Szukaj
Język
Czy jestem skazany na nadwagę? Otyłość jako choroba genetyczna
Spis treści
1. Definicja otyłości
Wąsowska, M. Marcinowska-Suchowierska 2013). Otyłość to choroba, w której dochodzi do zwiększenia masy ciała w wyniku odkładania się nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej w organizmie. Walicka, E. Ze względu na lokalizację tkanki tłuszczowej otyłość można podzielić na brzuszną (androidalną) i pośladkowo-udową (gynoidalną). Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) za otyłość uznaje się stan, w którym zauważa się nadmierne i/lub nieprawidłowe gromadzenie się tłuszczu, co w konsekwencji może doprowadzić do wielu zaburzeń funkcjonowania organizmu (M.2. Otyłość wśród Polaków
Zauważono, że problem nadmiernej masy ciała rośnie wraz z wiekiem, a co czwarta osoba zaobserwowała u siebie w ciągu ostatnich 3 miesięcy szczególny wzrost masy ciała. Nieprawidłowa dieta i zachwianie bilansu energetycznego, które spowodowane jest przyjmowaniem zbyt dużej liczby kilokalorii w stosunku do zapotrzebowania organizmu, stanowi główną przyczynę nadmiernej masy ciała. Z raportu wynika, że co piąty Polak sięga po produkty typu fast food kilka razy w miesiącu (18%), a 2% spożywa je nawet kilka razy w tygodniu. Zauważono, że aż 10% Polaków sięga po nie codziennie, najczęściej są to osoby w wieku 18–24 lat. Z raportu wynika, że codziennie po warzywa sięga tylko 34% osób, jeśli chodzi o owoce, wartość ta jest zbliżona, ponieważ tylko 37% respondentów zjada je codziennie. Spożywanie żywności wysokoprzetworzonej, z dużą zawartością kilokalorii oraz cukru i soli sprzyja rozwojowi otyłości. Czynnikiem, który także sprzyja wzrostowi masy ciała, jest niska aktywność fizyczna. Można tu także wymienić niektóre choroby, m.in. Niedoczynność tarczycy lub zespół policystycznych jajników. Czynniki genetyczne również mogą odgrywać rolę w rozwoju otyłości (W.S. Z najnowszego raportu Narodowego Testu Zdrowia Polaków (2021 r.) wynika, że 58% Polaków zmaga się z nadmierną masą ciała, z czego 71% stanowią mężczyźni, a 47% kobiety. W badaniu zwrócono uwagę na to, co jedzą Polacy i jakie są ich nawyki żywieniowe. Produkty typu fast food charakteryzują się wysoką zawartością soli, cukru oraz kilokalorii, przez co spożywanie ich w znacznym stopniu zwiększa ryzyko otyłości. W badaniu zapytano także o częstotliwość picia napojów kolorowych, które są źródłem dużej ilości cukru, a tym samym są produktami wysokokalorycznymi o niskiej wartości odżywczej. Zgodnie z zaleceniami PZH ilość warzyw i owoców w menu na co dzień powinna wynosić minimum 400 g, z czego więcej powinny stanowić warzywa. Dane wskazują, że nawyki żywieniowe Polaków nie są prawidłowe. Z kolei niedostateczna ilość warzyw oraz owoców ogranicza podaż wielu ważnych witamin i składników mineralnych, co może zwiększać ryzyko niedoborów pokarmowych. Należy jednak podkreślić, że nie zawsze przyczynami nadmiernej masy ciała są nieprawidłowa dieta i nieodpowiedni styl życia. Przyjmowane leki także mogą przyczyniać się do zwiększenia masy ciała, np. Insulina, leki przeciwdepresyjne, kortykosteroidy lub leki przeciwpadaczkowe. Zgliczyński 2017). Nadwagę ma 45% mężczyzn i 28% kobiet, natomiast z otyłością boryka się 26% mężczyzn i 19% kobiet.3. Otyłość a czynniki genetyczne
