Szukaj
Język
Dieta low FODMAP – na czym polega, dlaczego nie każdy może ją stosować
Spis treści
1. Dieta low FODMAP – na czym polega
Dieta low FODMAP polega przede wszystkim na spożywaniu produktów o niskiej zawartości węglowodanów i polioli, które powodują wzrost aktywności osmotycznej w jelitach, są gorzej wchłaniane oraz podatne na procesy fermentacyjne zarówno w jelicie cienkim, jak i w jelicie grubym. FODMAP to skrót powstały z angielskich wyrazów fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols, co oznacza fermentujące oligosacharydy, disacharydy i monosacharydy oraz poliole (alkohole wielowodorotlenowe). Do składników FODMAP możemy zaliczyć fruktozę zawartą głównie w owocach, miodzie, sokach, słodyczach, jak również w produktach dosładzanych syropem fruktozowym; laktozę pochodzącą z mleka oraz wybranych przetworów mlecznych; frukto- i galaktooligosacharydy obecne przede wszystkim w warzywach cebulowych, nasionach roślin strączkowych oraz pszenicy; poliole występujące w znikomych ilościach w owocach i warzywach, ale głównie dodawane do żywności. Występują powszechnie w diecie jako naturalne składniki żywności lub mogą być dodawane do żywności w procesie jej przetwarzania.2. Dieta low FODMAP w leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego
W leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego wykorzystuje się różne zalecenia brytyjskiego instytutu NICE (National Institute for Health and Care Excellence) i modele żywieniowe, można tutaj wymienić dietę bezglutenową, dietę bez laktozy, dietę SCD (dieta specyficznych węglowodanów), kontrolowaną podaż błonnika pokarmowego czy dietę paleo. Dieta ta wskazana jest również w przypadku innych zaburzeń pracy jelit takich jak wzdęcia, biegunki, zaparcia, alergie oraz nadwrażliwości pokarmowe. Możemy wyróżnić dwa podstawowe mechanizmy występowania oraz nasilania się dolegliwości. Wskutek tego dochodzi do rozciągania ściany jelita, co wywołuje dolegliwości brzuszne. Według definicji zespół jelita nadwrażliwego (irritable bowel syndrome – IBS) to zaburzenie czynności motorycznej jelit, charakteryzujące się bólem lub dyskomfortem w jamie brzusznej (głównie podczas defekacji), jak również związane z zaburzeniem rytmu wypróżnień (postać biegunkowa, zaparciowa lub mieszana). Jednak jak się okazuje, jedną ze skuteczniejszych diet łagodzących dolegliwości IBS jest dieta low FODMAP. Należy jednocześnie zaznaczyć, że nie wszystkie związki zawarte w FODMAP prowadzą do nasilenia dokuczliwych objawów wśród pacjentów z IBS, jest to kwestia bardzo indywidualna. Pierwszy mechanizm związany jest ze zwiększonym wydzielaniem płynów do światła jelita, wynikającym z dużej aktywności osmotycznej produktów FODMAP. Natomiast drugi mechanizm polega na szybkiej fermentacji FODMAP przez bakterie jelitowe, co z kolei skutkuje nadmierną produkcją gazów, wywołuje przy tym ból, dyskomfort i wzdęcia. Leczenie dietetyczne IBS polega na wprowadzeniu odpowiedniego sposobu żywienia, który opiera się na złagodzeniu objawów bólowych, uregulowaniu rytmu wypróżnień, jak również poprawie samopoczucia chorego.3. Główne założenia diety low FODMAP
Dieta o niskiej zawartości FODMAP składa się z dwóch faz, które pozwalają nam ustalić, jakie dokładnie produkty prowadzą do powstawania objawów IBS. Pamiętajmy, że dieta low FODMAP nie powinna być stosowana przez dłuższy czas, ponieważ zwiększa to ryzyko pojawienia się dysbiozy jelitowej. Dlatego też po 8-tygodniowej fazie eliminacji należy przejść do fazy drugiej, w której zależnie od indywidualnej tolerancji stopniowo i w niewielkich ilościach włączymy do diety produkty o niskiej zawartości FODMAP (sery żółte, produkty bezglutenowe, mięso, ryby, jaja). W ten sposób możemy ustalić, które produkty możemy pozostawić w codziennej diecie, a z których należy zrezygnować. Na początku warto zaznaczyć, że dieta low FODMAP powinna być prowadzona pod kontrolą dietetyka w celu uniknięcia nieuzasadnionych ograniczeń żywieniowych. W pierwszej fazie, która przeważnie trwa 6–8 tygodni, stosujemy dietę eliminacyjną, polegającą na wykluczeniu produktów o wysokiej zawartości FODMAP, czyli fruktozy, laktozy, oligosacharydów, polioli (sorbitol, mannitol, ksylitol). Zbyt długie stosowanie takiego modelu żywienia będzie wpływać na mikroflorę jelitową poprzez zmniejszenie ilości bakterii probiotycznych. Podczas ponownego wdrażania do diety pokarmów fermentujących należy obserwować tolerancję organizmu na poszczególne rodzaje składników fermentujących. W poniższej tabeli zamieszczono wykaz produktów o wysokiej i niskiej zawartości składników FODMAP. Bardzo ważną kwestią jest właściwe zbilansowanie diety pod kątem zawartości składników odżywczych istotnych dla naszego zdrowia, gdyż pozwoli to zminimalizować ryzyko pojawienia się niedoborów pokarmowych.4. Produkty o niskiej zawartości składników FODMAP
(zalecane) Źródło: opracowane własne na podstawie Stolarczyk A., Składniki FODMAP w żywności, „Standardy Medyczne” 2015, 12, 235–243; Kargulewicz A., Dieta low FODMAP w terapii IBS (zespół jelita nadwrażliwego), „Food Forum” 2019, 1, 29, 18–21.5. Czy dietę low FODMAP może stosować każdy
FODMAP są pożądanymi składnikami naszej codziennej diety, dlatego też bezpodstawne wykluczanie ich z jadłospisu może negatywnie wpłynąć na nasze zdrowie. Dieta uboga w FODMAP odznacza się mniejszą podażą wapnia, błonnika, żelaza, witamin z grupy B, witaminy D czy naturalnych przeciwutleniaczy. Jak już wspomniano na początku artykułu, dieta low FODMAP zalecana jest przede wszystkim osobom borykającym się z zespołem jelita nadwrażliwego oraz w przypadku innych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego. Wiąże się to przede wszystkim z pojawieniem się niedoborów pokarmowych w organizmie. Dlatego też ograniczenia dietetyczne powinny być odpowiednio dostosowane do indywidualnej tolerancji pacjenta z uwzględnieniem stopnia zaawansowania choroby. Stosowanie tak restrykcyjnej diety przez osoby bez dolegliwości klinicznych nie jest zalecane.
