Szukaj
Język
Czy to w ogóle choroba hashimoto a redukcja masy ciała – czy to możliwe?
Spis treści
1. Przyczyny i objawy choroby Hashimoto
Choroba Hashimoto to przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, na powstawanie którego mają wpływ czynniki genetyczne i środowiskowe. Występowaniu choroby Hashimoto mogą sprzyjać m. in. Przebyte infekcje bakteryjne lub wirusowe, stres, palenie papierosów, ciąża, niedobór selenu, nadmiar jodu, promieniowanie jonizujące i współwystępowanie innych chorób autoimmunologicznych, np. Cukrzycy typu 1, celiakii, łuszczycy, anemii złośliwej, bielactwa i innych. Do głównych objawów choroby Hashimoto należą: – wypadanie włosów, – sucha i łuszcząca się skóra, – obrzęki twarzy, – chrypka, – przyrost masy ciała, – uczucie zimna, – zaparcia, – depresja, – senność i zmęczenie, – problemy z koncentracją, – wole tarczycowe, – zaburzenia miesiączkowania, – niepłodność. Jednym z głównych objawów, z którym zmagają się w szczególności osoby zchorobą Hashimoto, jest nadmierny przyrost masy ciała. Spowodowane jest to obniżeniem podstawowej przemiany materii (PPM) nawet o 30% na skutek uszkodzenia gruczołu tarczowego, który przestaje produkować odpowiednie ilości tetrajodotyroniny (FT4) i trijodotyroniny (FT3).2. Diagnostyka i leczenie choroby Hashimoto
Choroba Hashimoto znacznie częściej jest diagnozowana u kobiet – zwłaszcza w wieku reprodukcyjnym – niż u mężczyzn. Choroba Hashimoto należy także do najczęstszych chorób tarczycy u dzieci i młodzieży. W celu rozpoznania schorzenia należy wykonać oznaczenie stężeń: a) hormonów we krwi: – TSH (hormon tyreotropowy wydzielany przez przysadkę mózgową i oddziałujący na pracę tarczycy), – FT3 (hormon tarczycy – trijodotyronina), – FT4 (hormon tarczycy – tetrajodotyronina/tyroksyna); b) przeciwciał we krwi: – anty-TPO (przeciwciała skierowane przeciwko peroksydazie tarczycowej), – anty-TG (przeciwciała skierowane przeciwko tyreoglobulinie). Podwyższone stężenie przeciwciał anty-TPO występuje u prawie 80% osób z chorobą Hashimoto. Dodatkowo wskazane jest także wykonanie badania USG (ultrasonograficznego) tarczycy. Choroby Hashimoto nie da się wyleczyć, ale można ją wprowadzić w remisję, czyli stan swoistego wyciszenia. Leczenie polega na połączeniu farmakoterapii z odpowiednio zbilansowaną dietą i aktywnością fizyczną. Farmakoterapia ma na celu uzupełnienie niedoborów hormonów tarczycy poprzez podawanie L-tyroksyny. Wśród najczęściej stosowanych preparatów zawierających ten hormon wyróżniamy: Euthyrox, który zawiera laktozę, oraz Letrox, który jej nie zawiera. Jest to istotny czynnik różniący te dwa preparaty, szczególnie ważny dla osób z nietolerancją laktozy. Dieta powinna dostarczać niezbędnych składników odżywczych, które są wykorzystywane do syntezy hormonów tarczycy. Powinniśmy unikać produktów, które mogą zaburzać ten proces.3. Redukcja masy ciała w chorobie Hashimoto
Tarczyca jest odpowiedzialna za ok. 30% spoczynkowej przemiany materii, dlatego przy niedoborze hormonów tarczycy dostarczana z pożywieniem energia jest magazynowana w postaci tkanki tłuszczowej, co prowadzi do nadwagi i otyłości. Problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała mają z kolei wpływ na normalizację gospodarki hormonalnej. Badania pokazują, że osoby z niedoczynnością tarczycy typu Hashimoto charakteryzują się wyższym wskaźnikiem BMI oraz obwodem pasa niż osoby zdrowe. Ponadto zaobserwowano, że TSH w przedziale 2, 5−4, 5 mg/dl zwiększa ryzyko wystąpienia otyłości i zespołu metabolicznego w porównaniu ze stężeniem TSH poniżej 2, 5 mg/dl. Przy chorobie Hashimoto redukcja masy ciała może być utrudniona, ale jest możliwa. Ważnym czynnikiem odgrywającym rolę w zmniejszaniu masy ciała jest unormowanie gospodarki hormonalnej tarczycy. Ważnym składnikiem terapii jest wprowadzenie indywidualnej diety, dostosowanej do płci, wieku, aktualnej masy ciała, współistniejących schorzeń, trybu życia i aktywności fizycznej. Dieta oprócz tego, że wspomaga leczenie farmakologiczne, daje możliwość złagodzenia procesu zapalnego. Wprowadzenie odpowiedniego