Szukaj
Język
Dieta w kamicy nerkowej – podstawowe zalecania żywieniowe
Spis treści
1. Kamica nerkowa – czym jest?
Kamienie mogą formować się w każdym odcinku układu moczowego, być pojedyncze lub mnogie i osadzać się jedno- lub obustronnie w nerkach (najczęściej w miedniczkach nerkowych), moczowodach i pęcherzu moczowym. Na kamicę nerkową cierpi 1–2% społeczeństwa, najczęściej między 20. A 40. R.ż. Kamica nerkowa to przewlekła ogólnoustrojowa choroba polegająca na występowaniu w obrębie układu moczowego nierozpuszczalnych złogów w postaci kamieni lub kryształów soli. Zazwyczaj zbudowane są z soli wapniowych (71%), szczawianu wapnia (26%) i fosforanu wapnia (7%). Wśród chorych dwukrotnie więcej jest mężczyzn niż kobiet, co może wynikać z tego, iż częściej mają oni nadwagę oraz gorsze nawyki żywieniowe. Są one wynikiem wytrącania się substancji chemicznych zawartych w moczu (gdy stężenie związków przekracza tzw. Próg rozpuszczalności w organizmie).2. Kamica nerkowa – przyczyny
Ciborowska, A. Przyczyn powstawania kamicy nerkowej jest wiele, najczęściej wymienia się: – zbyt małą ilość płynów w diecie lub dużą ich utratę (np. Z powodu odchudzania, pracy fizycznej w gorących warunkach), – skrajne pH moczu (< 5, 5 i > 7), co zmniejsza rozpuszczalność niektórych składników, – dużą gęstość względną moczu (zwłaszcza > 1, 015 h/ml), – niewłaściwą dietę (bogatą w białko, sód, z dużą zawartością szczawianów), – niedobór związków, które ograniczają krystalizację składników moczu, np. Magnezu, cytrynianów, – nadwagę, otyłość, – długotrwałe unieruchomienie, – częste, przewlekłe, nawracające zakażenia układu moczowego, – choroby współistniejące (takie jak osteoporoza, dna moczanowa, nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, cukrzyca, zespół metaboliczny), – wrodzone wady metabolizmu (niedobór fosforybozylotransferazy adeninowej, niedobór oksydazy ksantynowej, acyduria orotowa typu I, alkaptonuria), – uwarunkowania genetyczne (występowanie kamicy nerkowej w rodzinie) (M. Rudnicka 2014). Grzymisławski 2019; H.3. Kamica nerkowa – objawy
Ciborowska, A. W kamicy nerkowej najczęściej obserwuje się takie objawy jak: – bardzo silny ból zlokalizowany w okolicy lędźwiowej o charakterze tzw. Kolki nerkowej, – nudności, – wymioty, – poty, – bladość skóry, – gorączka, – niepokój, – częste oddawanie moczu w małych ilościach, – bezmocz (gdy kamienie są obustronne i całkowicie blokują odpływ moczu), – krwiomocz, – zatrzymanie stolca i gazów, – wodonercze, – odmiedniczkowe zapalenie nerek (M. Rudnicka, 2014). Grzymisławski 2019; H.4. Zalecenia żywieniowe w kamicy szczawianowo-wapniowej
W przypadku gdy kamica powstała w wyniku nadmiernego wydalania wapnia, np. W nadczynności tarczycy czy osteoporozie, nie zaleca się zmniejszania podaży wapnia w diecie. Istotne jest ograniczenie spożycia białka zwierzęcego. Wyróżnić można produkty zalecane, dozwolone w ograniczonych ilościach oraz przeciwwskazane. W ograniczonych ilościach dozwolone jest spożycie: mleka i produktów mlecznych, nasion roślin strączkowych, ziemniaków, marchwi, buraków, grochu, pomidorów, zielonoliściastych oraz kapustnych warzyw, śliwek, agrestu, orzechów i cukru. Ten typ kamicy rozwija się przy zbyt dużej ilości kwasu szczawiowego lub szczawianów w moczu, po resekcji jelita, w przypadku chorób zapalanych jelit, zbyt wysokiej podaży witaminy C, niedostatecznej podaży witaminy B6 oraz zaburzonego wydalania jonów wodorowych przez nerki. Należy również