Szukaj
Język
Dieta i suplementacja w ciąży – wpływ odżywiania na zdrowie dziecka
Spis treści
1. Suplementacja w ciąży
Zapotrzebowanie na żelazo istotnie zwiększa się w okresie ciąży. Dla kobiet w wieku rozrodczym dzienne zapotrzebowanie na ten składnik to 18 mg, natomiast w ciąży to aż 27 mg na dobę. Najczęstszą przyczyną niedokrwistości w ciąży jest niedobór tego pierwiastka. Niedokrwistość można stwierdzić, jeśli poziom hemoglobiny wynosi poniżej 11 mg/dl. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) przestrzega jednak przed rutynową suplementacją żelaza przez kobiety ciężarne. Żelazo bierze udział w powstawaniu wolnych rodników, przez co jego nadmiar może zwiększać ryzyko wystąpienia cukrzycy. Pierwiastek ten powinny więc suplementować kobiety, u których badania wykazały obniżony poziom hemoglobiny (Hb). Trzeba jednak odpowiednio interpretować wyniki morfologii, ponieważ nie każde obniżenie Hb we krwi wynika z niedoboru tego pierwiastka. Jeżeli towarzyszy temu podwyższone MCV (średnia objętość erytrocytu), problemem jest raczej niedobór kwasu foliowego lub witaminy B12. Morfologia w trakcie ciąży wykonywana jest kilkukrotnie, co w razie potrzeby pozwala na wdrożenie suplementacji żelaza.2. DHA
Lipidy to 60% suchej masy ośrodkowego układu nerwowego. Szczególne znaczenie jako składnik błon komórkowych ma kwas DHA. Wpływa na elastyczność neuronów, jest niezbędny w diecie, zapewnia prawidłowy rozwój m. in. Mózgu dziecka. Niedobór DHA w diecie może wiązać się z wyższym ryzykiem porodu przedwczesnego. Dlatego też PTGiP zaleca suplementację wszystkim kobietom w ciąży w ilości 200 mg/dzień. Kobietom niespożywającym ryb minimum raz w tygodniu zaleca się nawet zwiększenie dawki do ok. 500 mg. Dwa razy większą dawkę (1000 mg) powinny przyjmować kobiety, u których występuje zagrożenie porodem przedwczesnym.3. Witamina D
Suplementacja witaminą D w ciąży może zmniejszać ryzyko cukrzycy ciążowej, niskiej masy urodzeniowej dziecka oraz stanu przedrzucawkowego. Kobietom w ciąży zaleca się suplementację witaminą D w ilości 1500–2000 IU na dobę. U kobiet otyłych zgodnie ze stanowiskiem PTGiP można rozważyć zwiększenie tej dawki do 4000 IU (po konsultacji z lekarzem prowadzącym).4. Jod
Zapotrzebowanie na jod w okresie ciąży zwiększa się o prawie 50%. Dla kobiety niebędącej w ciąży wynosi 150 µg na dobę, natomiast w ciąży – 220 µg. Odpowiednia podaż jodu jest niezwykle ważna, gdyż jego znaczne niedobory mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, jak niedoczynność tarczycy, uszkodzenie OUN u dziecka, niedosłuch. Szacuje się, że u przynajmniej 50% ciężarnych w Polsce może występować niedobór tego pierwiastka. W związku z tym PTGiP zaleca suplementację jodem u wszystkich kobiet w ciąży z prawidłowym funkcjonowaniem tarczycy w dawkach 150–200 µg. W przypadku występowania zaburzeń funkcji tego narządu dawkę dostosowuje się indywidualnie.5. Kwas foliowy
Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do wystąpienia anemii, zwiększać ryzyko poronień i wad cewy nerwowej. W związku z tym zaleca się kobietom w wieku prokreacyjnym stosowanie diety bogatej w foliany i uzupełnianie jej z suplementami lub żywnością fortyfikowaną (dostarczanie dodatkowo 0, 4 mg folianów na dzień). W okresie ciąży zaleca się suplementację w następujących dawkach: – I trymestr (do 12. Tygodnia) – 0, 4–0, 8 mg kwasu foliowego na dzień; – II trymestr – 0, 6–0, 8 mg kwasu foliowego na dzień; – kobietom z historią wystąpienia wad cewy nerwowej zaleca się stosowanie większej dawki kwasu foliowego – 4 mg/dzień na 4 tygodnie przed planowanym zajściem w ciążę oraz w I trymestrze ciąży, a następnie obniżenie dawki do 0, 6–0, 8 mg; – kobietom z wysokim ryzykiem niedoboru kwasu foliowego i wystąpienia wady cewy nerwowej zaleca się stosowanie 0, 8 mg/dzień na 3 miesiące przed planowaną ciążą i w całym okresie ciąży i karmienia. Do czynników ryzyka zalicza się: – cukrzycę przed ciążą, – stosowanie używek, – niewydolność nerek lub wątroby, – BMI > 30 kg/m2, – operacje bariatryczne, choroby, w których wchłanianie składników odżywczych może być utrudnione – choroba Leśniowskiego-Crohna, WZJG, celiakia.6. Zapotrzebowanie kaloryczne w ciąży
W ciąży ze względu na rozwój płodu zwiększa się zapotrzebowanie na energię. Zalecenia dotyczące zwiększenia energii w diecie zmieniły się w 2020 r. W najnowszych normach żywienia dla populacji Polski zaleca się już w I trymestrze ciąży zwiększyć podaż kaloryczną. Jeszcze w 2017 r. Takie zalecenie obowiązywało dopiero od II trymestru. Zalecane zwiększone spożycie kilokalorii na poszczególnych etapach ciąży: – I trymestr: +85 kcal, – II trymestr: +285 kcal, – III trymestr: +475 kcal. W I trymestrze zmiana jest stosunkowo niewielka. 85 kcal to np. Cienka kromka chleba z chudą wędliną. 285 kcal odpowiada 2 niewielkim przekąskom w ciągu dnia, np. Koktajl na bazie jogurtu z malinami (ok. 100 kcal), garść migdałów (ok. 180 kcal). 475 kcal to np. Porcja spaghetti z makaronem pełnoziarnistym i mięsem drobiowym. Nie ma więc konieczności jedzenia za dwoje. Dodatkowych kilokalorii nie powinno się uzupełniać z żywnością bezwartościową – słodyczami, fast foodami. Dieta bogata w cukier może przyczynić się do nadmiernego zwiększania masy ciała w ciąży, a to niesie za sobą niekorzystne skutki zarówno dla matki, jak i dla dziecka, np. Zwiększone ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej, stanu przedrzucawkowego, porodu przedwczesnego. M. I. Goran, J. F. Plows, E. E. Ventura uwzględnili w swojej pracy poglądowej badania, które dowodzą, że spożywanie cukru w ciąży zwiększa ryzyko nadwagi i otyłości u dziecka. S. A. Bayol, S. J. Farrington, N. C. Stickland oraz Z. Y. Ong, B. S. Muhlhausler w swoich badaniach z udziałem zwierząt dowodzą, że to, co je matka w trakcie ciąży, może wpływać na preferencje żywieniowe potomstwa. Istnieje więc ryzyko, że spożywanie dużej ilości słodyczy w ciąży ukształtuje preferencje dotyczące smaku słodkiego u dziecka. J. A. Mennella, C. P. Jagnow, G. K. Beauchamp zaobserwowali, że dzieci matek spożywających marchewki bardziej lubiły to warzywo niż dzieci matek, które nie spożywały ich w ciąży.7. Składniki odżywcze w diecie
To składnik niezwykle istotny zwłaszcza w okresie ciąży. Niedobór białka w diecie może skutkować niską masą urodzeniową, niską masą serca i nieprawidłowym ciśnieniem u dziecka. Białko pełnowartościowe to to pochodzenia zwierzęcego, jednak w dietach wegańskiej i wegetariańskiej można dostarczyć wszystkich niezbędnych aminokwasów dzięki uwzględnianiu w jadłospisie różnych źródeł białka. W każdym z głównych posiłków powinny znaleźć się m. in. : – nabiał będący także źródłem wapnia, – chude mięso, – nasiona roślin strączkowych, – jaja.8. Tłuszcz
