Szukaj
Język
Dietetyczny ratunek dla nieswoistych chorób zapalnych jelit. Czy dieta specyficznych węglowodanów rzeczywiście działa
Spis treści
1. Dieta specyficznych węglowodanów jako remedium na IBD
Powyższy sposób żywienia opiera się na wykluczeniu z diety węglowodanów złożonych, czyli skrobi, laktozy i sacharozy. Polisacharydy stanowią pożywienie dla bakterii i grzybów bytujących w jelitach, przez co dochodzi do przerostu szkodliwej mikroflory jelitowej, która produkuje substancje pogłębiające stan zapalny. Suskind i wsp. 2014). Dieta specyficznych węglowodanów opracowana została w pierwszej połowie XX w. Przez dr Sidney Hass jako propozycja dietoterapii w celiakii – autoimmunologicznej chorobie, w której dochodzi do reakcji immunologicznej w odpowiedzi na spożycie glutenu. Badacze twierdzą, że osoby chorujące na zespół Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego mają trudności z trawieniem polisacharydów, z tego też powodu są one trawione wolniej i gromadzą się w jelicie. Wyeliminowanie węglowodanów złożonych ma prowadzić do zmniejszenia dysbiozy (zaburzenia równowagi mikrobiologicznej z przewagą szkodliwych mikroorganizmów), a także dolegliwości ze strony układu pokarmowego (D.L. Oprócz nieswoistych chorób zapalnych jelit dieta specyficznych węglowodanów może znaleźć zastosowanie w zespole jelita drażliwego (IBS – irritable bowel syndrome), zapaleniu uchyłków jelita, celiakii, a nawet autyzmie czy mukowiscydozie (NASPGHAN 2016). Pod koniec lat 80. Dieta SCD została jednak spopularyzowana przez Elaine Gottschall jako wspomaganie leczenia nieswoistych chorób zapalnych jelit.2. Czy to w ogóle jakie produkty są przeciwwskazane w diecie scd?
– Przetworzone produkty mięsne (mielonki, parówki, konserwy, niskiej jakości wędliny zawierające w składzie cukier), – zboża i ich przetwory, – ziemniaki, bataty, pasternak, – nasiona roślin strączkowych (oprócz fasoli, grochu i ciecierzycy), – wodorosty, – mleko i jego przetwory (dozwolone są domowe jogurty i ser kozi), – rozpuszczalna kawa i herbata, – kandyzowane i suszone owoce, – przyprawy w proszku, – cukier i substancje słodzące – z wyjątkiem miodu (E. Gottschall 1994).3. Czy dieta specyficznych węglowodanów jest skuteczna?
Jeśli chodzi o źródła naukowe, badania nad efektywnością diety SCD przeprowadzane są głównie na dzieciach, u których po długotrwałym jej stosowaniu (powyżej 4 tygodni) obserwuje się znaczącą poprawę stanu zdrowia i błony śluzowej jelit, samopoczucia oraz obniżenie wskaźnika PCDAI (Pediatryczna Skala Oceny Aktywności Choroby Leśniowskiego-Crohna, ang. Pediatric Crohn disease activyty index), który odnosi się również do wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Badacze wskazują jednak, że konieczne są dalsze obserwacje, aby móc w 100% potwierdzić zasadność wykorzystania diety specyficznych węglowodanów w chorobach zapalnych jelit. Jest to metoda mająca na celu odnotowanie, które produkty spożywcze i w jakich ilościach wywołują takie dolegliwości jak wzdęcia, gazy, bóle brzucha, zaparcia czy biegunki. W drugiej fazie rozpoczyna się powolne wprowadzanie pojedynczych produktów i obserwuje reakcję organizmu. Sebastián Domingo 2022). Wyniki wskazują jednak, że znacznie skuteczniejsze jest stosowanie diety low FODMAP. Vincenzi i wsp. 2017). Elaine Gottschall, odpowiedzialna za rozpowszechnienie i dokładne opisanie tego sposobu żywienia, twierdzi, że dzięki niemu jej córka uniknęła resekcji jelita i doprowadziła do remisji wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, jednak jest to tylko opis przypadku, na podstawie którego nie można jeszcze wyciągać konkretnych wniosków. Co istotne, stwierdza się także istotną poprawę wyników badań laboratoryjnych. W zespole jelita drażliwego głównym zaleceniem żywieniowym jest stosowanie diety low FODMAP, czyli zawierającej małe ilości fermentujących oligo- di- i monosacharydów (fruktozy, laktozy, galaktanów