Szukaj
Język
Dlaczego sportowcy są narażeni na erozję szkliwa
Spis treści
1. Budowa anatomiczna zęba
W histologicznej (tkankowej) budowie zęba wyróżnia się 4 typy struktur tkankowych.– Szkliwo to najbardziej zewnętrzna warstwa korony zęba, którą uznaje się za najtwardszy rodzaj tkanki w organizmie człowieka. W blisko 96% składa się z różnych minerałów, natomiast pozostałą część stanowią woda i materia organiczna.– Zębina znajduje się tuż pod szkliwem i ma znacznie mniejszą twardość. Zmiany zapalne miazgi wywołują bardzo silny ból.– Cement korzeniowy jest warstwą pokrywającą korzeń zęba. W jamie ustnej dorosłego człowieka znajdują się 32 zęby stałe, a także 4 dodatkowe zęby mądrości. Ponadto jest odnerwiona i i nie zawiera naczyń krwionośnych. Tym samym jest narażona na rozwój próchnicy, co w połączeniu z występującym unerwieniem może powodować dolegliwości bólowe.– Miazga to bogato unerwione wypełnienie jamy zęba. Miejsce połączenia cementu ze szkliwem nazywa się szyjką zębową. Ząb pod kątem strukturalnym składa się z dwóch podstawowych części –zewnętrznej, widocznej ponad dziąsłem korony, a także korzenia zlokalizowanego we wnętrzu masy kostnej.2. Erozja zębów – przyczyny i objawy
Proces erozji szkliwa jest przeważnie wypadkową równoczesnego oddziaływania czynników biologicznych, chemicznych i behawioralnych. Obniżone pH w jamie ustnej powoduje uszkodzenie szkliwa i odsłanianie wewnętrznych warstw tkanek, – zaburzenia odżywiania o podłożu psychicznym, np. Anoreksja lub bulimia, którym przeważnie towarzyszą wymioty, – problemy związane z prawidłową produkcją i przepływem śliny. Suchość jamy ustnej lub zaburzenie funkcjonowania ślinianek (np. Wskutek chorób autoimmunologicznych, leczenia onkologicznego czy stosowania niektórych leków) sprzyja występowaniu erozji. Wskutek uszkodzenia warstwy szkliwa zęby są bardziej podatne na oddziaływanie ciepła i zimna podczas spożywania posiłków. Żółtawe przebarwienia stanowią rezultat uwidocznienia zębiny zlokalizowanej pod szkliwem.W niektórych przypadkach erozja powoduje przeźroczystość szkliwa w górnych częściach zębów gryzących. Dlatego też osoby z erozją są bardziej narażone na ubytki, np. Pęknięcia. Wskutek erozji dochodzi do stopniowej i postępującej utraty twardych tkanek (szkliwa), co jest rezultatem działania substancji o niskim pH (kwasów) pochodzenia zewnętrznego lub wewnętrznego. Do przyczyn erozji zębów, poza nieprzestrzeganiem podstawowych zasad higieny jamy ustnej, najczęściej należą: – zespół GERD, czyli refluks żołądkowo-jelitowy, – nieprawidłowe nawyki żywieniowe, a zwłaszcza dieta bogata w cukry proste i związki kwasowe. Ślina stanowi naturalną formę ochrony przed kwasami – przyczynia się do ich rozcieńczania i usuwania. Pojawienie się erozji przeważnie skutkuje występowaniem dolegliwości bólowych. Erozja prowadzi też do widocznych zmian w obrębie zębów. Ponadto nie można zapominać, że naruszona struktura szkliwa osłabia wytrzymałość zęba. Erozja zębów to proces powstawania ubytków, które nie są powiązane z występowaniem próchnicy.3. Nawyki żywieniowe osób aktywnych fizycznie a występowanie erozji
W jednym z badań zaobserwowano, że wśród 124 sportowców spora część osób sięga po produkty odznaczające się wysokim potencjałem erozyjnym, m.in. Jabłka (75, 3%), cytrusy (57, 8%), owocowe soki (59%) czy herbaty (61%) (A. Piątkowska, E. Podobne wyniki uzyskano w innym badaniu, które obejmowało grupę 508 zawodników różnych dyscyplin sportowych. Traktowali je jako przekąskę pomiędzy posiłkami (60, 4%). Sirimahajar, L.B. Morgan 2002). Niektóre produkty powodują bowiem obniżenie pH śliny i tym samym potęgują ryzyko pojawienia się erozji. Ostrowska, D. Bołtacz-Rzepkowska 2013). Spora część respondentów potwierdziła spożycie owoców cytrusowych 1–2 razy dziennie (40, 3%). Napoje owocowe najczęściej spożywano do 2 razy dziennie (42, 5%), ale zazwyczaj jako formę dodatku do posiłku (43, 7%) (V. Messer, M.V. Choć dieta sportowców jest zazwyczaj zbilansowana i bazuje na zdrowych artykułach spożywczych, nie wyklucza to jednak jej udziału w rozwoju erozji szkliwa.4. Napoje dla sportowców a erozja zębów
