Szukaj
Język
Czy to w ogóle dlaczego inni mogą schudnąć, a ja nie?
Spis treści
1. Wszystko zaczyna się w łonie matki
W badaniach epidemiologicznych zaobserwowano, że nadmierna masa ciała matki predysponuje do większej masy urodzeniowej noworodka, która to z kolei jest czynnikiem zwiększającym ryzyko otyłości. Tłumaczy się to faktem, że organizm dziecka – przyzwyczajony do niedoborów pokarmowych – w sytuacji obecności pokarmu potrzebuje go więcej, żeby przygotować się na ewentualny niedostatek w przyszłości. Sullivan, K.L. W rozwoju człowieka wyróżnia się tzw. Okresy krytyczne, podczas których dochodzi do programowania organizmu, co może oddziaływać na późniejszy stan zdrowia. Co ciekawe, niedowaga u rodzicielki może powodować ten sam efekt. Duże znaczenie ma również występowanie cukrzycy typu 2 oraz cukrzycy ciążowej u matek, gdyż przyczyniają się one do większej masy urodzeniowej i wzrostu ryzyka otyłości u dziecka, a także do zmniejszonej tolerancji glukozy (E.L. Grove 2010). Proces ten rozpoczyna się już w łonie matki, dlatego nie bez znaczenia jest jej sposób odżywiania się.2. Wpływ genetyki na masę ciała
Mówi się również o tym, że genetyka oddziałuje na ilość tkanki tłuszczowej, jej dystrybucję, procent beztłuszczowej masy ciała, ale także na sposób odżywiania czy chęć uprawiania aktywności fizycznej (J.-P. Mimo że największe znaczenie dla rozwinięcia nadmiernej masy ciała mają czynniki środowiskowe i jednostkowe, okazuje się, że również geny mają na to duży wpływ. Chaput i wsp. 2014). Badania wskazują na występowanie ponad 300 różnych genów i markerów genowych, które są związane z otyłością i które po aktywacji przez środowisko mogą powodować przybieranie kilogramów.3. Choroby i leki sprzyjające przybieraniu na masie ciała
Prowadzi to do zaburzeń odczuwania sygnałów głodu i sytości, a w konsekwencji do nadmiernego przyjmowania pokarmów i niekontrolowanego przyrostu masy ciała (Ch.L. Kolejną chorobą, która predysponuje do nadmiernej masy ciała, jest zespół Cushinga. Prowadzi to do zwiększonej produkcji tkanki tłuszczowej i jej magazynowania przede wszystkim w obrębie twarzy, szyi i brzucha, a także w okolicy narządów wewnętrznych (F. Salvatori 2012). Niewystarczająca produkcja hormonów tarczycowych prowadzi do zmniejszenia podstawowej przemiany materii i tym samym do szybszego tycia (D. Raychaudhuri 2016). Obecny w przebiegu zaburzenia nadmiar androgenów (hormonów płciowych przeważających u mężczyzn i w niewielkich ilościach występujących także u kobiet) przyczynia się do insulinooporności, dyslipidemii i nadciśnienia tętniczego oraz zwiększonej akumulacji tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha. Sirmans, K.A. Często pomijanym tematem jest kwestia niepełnosprawności i jej wpływ na nadmierną masę ciała. Siedzący tryb życia prowadzi do obniżonej zawartości beztłuszczowej masy ciała, a co za tym idzie – do zwiększenia procentowej zawartości tkanki tłuszczowej i w efekcie do wzrostu ryzyka rozwoju zaburzeń metabolicznych (R. Wśród leków wzmagających apetyt i przyczyniających się do nadmiaru masy ciała wymienia się m.in. Leki przeciwdepresyjne, antypsychotyczne, przeciwcukrzycowe, przeciwpadaczkowe, antyhistaminowe, obniżające ciśnienie krwi, środki antykoncepcyjne i hormony, a także sterydy (C.M. Aronne, A.G. W badaniach na myszach dokonano ciekawego odkrycia wskazującego na to, że skład mikrobioty jelitowej również może mieć wpływ na masę ciała, ale nie stwierdzono jeszcze, które szczepy bakterii są za to odpowiedzialne. Rozpoczęto weryfikację tego odkrycia również na ludziach, ale dalsze badania nadal są konieczne (P.D. Rzadkim typem otyłości jest otyłość podwzgórzowa. Roth 2015). Powodowany jest on nadmierną – zarówno egzogenną (długotrwałe przyjmowanie leków), jak i endogenną (nadmierne wydzielanie kortyzolu przez nadnercza) ekspozycją organizmu na glikokortykosteroidy. Guaraldi, R. Coraz częściej występującą chorobą jest niedoczynność tarczycy, która kojarzona jest właśnie z przybieraniem masy ciała. Sanyal, M. Oprócz niedoczynności gruczołu tarczowego zwiększa się również częstość występowania zespołu policystycznych jajników (PCOS). Co ciekawe, badacze nadal nie są zgodni, czy nadmierna masa ciała jest przyczyną czy skutkiem pojawienia się PCOS (S.M. Pate 2014). Ze względu na brak możliwości ruchu wydatki energetyczne u osób z niepełnosprawnościami są znacznie mniejsze niż u reszty populacji. Singh i wsp. 2014). Apovian, L. Powell 2015). Wykazano, że przeszczep mikrobioty jelitowej myszy otyłych myszom z prawidłową masą ciała skutkuje przyrostem masy ciała. Cani 2014). Wynika ona z uszkodzenia (np. W wyniku nowotworów, operacji lub urazów) podwzgórza, które jest elementem mózgu odpowiedzialnym za regulację procesów fizjologicznych, w tym głodu czy pragnienia.4. Czynniki środowiskowe a nadmierna masa ciała