Jeśli oboje rodzice zmagają się z otyłością, ryzyko to wzrasta aż 13-krotnie. Bardzo ważnym aspektem są nawyki żywieniowe, które kształtowane są już od najmłodszych lat. Od nich zależy, jaka żywność jest spożywana w domu, jak dziecko spędza swój wolny czas, i to właśnie oni są przykładem dla dzieci (M. Walicka, E. Nadal można spotkać się z przekonaniem, że nadmierna masa ciała związana jest wyłącznie z czynnikami środowiskowymi, lecz na przestrzeni wielu lat przeprowadzono badania, które wskazały także wpływ czynników genetycznych. Należy tutaj podkreślić, że geny sprzyjające rozwojowi otyłości mogą być dziedziczone, lecz nie oznacza to, że dziedzicząca je osoba będzie miała nadmierną masę ciała. To rodzice w największym stopniu wpływają na rozwój zachowań dziecka. Wąsowska, M. Marcinowska-Suchowierska 2013). Dziedziczenie otyłości szacuje się na ok. 33%, a jej występowanie u jednego z rodziców zwiększa ryzyko rozwoju tej choroby u dziecka w wieku dorosłym aż 4–5-krotnie.4. Otyłość monogenowa
Dotychczas opisano ok. 11 genów, których mutacje mogą przyczyniać się do wzrostu masy ciała (m.in. Geny te odpowiadają za kodowanie białek, które mogą zarówno w sposób bezpośredni, jak i pośredni wpływać na rozwój otyłości. Męczekalski, A. Warenik-Szymankiewicz 2008). Najczęściej jest to otyłość olbrzymia (III stopnia), która może wystąpić już nawet w wieku dziecięcym. LEP, LEPR, POMC, CPE czy BDNF). Szczególnie dotyczy to układu leptyna–melanokortyna, który odpowiada za odczuwanie głodu i sytości (B. Czyżyk, A. Na chwilę obecną potwierdzonych zostało ok. 200 przypadków otyłości monogenowej.5. Otyłość wielogenowa
Najlepiej poznanym polimorfizmem jest zmiana w genie FTO – to tzw. Gen otyłości, który zlokalizowany jest na chromosomie 16. Na przestrzeni lat przeprowadzono wiele badań, które potwierdzały związek między polimorfizmem rs9939609 a masą ciała (V.V. Ten typ otyłości nie jest wynikiem konkretnych mutacji, lecz polimorfizmów, czyli zmian w sekwencji DNA, które mają wpływ na funkcję białek. Podkreśla się jego istotną rolę w regulacji przemian energetycznych, a obecność polimorfizmu rs9939609 genu FTO powiązana jest z otyłością. Thaker 2017). Otyłość wielogenowa nie jest tak dobrze poznana jak pozostałe typy, lecz szacuje się, że najczęściej występującą otyłością jest właśnie ta uwarunkowana wielogenowo, ponieważ może odpowiadać za ok. 90% przypadków.6. Otyłość zespołowa (syndromiczna)
Jest uwarunkowana mutacją określonego genu, lecz najczęściej dotyczy zmian w obrębie więcej niż jednego genu. Huvenne 2016). Thaker 2017). Do tej pory najlepiej poznanymi zespołami otyłości syndromicznej są zespoły Pradera-Williego, Bardeta-Biedla oraz Cohena, lecz z otyłością obecnie wiąże się ponad 100 zespołów (H. Otyłość zespołowa oznacza występowania otyłości z innymi zaburzeniami, np. Z niepełnosprawnością intelektualną lub wadami rozwojowymi narządów i układów (V.V.7. Badania w kierunku otyłości
Ponadto taki wywiad może być wskazówką, czy nie jest to otyłość syndromiczna, jeśli będą występować inne poważne zaburzenia, np. Niepełnosprawność intelektualna. Na rynku istnieje wiele specjalistycznych placówek oferujących badania w kierunku tzw. Genów otyłości, należy mieć jednak na uwadze, że wyniki muszą być skonsultowany z lekarzem specjalistą (K. Łaczmański, G. Badania dotyczące genetycznego podłoża nadmiernej masy ciała można wykonać tak naprawdę w każdym wieku, ponieważ genom ludzki nie zmienia się na przestrzeni lat. Pytania dotyczące nawyków żywieniowych również są ważnym składnikiem wywiadu, ponieważ można wtedy rozważać otyłość poligenową, a w takim wypadku wykonanie badań w kierunku polimorfizmów genetycznych, np. Genu FTO, będzie dobrym rozwiązaniem. Kolačkov, Katarzyna, Ł. Bednarek-Tupikowska 2010). Bardzo ważne przed wykonaniem badania jest przeprowadzenie wywiadu rodzinnego, którego wynik może zasugerować, że otyłość ma charakter dziedziczny.8. Profilaktyka otyłości