Tłuszcze są istotne głównie ze względu na zawartość kwasów DHA i EPA. Znajdują się przede wszystkim w rybach, dlatego też nawet jeśli ktoś je suplementuje, zaleca się, aby spożywać tygodniowo minimum dwie porcje tłustych ryb. Jak w każdej zbilansowanej diecie, należy uwzględnić oleje roślinne, szczególnie w surowej postaci, np. Jako dodatek do sałatek.9. Węglowodany
To podstawa każdej zdrowej diety. Kobietom w ciąży zaleca się wybieranie jak najmniej przetworzonych źródeł węglowodanów takich jak pełnoziarniste chleb, makaron, mąka, różnego rodzaju kasze oraz płatki zbożowe.10. Witaminy i składniki mineralne
Tylko zróżnicowana dieta jest w stanie pokryć zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne składniki. Jak wspomniano wcześniej, niektóre pierwiastki odgrywają znaczącą rolę w życiu płodowym – w tym żelazo, wapń, jod. Należy zatem zwrócić szczególną uwagę na przyjmowanie ich odpowiedniej ilości z pożywieniem. Najlepiej wchłania się żelazo hemowe, które znajduje się przede wszystkim w czerwonym mięsie i podrobach. Gorzej przyswaja się żelazo niehemowe pochodzące z produktów roślinnych. Można zwiększyć jego przyswajalność dzięki dodaniu do posiłków produktów bogatych w witaminę C.11. Żelazo
: jego źródła pokarmowe to m. in. Wątróbka wieprzowa, czerwone mięso, orzechy, kakao, kasza jęczmienna, fasola, groch, soczewica. : powinien być suplementowany, ale nie oznacza to, że może go zabraknąć w dobrze zbilansowanej diecie. Aby dostarczyć jod, warto włączyć do diety ryby, brokuły, szpinak, jajka, orzechy laskowe. : podstawowym źródłem tego pierwiastka w diecie są mleko i jego przetwory. W ciągu dnia zaleca się spożycie minimum 2 szklanek mleka lub produktów fermentowanych, jak jogurt czy kefir. W diecie roślinnej można dostarczyć ten pierwiastek z napojami roślinnymi wzbogacanymi o składniki mineralne, fasolą, brokułami, brukselką, makiem, migdałami, suszonymi figami.12. Dlaczego prawidłowe odżywianie w ciąży jest tak ważne
To, jak odżywia się matka, ma bezpośredni wpływ na rozwój dziecka i jego zdrowie, także w wieku dorosłym. Programowanie żywieniowe to proces, w którym składniki odżywcze, na które eksponowane jest dziecko w łonie matki, modulują zmiany morfologiczne i funkcje jego narządów i układów. Programowanie żywieniowe może być istotnym czynnikiem wpływającym na ryzyko licznych chorób, jak nadciśnienie, choroby układu krążenia, cukrzyca, otyłość, alergie. Dla przykładu – C. N. Hsu, Y. L. Tain wykazują, że dieta wysokotłuszczowa lub z niedoborem białka może wiązać się z występowaniem u potomstwa stłuszczenia wątroby. Niedożywienie w ciąży z kolei może skutkować zwiększonym ryzykiem zaburzeń gospodarki węglowodanowej, hiperlipidemią, cukrzycą, nadciśnieniem. Wszystkie składniki odżywcze, witaminy i składniki mineralne mają znaczenie dla rozwijającego się organizmu dziecka. Dieta matki powinna być zgodna z zasadami zdrowego żywienia dla osób dorosłych opracowanymi przez IŻŻ. Kobieta w ciąży powinna przede wszystkim dbać o różnorodność diety i dostarczanie wszystkich witamin i mikroskładników oraz o odpowiednio dobraną suplementację.