Słone przekąski, fast foody czy słodycze są na wyciągnięcie ręki, a sięgnięcie po nie jest oczywiście prostsze niż samodzielne przygotowanie posiłku składającego się z odżywczych produktów. Nie są one niestety odbierane przez społeczeństwo jako pożywienie, a wiedza na temat ich kaloryczności jest niewielka. Ogromnym problemem jest też reklamowanie przetworzonej żywności w mediach, co negatywnie wpływa przede wszystkim na dzieci. Badania wykazały, że spożywanie posiłków w tzw. Biegu przyczynia się do ich nadmiernej konsumpcji (A.M. Kolejną kwestią jest fakt, że większość osób prowadzi siedzący tryb życia, po mieście przemieszcza się samochodem, nie uprawia żadnych sportów, a co za tym idzie – ich zapotrzebowanie energetyczne również jest znacznie niższe. Heller 2016). Prawdopodobnie wynika to z gorszego dostępu do dobrej jakościowo żywności oraz z niewielkiej wiedzy dietetycznej (T. Badania wskazują, że dla utrzymania prawidłowej masy ciała duże znaczenie ma sen. Greer, A.N. Walker 2013). Ponadto na rynku jest coraz więcej żywności o wysokim stopniu przetworzenia i energetyczności, więc przekroczenie zapotrzebowania kalorycznego nie jest trudne. Często wybieranymi produktami są również słodzone napoje i soki, które dostarczają dużych ilości cukru i energii. Znaczenie ma również fakt, że jedzenie stało się czynnikiem społecznym i nie stanowi tylko źródła energii, ale jest również sposobem na wspólne spędzanie czasu. Tryb życia pełen stresu i pośpiechu, skupienie na karierze i brak czasu na dbanie o siebie nie sprzyjają utrzymywaniu prawidłowej masy ciała. Andrade i wsp. 2012). Główna forma spędzania wolnego czasu to przeglądanie telefonu i oglądanie telewizji, co z kolei często łączy się z podjadaniem oraz sięganiem po przekąski i tym samym spożywaniem nadmiernej liczby kilokalorii (K. Udowodniono, że niski poziom wykształcenia oraz mniejsze dochody także są czynnikami predysponującymi do rozwinięcia nadmiernej masy ciała. Kim, O. Von dem Knesebeck 2018). Udowodniono, że jego deprywacja prowadzi do zwiększonego stężenia leptyny i greliny (hormonów wpływających na odczuwanie głodu i sytości), pobudzania apetytu i częstszego sięgania po przekąski (S.M. Goldstein, M.P. W obecnych czasach dostęp do żywności jest niemal nieograniczony, zwłaszcza w krajach wysokorozwiniętych.5. Czynniki psychologiczne również wpływają na masę ciała
Osoby „zajadające” emocje zazwyczaj mają problem z odczuwaniem sygnałów głodu i sytości i w konsekwencji się przejadają. W skrajnych przypadkach może prowadzić do zaburzenia odżywiania, jakim jest zespół napadowego objadania się (BED). Gloryfikacja szczupłych, często wręcz wychudzonych sylwetek i stygmatyzacja osób o większych rozmiarach prowadzą do niezadowolenia z wyglądu. Istotny jest również fakt, że w mediach społecznościowych użytkownicy są bombardowani zdjęciami „idealnych” sylwetek. Decydują się na głodówki, posty czy inne bardzo restrykcyjne diety, które w dłuższej perspektywie są niemożliwe do utrzymania. Czepczor-Bernat, A. Najczęstszym problemem, który prowadzi do nadmiernej konsumpcji żywności, jest brak umiejętności radzenia sobie z emocjami i redukowanie napięcia poprzez jedzenie, co przeważnie towarzyszy depresji, ale także stresującym sytuacjom czy nudzie. Niestety taki sposób jedzenia pozwala na redukcję napięcia tylko na chwilę i nie jest sprzyjającym sposobem radzenia sobie z emocjami na dłuższą metę. Bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na masę ciała jest również jego obraz i stosunek do niego. W związku z nim pojawia się uczucie presji oraz negatywnych emocji, co w konsekwencji może spowodować jedzenie emocjonalne, które jest przyczyną nadmiernej podaży energii. Być może niekiedy motywują one do zmian, ale niestety w dzisiejszych czasach chęć osiągania wszystkiego od razu powoduje, że osoby z nadwagą czy otyłością nie podchodzą racjonalnie do redukcji masy ciała. W ostateczności dochodzi do efektu odwrotnego niż zamierzony, a często nawet do przybrania jeszcze większej liczby kilogramów oraz – co równie ważne – do spadku poczucia skuteczności i sprawczości (K. Brytek-Matera 2017). W takich momentach najczęściej wybieranymi produktami są słodycze oraz potrawy, które przywołują przyjemne skojarzenia (np. Szczęśliwe dzieciństwo).