Węglowodany występują też w innych napojach polecanych osobom aktywnym fizycznie, np. Izotonikach czy odżywkach typu carbo. Wyniki badań wskazują, że spożycie napojów dla sportowców nie ma aż tak istotnego wpływu na rozwój erozji. Niemniej jednak autorzy badania zwrócili uwagę, że problemy dotyczące zębów (próchnica, starcie zębiny) jest znacznie częstsze u kolarzy i tym samym są bardziej narażeni na rozwój chorób w jamie ustnej (A. Kelly, A.N. W innym badaniu przeprowadzony wśród 304 sportowców sprawdzono częstość spożycia napojów dla osób aktywnych fizycznie i występowania erozji. Mathew, P.S. Hayes 2002). Erozja występująca u 19, 4% badanych nie była powiązana ze spożywaniem napojów izotonicznych (L.S. We wszystkich przytoczonych badaniach autorzy zgodnie potwierdzają, że stomatolodzy powinni informować o ryzyku erozji spowodowanej przez niskie pH napojów zawierających węglowodany. Erdemir, E. Eren 2012). Energetyki oprócz witamin, składników mineralnych, kofeiny czy aminokwasów, np. Tauryny, zawierają też cukry. W jakim stopniu napoje z węglowodanami przyczyniają się do występowania erozji u osób aktywnych fizycznie? Badanie przeprowadzone w grupie 45 zawodników (25 pływaków i 20 kolarzy) wykazało, że spożywane przez nich napoje nie miały związku z występowaniem próchnicy lub erozji. Milosevic, M.J. McLean 1997). Choć 91, 8% uczestników potwierdziło stosowanie napojów sportowych, a częstość erozji była równa 36, 5%, to nie zauważono istotnego związku pomiędzy osiągniętymi wynikami (T. Casamassimo, J.R. Podobne rezultaty zaobserwowano w badaniu obejmującym grupę 108 biegaczy z Brazylii. Antunes i wsp. 2017). Analiza odczynu kilku popularnych napojów dla sportowców wykazała, że wartość współczynnika pH wahała się w przedziale 2, 67–3, 87 (U. Yildiz, M.M. Sportowcy często sięgają po napoje energetyczne, które mają na celu oddalić w czasie uczucie zmęczenia i ułatwić realizację zaplanowanej jednostki treningowej.5. Refluks żołądkowo-przełykowy jako predyktor erozji
Czynnikami predysponującymi do zespołu GERD są m.in. Wysiłek fizyczny, stres, palenie papierosów. Erozja zębów wśród sportowców może więc być spowodowana refluksem. Antunes i wsp. 2017). Nawracające epizody refluksowe nie tylko powodują podrażnienie i zmiany zapalne przełyku, ale i mogą skutkować uszkodzeniem struktury szkliwa. Ponadto refluks może stanowić rezultat działań prozdrowotnych – spożywania owoców czy intensywnej aktywności fizycznej. Zwłaszcza że w jednym z wcześniej przytoczonych badań zaobserwowano istotny związek pomiędzy występowaniem erozji szkliwa, a większą częstotliwością ćwiczeń w skali tygodnia i epizodami refluksowymi (L.S. GERD, czyli refluks żołądkowo-przełykowy jest uwarunkowany obniżonym napięciem mięśnia zwieracza dolnego przełyku, który w prawidłowych warunkach zapobiega cofaniu się treści żołądkowej do przełyku, a nawet jamy ustnej.6. Nieprawidłowa higiena jamy ustnej
Ostrowska, D. Bołtacz-Rzepkowska 2013). Nie tylko brak higieny sprzyja erozji, ale także niewłaściwe stosowanie się do jej zasad może prowadzić do nasilenia procesów niszczenia warstwy szkliwa. Piątkowska, E. W pracy wykazano, że: – niecałe 30% respondentów szczotkuje zęby bezpośrednio po spożytym posiłku, – 14, 5% uczestników stosowało twardą szczoteczkę do zębów, co pogłębiało ścieranie szkliwa i nasilało erozję, – pasta wybielająca, która może potęgować ścieranie szkliwa, stanowiła wybór 21, 8% osób uczestniczących w badaniu, – zaledwie 28% osób czyściło zęby metodą wymiatania, podczas gdy aż 38% szorowało zęby i tym samym nasilało erozję. Warto zadbać o: – średniej twardości lub miękką szczoteczkę, – pastę remineralizującą szkliwo, – czyszczenie zębów 2–3 razy dziennie, najlepiej metodą wymiatania.Wyniki badania zrealizowanego w grupie 124 osób uprawiających sport, wśród których 31, 4% borykało się z problemem erozji zębów, pokazują niski poziom wiedzy z zakresu prawidłowej higieny (A.7. Jak sportowcy mogą zapobiegać erozji
Wydaje się, że najskuteczniejszym elementem profilaktyki erozji u osób aktywnych fizycznie jest odpowiednia edukacja stomatologiczna. Zwłaszcza że uszkodzone szkliwo nie tylko powoduje ubytki, ale może również doprowadzić do rozwoju poważnych chorób zębiny i głębszych warstw tkankowych. Jest kilka powodów, które sprawiają, że sportowcy są bardziej narażeni na występowanie erozji szkliwa. Sportowcy powinni być informowani zarówno przez dentystów, jak i dietetyków czy trenerów o ryzyku występowania erozji. Ich skutki, m.in. Dolegliwości bólowe i zmiany zapalne, mogą wymagać poważnego leczenia, które nierzadko wiąże się z absencją od treningów. Począwszy od niewłaściwej higieny, przez dietę obfitującą w kwaśne owoce i nadmierne spożycie napojów bogatych w węglowodany, a skończywszy na refluksie żołądkowo-przełykowym, który może wynikać m.in. Z intensywnych i częstych treningów.
