Szukaj
Język
Dietoterapia w insulinooporności
Spis treści
1. Czym jest insulinooporność
Wyróżnia się insulinooporność wątrobową i insulinooporność mięśniową. Zajmuje się m.in. Regulacją poziomu cukru we krwi. Receptory insulinowe występują w większości komórek organizmu. Upraszczając, komórki nie reagują na insulinę, w związku z tym dochodzi do stałego wzrostu stężenia glukozy we krwi, która nie może być wykorzystana jako źródło energii dla komórki. Nadmiar insuliny we krwi może prowadzić do rozwoju nadwagi i otyłości, niealkoholowego stłuszczenia wątroby, nadciśnienia tętniczego krwi, zaburzeń gospodarki lipidowej oraz niepłodności (M. Insulinooporność (IO) to stan zmniejszonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny. Insulina to hormon, który jest wytwarzany przez komórki beta trzustki w odpowiedzi na spożywany posiłek. Obniża poziom glukozy we krwi poprzez wprowadzenie jej do wnętrza komórek dzięki receptorom insulinowym. W przypadku insulinooporności glukoza nie ma możliwości wejścia do wnętrza komórki. W odpowiedzi trzustka wytwarza jeszcze więcej insuliny, a oporność komórek na ten hormon się nasila. Mirabelli i wsp. 2020). W badaniach diagnostycznych obserwuje się podwyższone stężenie insuliny we krwi przy prawidłowym lub zbyt wysokim poziomie glukozy.2. Insulinooporność – przyczyny
Wśród czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju tego zaburzenia, wymienia się: – nadmierne spożycie kilokalorii, – brak aktywności fizycznej, – zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej w obrębie brzucha (tzw. Tłuszcz trzewny), – stres emocjonalny, – starzenie się organizmu. Nadmiar wolnych kwasów tłuszczowych może gromadzić się w komórkach i zmniejszać ich wrażliwość na działanie insuliny, a co za tym idzie – zaburzać wychwyt glukozy. Spadek wrażliwości komórek na insulinę pogłębia się też naturalnie wraz ze starzeniem się organizmu. Dodatkowo osoby starsze mniej się ruszają, co prowadzi do zmniejszenia ilości tkanki mięśniowej na rzecz tkanki tłuszczowej. Poniekąd ma podłoże genetyczne. Tłuszcz trzewny kumuluje się w narządach wewnętrznych i powoduje uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych. Przewlekły stres emocjonalny przyczynia się do wzrostu stężenia glukozy we krwi, co wpływa na zwiększenie ilości insuliny i prowadzi do rozwoju insulinooporności. W wyniku starzenia dochodzi do zmniejszenia spoczynkowej przemiany materii, a zarazem bardzo częstego spożycia większej ilości jedzenia. Przyczyny insulinooporności nie są do końca znane.3. Insulinooporność – objawy
Przez dłuższy czas insulinooporność przebiega bezobjawowo. Jednak z czasem zaczynają się pojawiać niepokojące sygnały: – przyrost masy ciała, – senność po posiłkach, – obniżenie nastroju, – rozdrażnienie, – problemy z pamięcią i koncentracją, – rogowacenie ciemne (zmiany skórne występujące najczęściej w okolicy łokci i szyi), – przewlekłe zmęczenie, – napady głodu ok. 2–3 godzin po posiłku, – uczucie zimna, – nadmierna ochota na słodycze, – trudności w odchudzaniu.4. Insulinooporność – diagnostyka