Jednym ze sposobów, który może zapobiegać rozwojowi nadwagi lub otyłości, jest racjonalny sposób żywienia. Bardzo ważna jest odpowiednia podaż kilokalorii w ciągu dnia, która musi być indywidualnie dopasowana do płci, wieku, wzrostu, masy ciała oraz aktywności fizycznej.9. Regularnie spożywać posiłki
W ciągu dnia zaleca się spożywanie 4–5 posiłków, a przerwy pomiędzy nimi nie powinny być dłuższe niż 3–4 godziny. Stosowanie się do zasad zdrowego żywienia w znacznym stopniu zmniejszy ryzyko wzrostu masy ciała, dlatego należy: –. Zapobiegnie to pojawieniu się uczucia głodu; Sprzyja to prawidłowej podaży kilokalorii, a tym samym ma wpływ na utrzymanie odpowiedniej masy ciała.10. Traktować owoce i warzywa jako podstawę diety
Ponadto są źródłem błonnika pokarmowego, który zapewnia poczucie nasycenia; Najlepiej wybierać te różnokolorowe, które dostarczą wielu witamin i składników mineralnych. –.11. Spożywać produkty zbożowe pełnoziarniste
Produkty pełnoziarniste zawierają większe ilości składników odżywczych, witamin oraz błonnika pokarmowego; Wybór pieczywa żytniego, brązowego ryżu, grubych kasz oraz makaronów pełnoziarnistych będzie lepszym rozwiązaniem niż sięganie po żywność z oczyszczonych ziaren (mąka pszenna, bułka kajzerka lub biały ryż). –.12. Zamienić mięso czerwone na mięso chude lub rośliny strączkowe
Dobrym zamiennikiem będą także nasiona roślin strączkowych i ryby. Produkty pełnotłuste są źródłem nie tylko większej ilości tłuszczu, ale również kilokalorii. –. Mięso czerwone charakteryzuje się wyższą zawartością tłuszczu, co może zwiększać ryzyko pojawienia się nadmiernej masy ciała; – wybierać mleko oraz produkty mleczne z niższą zawartością tłuszczu. Warto sięgać po mleko, jogurty, kefiry o zawartości tłuszczu do 2%; Po mięso wieprzowe i wołowe należy sięgać sporadycznie, warto zamienić je na kurczaka lub indyka.13. Zrezygnować ze spożycia produktów wysokoprzetworzonych
Warto wykluczyć z jadłospisu produkty typu fast food, słodkie płatki, owocowe jogurty, ale także przekąski takie jak chipsy czy słodycze; Charakteryzują się wysoką zawartością cukru, soli, a do tego są wysokokaloryczne, co będzie niekorzystnie oddziaływać na utrzymanie odpowiedniej masy ciała. –.14. Zrezygnować z picia kolorowych napojów gazowanych
Warto zamienić je na wodę, szczególnie średnio- oraz wysokozmineralizowaną; Są nie tylko źródłem dużych ilości cukru, ale także w większości przypadków nie mają żadnej wartości odżywczej. –.15. Zadbać o aktywność fizyczną
Zaleca się codzienne wykonywanie umiarkowanej aktywności ruchowej, która powinna być indywidualnie dopasowana do możliwości. Warto podkreślić, że występowanie polimorfizmów i mutacji nie jest usprawiedliwieniem dla nieprawidłowej diety i nieodpowiedniego trybu życia. Bardzo ważne są działania, które zmniejszą ryzyko wzrostu masy ciała. –. Pomoże w zachowaniu sprawności fizycznej, ale także wpłynie na normalizację masy ciała. Mimo odziedziczenia genów sprzyjających rozwojowi otyłości nie jest się skazanym na nadwagę. Zbilansowana dieta i aktywność fizyczna wpłyną na utrzymanie odpowiedniej masy ciała. Oprócz racjonalnej diety należy zwrócić uwagę na aktywność fizyczną.