zwiększyć ilość wypijanych płynów do co najmniej 2 l/dobę. Pomocne w obniżeniu ryzyka powstawania tego typu kamicy może okazać się zwiększenie podaży witaminy B6. Do produktów przeciwwskazanych zalicza się: szpinak, szczaw, botwinę, buraki, pietruszkę, szczypiorek, rabarbar, mocną herbatę, kawę, kakao, figi suszone, czekoladę, konserwy mięsne oraz rybne, kiszonki, koncentraty zup i sosów. Zaleca się natomiast spożywanie dużej ilości płynów, soków owocowych, owoców cytrusowych, produktów zbożowych z pełnego ziarna, ogórków, cebuli oraz kukurydzy. Przy występowaniu kamicy szczawianowo-wapniowej należy ograniczyć sól oraz produkty z jej dodatkiem.5. Zalecania żywieniowe w kamicy fosforanowo-wapniowej
Do produktów przeciwwskazanych w kamicy fosforanowo-wapniowej zalicza się: alkaliczne wody mineralne (ph > 7), nasiona roślin strączkowych, szpinak, szczaw, botwinę, rabarbar, buraki, pietruszkę, szczypiorek, czekoladę, kakao, mocną herbatę, kawę, sól, potrawy solone oraz przyprawy z dodatkiem glutaminianu sodu. Do produktów zalecanych należą: wysoka podaż płynów, mięso, ryby, pieczywo, gruboziarniste kasze, makarony, masło, miód, soki owocowe oraz cytrusowe. Dietoterapia powinna opierać się na ograniczeniu podaży soli oraz produktów będących bogatym źródłem fosforanów, wapnia oraz szczawianów (m.in. Mleka, jaj, nasion roślin strączkowych, serów podpuszczkowych). W ograniczonych ilościach dozwolone jest spożycie: ziemniaków, pozostałych warzyw, owoców, mleka, jaj. W przypadku tego rodzaju kamicy składnik złogów stanowi fosforan wapnia, który wytwarza się w moczu zasadowym powstałym często w wyniku zakażenia bakteryjnego.6. Zalecenia żywieniowe w kamicy moczanowej
Chorobą sprzyjającą występowaniu tego typu kamicy jest dna moczanowa polegająca na nadmiernym gromadzeniu się kwasu moczowego we krwi, który odkłada się w mięśniach i stawach. Zaleca się dietę mleczno-jarską. W ograniczonych ilościach dozwolone jest spożywanie pozostałych gatunków mięs w ilości 100–150 g/dobę w formie gotowanej, ryb, drobiu oraz produktów zbożowych. Przyczyną tego rodzaju kamicy jest dieta bogatopurynowa (obfita m.in. W mięso, ryby, grzyby), nadmierne zagęszczenie moczu oraz pH < 5, 3. Dietoterapia powinna opierać się na alkalizacji moczu, ponieważ kwas moczowy rozpuszcza się w alkalicznym środowisku. Do produktów przeciwwskazanych zaliczamy: podroby, baraninę wieprzowinę, śledzie, sardynki, szproty, kawior, czekoladę, kakao, mocną herbatę i kawę, wywary mięsne i rybne, nasiona roślin strączkowych oraz grzyby. Wśród produktów zalecanych wymienia się dużą ilość płynów, wody mineralne, warzywa i owoce (szczególnie cytrynę), mleko, ser twarogowy chudy, miód oraz cukier. Złogi powstają z kwasu moczowego, który stanowi końcowy produkt przemiany materii, ale normalnie znajduje się w stanie rozpuszczonym i jest wydalany przez nerki.7. Zalecania żywieniowe w kamicy fosforanowo-magnezowo-amonowej
Dieta polega na ograniczeniu spożycia fosforanów, które znajdują się w dojrzewających serach, serach topionych, żółtku jaja, mleku i jego przetworach, podrobach, rybach, konserwach, gruboziarnistych produktach zbożowych, suchych nasionach roślin strączkowych, kakao, czekoladzie oraz orzechach. W przypadku niskiego stężenia w moczu cytrynianów oraz magnezu zaleca się zwiększenie w diecie podaży soków oraz owoców cytrusowych, a także produktów bogatych w magnez (takich jak kukurydza, słonecznik, zielonoliściaste warzywa, banany). Z uwagi na powszechność tych zakażeń wśród kobiet, to właśnie one częściej chorują na ten typ kamicy. Tak jak w przypadku każdego innego rodzaju kamicy – należy zwiększyć spożycie płynów. Złogi w kamicy fosforanowo-magnezowo-amonowej często są wynikiem bakteryjnego zakażenia układu moczowego.8. Zalecenia żywieniowe w kamicy cystynowej