HOMA-IR powyżej 2, 0–2, 5 wskazuje na insulinooporność. Wyniki powyższych badań pozwalają na obliczenie wskaźnika HOMA-IR, który jest ilorazem stężenia glukozy i insuliny na czczo. W celu zdiagnozowania insulinooporności należy wykonać następujące badania: – stężenia glukozy i insuliny na czczo; – test OGTT, który polega na oznaczeniu stężenia glukozy i insuliny na czczo, po godzinie oraz po dwóch godzinach od spożycia roztworu 75 g glukozy.5. Dietoterapia w insulinooporności
Z jednej strony osoby z insulinoopornością bardzo często borykają się z nadmierną masą ciała. Redukcja masy ciała obniża stężenie wolnych kwasów tłuszczowych i zwiększa wrażliwość komórek na insulinę (T. Osobom cierpiącym na insulinooporność zaleca się redukcję masy ciała i wdrożenie diety z deficytem kalorycznym. Insulina jest wytwarzana pod wpływem spożywanego posiłku i wzrostu stężenia glukozy we krwi. W przerwach między posiłkami poziom insuliny we krwi spada, dzięki czemu rozpad nadmiaru tkanki tłuszczowej jest możliwy; – codzienne spożywanie dużej ilości warzyw. Źródłem błonnika pokarmowego są pełnoziarniste produkty zbożowe (kasze, ryże, makarony), warzywa i owoce; – spożywanie maksymalnie 1–2 porcji produktów mlecznych dziennie; – zmniejszenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych oraz izomerów trans; – ograniczenie spożycia czerwonego mięsa – duże spożycie białka zwierzęcego nasila insulinooporność, natomiast białka roślinnego odwrotnie – zwiększa wrażliwość komórek na insulinę (M.M. Rekomendowane modele żywieniowe dla osób z insulinoopornością to dieta o niskim indeksie glikemicznym, dieta śródziemnomorska i dieta DASH. Główne zalecenia dietetyczne przy insulinooporności: – ograniczenie kaloryczności diety. Z drugiej strony nadwaga czy otyłość przyczyniają się do rozwoju insulinooporności. McLaughlin i wsp. 2019). Deficyt kaloryczny powinien być ustalony indywidualnie, aby masa ciała zmniejszała się powoli i stopniowo (0, 5–1 kg tygodniowo); – zmniejszenie liczby posiłków do 3–4 na dobę; – dostarczanie większej ilości energii w pierwszej połowie dnia; – niepodjadanie między posiłkami. Nie tylko rozprowadza glukozę do komórek, ale również stymuluje syntezę tkanki tłuszczowej. Warzywa zawierają polifenole, które zmniejszają stężenie glukozy we krwi oraz zwiększają wrażliwość komórek na insulinę; – ograniczenie spożycia owoców do 1 porcji dziennie; – codzienna podaż minimum 25 g błonnika pokarmowego. Adeva-Andany i wsp. 2019); – całkowita eliminacja z diety napojów słodzonych i słodyczy; – ograniczenie spożycie soli do 5–6 g dziennie; – właściwe komponowanie posiłków, które będą zawierały węglowodany, białka i tłuszcze; – suplementacja witaminy D oraz witaminy B12 w przypadku osób, które przyjmują metforminę; – ograniczenie spożycia alkoholu – do 20 g czystego alkoholu etylowego/dzień w przypadku kobiet oraz 30 g czystego alkoholu etylowego/dzień w przypadku mężczyzn. Zdrowy styl życia, w tym odpowiednio zbilansowana dieta, to podstawa w leczeniu insulinooporności.6. <extra_id_0> Dieta <extra_id_1> Dieta Polska: <extra_id_2> Dieta Polski