deficytu kalorycznego będzie sprzyjało redukcji masy ciała u osób z jednocześnie występującą chorobą Hashimoto i nadwagą lub otyłością. Należy jednak pamiętać, że zbyt duże restrykcje kaloryczne mogą spowodować wzrost stężenia TSH, co jeszcze bardziej spowolni tempo metabolizmu i utrudni redukcję masy ciała. Kaloryczność jadłospisu nie powinna być mniejsza od podstawowej przemiany materii, którą można wyliczyć ze wzoru Harrisa-Benedicta. Poniżej przedstawiono wzory zależne od płci. PPM (kobiety) = 655, 1 + (9, 563 × masa ciała [kg]) + (1, 85 × wzrost [cm]) − (4, 676 × [wiek]) PPM (mężczyźni) = 66, 5 + (13, 75 × masa ciała [kg]) + (5, 003 × wzrost [cm]) − (6, 775 × [wiek]).4. Niedobory pokarmowe u osób z chorobą Hashimoto
Najczęstsze niedobory u osób z chorobą Hashimoto dotyczą: – białka, – witamin A, C, B6, B1, – składników mineralnych (magnezu, potasu, fosforu, sodu, chromu). Większość osób z Hashimoto ma także niski poziom witamin B12, E, selenu, cynku, ferrytyny i glutationu. Ponadto stwierdza się u nich często zbyt niską podaż kalorii z dietą (mimo częstego występowania nadmiernej masy ciała), niedostateczne spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (w tym omega-3) i błonnika pokarmowego oraz nadmiar węglowodanów przyswajalnych w odniesieniu do norm żywienia. Warto zadbać o to, by w posiłkach mimo niższej wartości energetycznej występowała odpowiednia ilość witamin i składników mineralnych. Pozwoli to uniknąć niedoborów pokarmowych i zaburzeń pracy tarczycy.5. Zasady diety w chorobie Hashimoto
Dieta osób z chorobą Hashimoto powinna składać się z czterech lub pięciu posiłków spożywanych w regularnych odstępach czasu. Pierwszy posiłek należy zjeść do godziny po przebudzeniu, ale w odstępie 30 minut od przyjęcia leku, zaś ostatni ok. 3 godzin przed snem. Warto pamiętać o tym, żeby lek popić wodą, najlepiej niegazowaną, źródlaną lub niskozmineralizowaną. Wapń i żelazo (zawarte w posiłku lub podane w postaci suplementu diety) mogą osłabić działanie hormonu. Między przyjęciem leku a spożyciem posiłku bogatego w te składniki powinniśmy zachować ok. 2-godzinną przerwę, a w przypadku suplementu diety nawet 4-godzinną. Należy uważać również na produkty spożywcze mogące zmniejszać wchłanianie leku – np. Na soję. Na szczególną uwagę w diecie zasługuje pełnowartościowe białko, którego podaż powinna zostać zwiększona i stanowić ok. 15–20% energii diety. Dostarczenie odpowiedniej ilości białka może zapobiegać wypadaniu włosów, co jest częstym objawem u osób z zaburzeniami pracy tarczycy. Dodatkowo pełnowartościowe białko (głównie z produktów pochodzenia zwierzęcego – mięsa, ryb, jaj, mleka, serów, a także produktów roślinnych – amarantusa, komosy ryżowej, alg) jest dobrym źródłem tyrozyny, która jest substratem do powstawania tyroksyny. By wspomóc funkcjonowanie układu odpornościowego, należy uzupełnić dietę o wielonienasycone kwasy tłuszczowe, szczególnie omega-3. Mają one działanie przeciwzapalne i wywierają pozytywny wpływ na profil lipidowy. Kwasy omega-3 możemy dostarczyć do organizmu poprzez włączenie do diety tłustych ryb morskich, tranu, oleju lnianego, siemienia lnianego, nasion chia i orzechów włoskich.6. Ważne jest również dostarczenie wraz z dietą odpowiednich ilości
: – żelaza jako istotnego składnika enzymów, które biorą udział w syntezie hormonów tarczycy, znajduje się głównie w mięsie, rybach, wątrobie, pestkach dyni; – selenu niezbędnego do syntezy hormonów tarczycy i łagodzenia stanu zapalnego, którego dobrymi źródłami są mięso, ryby, jaja, nabiał, zboża i kiełki; – cynku, którego odpowiednia podaż (spożycie mięsa, jaj i produktów mlecznych) wpływa na prawidłowe wiązanie trijodotyroniny (FT3). Należy pamiętać także o witaminie D3, gdyż sama dieta nie jest w stanie pokryć zapotrzebowania na ten składnik. Synteza słoneczna nie jest wystarczająca i należy rozważyć odpowiednio dobraną suplementację – zwłaszcza w okresie od października do kwietnia. Żywienie w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto jest zależne także od wyników badań poziomu hormonów