i fruktanów) oraz polioli (np. Ksylitolu czy sorbitolu, które wykorzystywane są jako substancje słodzące). W początkowym okresie trwającym 2–6 tygodni należy wyeliminować wszystkie produkty będące źródłem większej ilości FODMAP, w tym większość owoców, niektóre warzywa, grzyby (za wyjątkiem boczniaków), sztuczne substancje słodzące, miód, mleko i jego przetwory (produkty bezlaktozowe są dobrze tolerowane), produkty zbożowe zawierające gluten (w niektórych przypadkach chleb orkiszowy przygotowany na zakwasie jest dobrze tolerowany), nasiona roślin strączkowych czy niektóre rodzaje orzechów. Docelowo dąży się do wprowadzenia jak największej liczby składników, które nie powodują dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (J.J. Zbadano również, czy w przypadku zespołu jelita drażliwego zastosowanie mogłaby znaleźć dieta specyficznych węglowodanów. SCD również przynosi pozytywne efekty i łagodzi objawy, jednak obserwuje się znaczące obniżenie stężenia witaminy D i folianów w surowicy (M. Badań nad skutecznością diety specyficznych węglowodanów jest niestety niewiele.4. <extra_id_0> Słowa kluczowe <extra_id_1> <extra_id_2> SCD
Są to: domowy bulion drobiowy, mięso, domowe jogurty, rozcieńczone soki, rozgotowane jabłka, jagody i warzywa oraz jajka, jeśli nie występuje ich nietolerancja. Przez pierwsze 2 tygodnie bardzo ważna jest stała kontrola lekarza i obserwowanie ewentualnych skutków ubocznych, a także reakcji organizmu na nowy sposób żywienia. Jeśli obserwuje się wzrost masy ciała oraz poprawę parametrów laboratoryjnych, częstość wizyt można zmniejszyć do jednej na 2–4 tygodnie. Na drugim etapie diety specyficznych węglowodanów stopniowo dodaje się kolejne produkty. Jeśli nie pojawiają się żadne dolegliwości ze strony układu pokarmowego, każdego dnia można wprowadzać kolejny składnik z listy tych dozwolonych. W przypadku bardzo dobrej reakcji na dietę SCD po co najmniej roku można rozważyć wprowadzenie żywności spoza listy produktów dozwolonych, ale nie zawsze jest to proces dobrze tolerowany i często dochodzi do remisji choroby, dlatego też wprowadzanie należy przeprowadzać bardzo ostrożnie, stopniowo i najlepiej pod opieką lekarza i/lub dietetyka klinicznego (E. Dietę wprowadza się w momencie zaostrzenia choroby. Po zakończeniu pierwszego etapu można przejść do stopniowego wprowadzania wszystkich składników dozwolonych na diecie SCD. Zaleca się również stałe monitorowanie wyników badań krwi oraz zmian w masie ciała. Jeśli natomiast stan zdrowia i samopoczucie pozostają bez zmian albo dochodzi do zaostrzenia objawów, konieczne jest zrezygnowanie z diety. Początkowo wszystkie owoce i warzywa muszą być dokładnie obrane, pozbawione pestek i ugotowane. Na końcu drugiego etapu, który może trwać do kilku tygodni, można zacząć spożywać również surowe owoce i warzywa. Gottschall 1994). Na pierwszym etapie, który trwa do 5 dni, można spożywać tylko kilka produktów.5. Czy to w ogóle czy stosowanie diety specyficznych węglowodanów może być niebezpieczne?
Z drugiej jednak strony osoby cierpiące na nieswoiste choroby zapalne jelit doznają uporczywych dolegliwości ze strony układu pokarmowego, które tak czy inaczej prowadzą do intuicyjnego ograniczania spożywania wielu grup produktów, co nie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty. W przypadku diety SCD często obserwuje się występowanie niedoborów, zwłaszcza wapnia i folianów, ale także witamin E, D oraz witamin z grupy B, dlatego tak ważne są regularna kontrola ich stężenia we krwi oraz współpraca z dietetykiem (J.C. Głównym problemem związanym z dietą specyficznych węglowodanów jest fakt, że jest ona bardzo restrykcyjna i trudna do utrzymania. Kolejna kwestia związana jest z pokryciem zapotrzebowania na energię oraz makro- i mikroskładniki. Burgis i wsp. 2016). Z jednej strony tego rodzaju ograniczenia prowadzić mogą do rozwinięcia niezdrowej relacji z jedzeniem.