Produkty o niskim indeksie glikemicznym wywołują powolny wzrost stężenia glukozy we krwi i mały wyrzut insuliny, a co za tym idzie – dłuższe odczuwanie sytości. Wywołują szybki wzrost poziomu glukozy we krwi i duży wyrzut insuliny. Indeks glikemiczny (IG) określa w procentach szybkość wzrostu stężenia glukozy we krwi po spożyciu danego produktu spożywczego, który zawiera 50 g węglowodanów przyswajalnych, w porównaniu ze wzrostem stężenia glukozy we krwi po spożyciu 50 g czystej glukozy. Produkty o wysokim indeksie glikemicznym są szybko trawione i wchłaniane w przewodzie pokarmowym. Skutkuje to zahamowaniem procesu spalania tkanki tłuszczowej na rzecz jej syntezy. Ze względu na indeks glikemiczny produkty dzieli się na: – produkty o niskim indeksie glikemicznym IG < 55%, – produkty o średnim indeksie glikemicznym IG 55–69%, – produkty o wysokim indeksie glikemicznym IG > 70%.7. Indeks glikemiczny wybranych produktów spożywczych (A. Jeznach-Steinhagen 2020)
Chleb biały 75Chleb żytni 64Kasza gryczana 45Kasza kuskus 65Płatki owsiane 55Ryż biały 64Buraki 64Marchew gotowana 47Marchew surowa 16Jabłko 38Arbuz 72Kiwi 53Truskawki 40Morele 57Ciecierzyca 28Groch gotowany 22Pączek 76Biała czekolada 40 Czynniki wpływające na IG: – rozdrobnienie – im bardziej rozdrobniony produkt, tym ma wyższy IG; – obróbka termiczna – im bardziej rozgotowany produkt, tym ma wyższy IG; – warunki przechowywania – produkt przechowywany w niskiej temperaturze ma niższy IG; – zawartość białka – im więcej białka wchodzi w skład posiłku, tym ma on niższy IG; – zawartość tłuszczu – dodatek tłuszczu zmniejsza IG posiłku; – zawartość błonnika pokarmowego – im więcej błonnika zawiera produkt, tym ma niższy IG; – substancje antyodżywcze w produkcie (np. Kwas fitynowy, szczawiowy) zmniejszają IG; – kiszenie i fermentowanie obniża IG produktów; – stopień dojrzałości – im bardziej dojrzały owoc, tym ma wyższy IG.8. Dieta śródziemnomorska
Gołąbek, B. Dieta śródziemnomorska charakteryzuje się wysokim spożyciem warzyw i owoców, suchych nasion roślin strączkowych, pełnoziarnistych produktów zbożowych, oliwy z oliwek i orzechów przy ograniczonym spożyciu mięsa, ryb, jaj i produktów mlecznych. Polifenole wykazują pozytywny wpływ na insulinowrażliwość komórek, ograniczenie stresu oksydacyjnego i zmniejszenie stanów zapalnych. Im bardziej intensywny kolor ma warzywo czy owoc, tym posiada więcej związków polifenolowych. (M. Dieta śródziemnomorska przyczynia się do zmniejszenia wskaźnika masy ciała i obwodu talii. Regulska-Ilow 2019). Ograniczenie produktów odzwierzęcych sprawia, ze śródziemnomorski model żywieniowy jest ubogi w tłuszcze nasycone, a bogaty w wiele cennych składników takich jak witaminy, składniki mineralne, polifenole czy niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Występują w warzywach i owocach. Mirabelli i wsp. 2020). Prowadzi to do zmniejszenia wyrzutu insuliny i wskaźnika HOMA-IR (K.D.9. Insulinooporność a aktywność fizyczna
Zaleca się wdrożenie wysiłku aerobowego (tlenowego) o niskiej bądź średniej intensywności. Ważne, aby rodzaj aktywności był dopasowany do upodobań oraz stanu zdrowia. Odpowiednio skomponowana dieta o niskim indeksie glikemicznym, obfitująca w warzywa i owoce, unikanie stresu oraz regularna aktywność fizyczna przyczyniają się do zwiększenia wrażliwości komórek na insulinę, a więc zmniejszenia insulinooporności. Regularny wysiłek pozytywnie wpływa na zmniejszenie masy ciała i poprawia wrażliwość komórek na działanie insuliny. Może to być spacer, jazda na rowerze, nordic walking, pływanie czy taniec. Insulinooporność to zaburzenie metaboliczne, w którym bardzo istotna jest zmiana stylu życia. Dieta powinna być połączona z aktywnością fizyczną (minimum 150 minut tygodniowo).