tarczycy. Jeśli poziom tyreotropiny (TSH) wynosi powyżej 2 mg/dl, to produkty zawierające tzw. Goitrogeny powinny być spożywane maksymalnie do 3 razy w tygodniu, głównie w formie gotowanej lub kiszonej. Goitrogeny to związki, które hamują wchłanianie hormonów tarczycy stosowanych w leczeniu choroby Hashimoto. Zawarte są m. in. W soi, brokułach, brukselce, kalafiorze, kapuście i rzepie. W mniejszych ilościach występują także w prosie, gruszkach, truskawkach i szpinaku. Poddanie wymienionych produktów obróbce termicznej powoduje inaktywację goitrogenów o ok. 30%, dlatego dozwolone jest umiarkowane spożycie tych produktów. Całkowita eliminacja tych produktów z diety nie jest wskazana, gdyż dostarczają one także innych ważnych substancji odżywczych, jak witaminy i składniki mineralne. Ponadto wykazano, że w niedoczynności tarczycy typu Hashimoto często występują zaburzenia gospodarki węglowodanowej, dlatego dieta powinna dodatkowo opierać się na produktach o niskim indeksie i niskim ładunku glikemicznym.7. Skuteczność diety redukcyjnej w chorobie Hashimoto
Na podstawie przeprowadzonych badań oceniających skuteczność zastosowania diety redukcyjnej ze zwiększoną podażą błonnika (30 g/dobę) u pacjentek z BMI >25 kg/m² i chorobą Hashimoto zauważono, że dieta wzbogacona o błonnik pokarmowy zwiększa tempo redukcji masy ciała, co znacząco wpływa na poprawę skuteczności leczenia dietetycznego. Badania wykazały, że utrata masy ciała u kobiet z prawidłowo leczoną chorobą Hashimoto (unormowaną gospodarką hormonalną) mieściła się w granicach zalecanych w procesie odchudzania (średnio 0, 8 kg/tydzień). Dodatkowo należy zauważyć, że nieodpowiedni tryb życia – brak aktywności fizycznej, praca siedząca – i złe nawyki żywieniowe to czynniki środowiskowe związane z występowaniem nadwagi i otyłości u osób z chorobami tarczycy.8. Diety eliminacyjne w chorobie Hashimoto
Popularność diet restrykcyjnych i eliminacyjnych w chorobie Hashimoto jest niepokojąca. Dużo osób z Hashimoto eliminuje ze swojej diety gluten, laktozę, nabiał, jajka i warzywa psiankowate. Taka eliminacja nie u każdej osoby jest konieczna, ponieważ brakuje jednoznacznych dowodów naukowych potwierdzających jej skuteczność. Wykluczenie niektórych produktów z diety może być efektywne u niektórych osób, np. W przypadku towarzyszącej celiakii lub alergii na białka mleka. Większość chorych nie odniesie jednak korzyści z takiego sposobu żywienia, tylko niepotrzebnie narazi się na niedobory pokarmowe. Priorytetem u osób z chorobą Hashimoto jest unormowanie gospodarki hormonalnej farmakoterapią, a dieta ma za zadanie wspomóc funkcjonowanie tarczycy i poprawić wchłanianie leków.9. Eliminacja glutenu
Występowanie celiakii u osób z Hashimoto jest od kilku do 10 razy częstsze niż u osób zdrowych. W celu potwierdzenia lub wykluczenia współistniejącej celiakii, nietolerancji bądź alergii na gluten zalecane jest wykonanie specjalnych badań. Jeśli wyniki potwierdzą te podejrzenia, dopiero wtedy należy wykluczyć z diety produkty glutenowe. Dieta bezglutenowa może także wspomóc redukcję masy ciała, ale wyłącznie u osób, którym gluten szkodzi, m. in. Poprzez nasilenie stanu zapalnego tarczycy. U osoby zdrowej, bez celiakii, alergii lub nietolerancji, zastosowanie diety bez glutenu nie będzie miało wpływu na zmniejszenie masy ciała.10. Eliminacja laktozy
Często u osób z Hashimoto występuje także nietolerancja laktozy. W tym kierunku również zalecane jest wykonanie badań i potwierdzenie lub wykluczenie ewentualnej nietolerancji. Jeśli masz niepokojące objawy po spożyciu produktów mlecznych, warto wykonać takie badania. Interwencja u osób ze współistniejącą nietolerancją i chorobą Hashimoto przyjmujących L-tyroksynę jest konieczna, gdyż nietolerancja laktozy obniża wchłanianie leku i być może wskazane będzie stosowanie większych dawek. Holistyczne podejście do leczenia choroby Hashimoto, uwzględniające uzupełnianie niedoborów hormonów za pomocą leków, wprowadzenie odpowiednio zbilansowanej diety i aktywności fizycznej oraz zmianę trybu życia, jest najlepszą metodą leczenia.
