zaburzenia oznaczone są kodem 5C80, warto jednak wspomnieć, że nie jest ona obecnie używana w polskim systemie ochrony zdrowia. Częściej jednak znaczący udział w rozwoju tego chorzenia odgrywają czynniki środowiskowe, m.in. Nieprawidłowe odżywianie. Dyslipidemia to stan, w którym stężenia lipidów oraz lipoprotein w osoczu nie odpowiadają prawidłowym wartościom.4. Dyslipidemia – diagnostyka
Mach i wsp. 2020). Podkreśla się jednak, że jeśli jest ono małe, wówczas zwiększa się ryzyko wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego (m.in. Zawału serca) oraz zgonu u pacjentów z chorobą wieńcową (F. Aby zdiagnozować zaburzenia w gospodarce lipidowej, od pacjenta pobierana jest krew, w której następnie oznacza się tzw. Profil lipidowy, czyli stężenia cholesterolu całkowitego (TC, ang. Total cholesterol), cholesterolu frakcji HDL (HDL-C, ang. High-density lipoprotein cholesterol), cholesterolu frakcji LDL (LDL-C, ang. Low-density lipoprotein cholesterol) oraz trójglicerydów (TG, ang. Triglycerides). Jeżeli chodzi o stężenie cholesterolu frakcji HDL (HDL-C), to w przeszłości za docelowe wartości uznawano > 40 mg/dl (1 mmol/l) dla mężczyzn oraz > 48 mg/dl (1, 2 mmol/l) dla kobiet; obecnie natomiast (po nowelizacji zaleceń w 2019 r.) nie określono wartości docelowych dla stężenia HDL-C. Mach i wsp. 2020). Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego prawidłowe wartości uznawane za docelowe w leczeniu osób w grupie małego ryzyka przedstawiają się następująco: – dla stężenia cholesterolu całkowitego (TC): ≤ 4 mmol/l (≤ 155 mg/dl), – dla stężenia trójglicerydów (TG): > 150 mg/dl (1, 7 mmol/l), – dla stężenia cholesterolu frakcji LDL (LDL-C): > 116 mg/dl (3 mmol/l) (F.5. Dyslipidemia – objawy oraz konsekwencje zdrowotne
Ich konsekwencjami mogą być: zwiększona męczliwość, mniejsza odporność na wysiłek fizyczny, problemy z poruszaniem się (miażdżyca kończyn dolnych), występowanie silnych bóli brzucha (zmiany w obrębie naczyń krwionośnych jelit) czy uszkodzenie nerek. Do najpoważniejszych konsekwencji zalicza się zawał, czyli stan, w którym krew nie dopływa do narządu, co powoduje jego niedotlenienie i może prowadzić do martwicy – dotyczy to m.in. Serca, mózgu czy jelit. W związku z tak dużym ryzykiem oraz brakiem wczesnych objawów nieprawidłowości, warto regularnie kontrolować wartości profilu lipidowego krwi, a w przypadku alarmującego wyniku – niezwłocznie skontaktować się z lekarzem w celu ustalenie odpowiednich metod leczenia. Podwyższone stężenia lipidów prowadzą natomiast do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego (takich jak miażdżyca czy choroba niedokrwienna serca), a pośrednio również nadciśnienia tętniczego. Często pojawiają się także trudno gojące się rany. Następstwem zawału może być trwałe uszkodzenie narządu, upośledzenie niektórych jego funkcji (co może wiązać się z permanentną niepełnosprawnością), zaś w skrajnych przypadkach prowadzi on do śmierci. Najczęściej dyslipidemia sama w sobie przebiega bezobjawowo, przez co długo może pozostawać niewykryta.6. Dyslipidemia – leczenie
Wśród leków stosowanych w dyslipidemii wymienia się m.in.: – grupę statyn hamujących proces wytwarzania cholesterolu w wątrobie, – inhbitory wchłaniania cholesterolu, które ograniczają ilość cholesterolu wychwytywanego z pożywienia w jelitach, wskutek czego składnik jest wydalany, – leki wiążące kwasy żółciowe – łączą się one z kwasami żółciowymi i zmniejszają ilość żółci krążącej we krwi, co powoduje jej zwiększoną produkcję z cholesterolu już dostępnego w organizmie, – inhibitory konwertazy proproteinowej subtylizyny/keksyny typu 9 (PCSK9), czyli leki składające się z przeciwciał skierowanych przeciwko białku (PCSK9), który powoduje wzrost stężenia cholesterolu frakcji LDL we krwi – zastosowanie leku obniża to stężenie. Mach i wsp. 2020). Zaleca się rezygnację z mięs czerwonego i przetworzonego (szynki, parówki, wyroby garmażeryjne) oraz z produktów bogatych w tłuszcze nasycone i kwasy tłuszczowe nienasycone o konfiguracji trans, węglowodany rafinowane (wytworzone z oczyszczonych produktów zbożowych) czy sól. W przypadku osób z nadwagą warto zadbać o redukcję masy ciała – pozytywny wpływ obserwuje się już przy utracie 5–10% wyjściowej masy. Zdecydowanie pozytywny wpływ odnotowano po zaprzestaniu palenia tytoniu. Mach i wsp. 2020). Rodzaj i zakres stosowanej terapii ustalane są indywidualnie przez lekarza; w części przypadków zmiana dotychczasowych nawyków pozwala na osiągnięcie pożądanych efektów, zaś rozwiązania farmakologiczne wykorzystywane są w drugiej kolejności. Wykazano także pozytywny wpływ modyfikacji stylu życia na wielu płaszczyznach (F. Stosowanie diety bogatej w owoce, warzywa, nasiona roślin strączkowych oraz nabiał redukuje prawdopodobieństwo wystąpienia schorzeń układu krążenia spowodowanych nieprawidłowościami. Polecanymi modelami żywienia są diety śródziemnomorska oraz DASH. Kolejnym czynnikiem korzystnie oddziałującym na parametry profilu lipidowego jest umiarkowanie intensywna aktywność fizyczna (dostosowana do możliwości pacjenta) przez co najmniej 30 minut dziennie. Wspomina się także o korzyściach płynących ze stosowania niektórych suplementów diety oraz żywności funkcjonalnej; dotyczy to m.in. Pochodzących z roślin fitosteroli, które często dodawane są do tłuszczów roślinnych stosowanych jako alternatywa masła (F. Podobnie jak wiele innych chorób dyslipidemię można leczyć zarówno farmakologicznie, jak i poprzez modyfikację stylu życia.