Kamienie mogą osiągać duże rozmiary i wypełniać układ kielichowo-miedniczkowy. Cystyna w dużych ilościach znajduje się w produktach nabiałowych. Zaleca się również zwiększyć podaż witaminy B6. Przy występowaniu tego rodzaju kamicy istotne jest ograniczenie spożycia aminokwasu siarkowego – cystyny. Ten typ złogów występuje u chorych z cystynurią – wrodzoną wadą zwrotnego wchłaniania aminokwasów: cystyny, ornityny, argininy i lizyny. Dietoterapia w tym rodzaju kamicy polega na zwiększeniu ilości wypijanych płynów do ponad 3 l na dobę – najlepiej podwoić ilość w stosunku do normalnego zapotrzebowania organizmu. Jej bogatymi źródłami są: drożdże, nasiona roślin strączkowych, wołowina (gotowana), wieprzowina (gotowana), cielęcina (gotowana), mięso z kurczaka, ryby, papryka, brukselka, kapusta, marchew, szpinak, ziemniaki, chleb pszenny z pełnego ziarna, mleko w proszku, jaja, mleko krowie, banany, pomarańcze oraz jabłka. Kamica cystynowa występuję u ok. 1–2% przypadków.9. Zalecenia żywieniowe w kamicy ksantynowej
Choroba ta może występować w każdym wieku. Ten typy kamicy spowodowany jest zbyt dużym stężeniem w moczu nierozpuszczalnej zasady purynowej – ksantyny, która jest prekursorem syntezy kwasu moczowego. Dietoterapia polega przede wszystkim na stosowaniu diety niskopurynowej (ograniczającej mięso, ryby, grzyby), spożywaniu dużej ilości płynów oraz produktów alkalizujących mocz – w tym celu najlepiej jest dobrym wyborem dieta mleczno-jarska. Ksantynuria to choroba polegająca na niedoborze oksydazy ksantynowej, czego skutkiem jest brak przekształcania ksantyny w kwas moczowy, co powoduje hipourikemię, hipourikozurię oraz nadmierne wydalanie ksantyny z moczem.10. Ogólne zalecenie żywieniowe – podsumowanie
Ważne jest także ograniczenie podaży soli kuchennej (< 5 g/dobę) i produktów będących źródłem kwasu szczawiowego. Często zaleca się również ograniczenie spożycia białka zwierzęcego. Przy niskim spożyciu ryb warto sięgnąć po suplement w postaci oleju rybiego lub z alg Schizochytrium sp., Crypthecodinium Cohnii lub Ulkenia sp. Warto do diety włączyć dużą ilość warzyw i owoców z uwagi na bogactwo potasu, magnezu i ich działanie alkalizujące. Odpowiednio dobrana dieta oraz modyfikacja stylu życia to podstawowe elementy w zapobieganiu i leczeniu kamicy nerkowej. Istotne, aby przyjmować je również przed snem, w nocy (w przypadku przebudzenia się) oraz zaraz po przebudzeniu. Aby zminimalizować ryzyko nawrotów kamicy oraz jej powstawania, należy zmniejszyć spożycie cukrów prostych. Sugeruje się zwiększoną podaż kwasów tłuszczowych omega-3 z uwagi na ich działanie obniżające stężenie wapnia i szczawianów. Jeśli współistnieje nadwaga bądź otyłość, powinno dążyć się do zmniejszenia masy ciała oraz zwiększenia aktywności fizycznej. Dobrym przykładem jest dieta DASH, którą cechuje wysoka zawartość warzyw, owoców, niska podaż biała zwierzęcego oraz umiarkowana obecność niskotłuszczowych produktów nabiałowych. Niezależnie od typu kamieni i innych indywidualnych czynników bardzo ważną rolę w zapobieganiu powstawania kamicy nerkowej odgrywa spożywanie odpowiedniej ilości płynów – ponad 2 l/dobę.
