Szukaj
Język
Cukrzyca – objawy, postępowanie, czynniki ryzyka
Spis treści
1. Cukrzyca – definicja
Insulina jest hormonem biorącym udział w regulacji stężenia glukozy we krwi – jej obecność umożliwia wnikanie tego składnika do komórek i zmniejszenie jego ilości krążącej po organizmie wraz z osoczem. Dział medycyny zajmujący się problemem cukrzycy nazywany jest diabetologią; podczas leczenia pacjenci pozostają pod opieką lekarzy specjalistów – diabetologów, natomiast osoby chorujące na cukrzycę to diabetycy. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych”. Produkowana jest w trzustce i jej uwalnianie następuje w sytuacji podwyższenia stężenia glukozy, np. W wyniku trawienia po spożyciu posiłku. Zgodnie z definicją Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego cukrzyca to „grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym stężeniem glukozy we krwi – przyp. Autora) wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny.2. Cukrzyca – typy
Do najczęściej rozpoznawanych należą: – cukrzyca typu 1 – będąca chorobą autoimmunologiczną, w przebiegu której organizm atakuje i niszczy komórki beta trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny, co prowadzi do jej bezwzględnego niedoboru. Można wyróżnić kilka typów cukrzycy. Najczęściej rozpoznawana jest na wczesnym etapie życia – w dzieciństwie, okresie dojrzewania lub u młodych dorosłych (poniżej 30. R.ż.); – cukrzyca typu 2 – związana jest ze stopniową utratą zdolności komórek beta do wydzielania insuliny, a także insulioopornością, czyli stanem, w którym – mimo normalnego bądź podwyższonego stężenia insuliny – komórki nie reagują prawidłowo na jej działanie, co w konsekwencji prowadzi do podwyższenia stężenia glukozy we krwi; stanowi 80–90% wszystkich diagnozowanych przypadków cukrzycy i dotyka głównie osoby dorosłe, chociaż coraz częściej rozpoznaje się ją także u dzieci i młodzieży; – cukrzyca ciążowa lub cukrzyca w ciąży – ciąża jest stanem, który w dużym stopniu oddziałuje na funkcjonowanie organizmu i często w jej trakcie rozwijają się zaburzenia funkcjonowania gospodarki węglowodanowej; z tego względu kobiety ciężarne między 24. A 28. Tygodniem ciąży kierowane są na doustny test obciążenia glukozą pozwalający na zdiagnozowanie cukrzycy ciążowej; czasami dochodzi do sytuacji, w której cukrzyca innego typu jest zdiagnozowana w ciąży po raz pierwszy – mowa wówczas o cukrzycy w ciąży; – inne typy cukrzycy wywołane zaburzeniami genetycznymi, stosowaniem niektórych leków oraz występujące w przebiegu innych chorób (m.in. Mukowiscydozy) czy infekcji. Różnią się one między sobą przyczyną, przebiegiem czy sposobem leczenia.3. Cukrzyca – objawy
Jakie sygnały są alarmujące i mogą wskazywać na występowanie choroby? Do mniej typowych objawów zalicza się występowanie stanów zapalnych i zmian ropnych na skórze oraz w obrębie narządów moczowo-płciowych, a także zaburzeń widzenia (pojawienie się tych dolegliwości może świadczyć o zaawansowanym stadium choroby). Jej objawy mogą zatem również nasilać się z upływem czasu bądź pojawić się nagle, z dużą intensywnością. Wśród najczęstszych wymienia się: – wzmożone pragnienie – pacjenci spożywają nawet do kilku litrów płynów dziennie, – zwiększone wydalanie moczu – może być związane ze spożywaniem dużej ilości płynów, ale także z zaburzeniami pracy nerek wywołanymi obecnością glukozy w moczu, – utratę masy ciała, która nie jest spowodowana celowym procesem odchudzania, – zwiększony apetyt, – osłabienie i wzmożoną senność, szczególnie w okresach poposiłkowych. Cukrzyca (w szczególności typu 2) jest chorobą, która może rozwijać się przez wiele lat.4. Cukrzyca – czynniki ryzyka
Osoby, których one dotyczą, powinny regularnie (raz w roku) wykonywać badania diagnostyczne w kierunku cukrzycy – nawet mimo braku symptomów. Afroamerykanie, Latynosi, rdzenni Amerykanie oraz niektórzy mieszkańcy Azji), – niską aktywność fizyczną, – stwierdzenie stanu przedcukrzycowego (podwyższonego stężenia glukozy) w poprzednich badaniach, – wiek – u wszystkich osób powyżej 45. Roku życia, nawet gdy nie występują dodatkowe czynniki ryzyka, badania należy przeprowadzać co trzy lata. Z tego powodu na podstawie analizy dostępnych danych wyróżniono tzw. Czynniki ryzyka, czyli sytuacje, w których prawdopodobieństwo rozwoju choroby jest zwiększone. Wśród czynników tych wyróżnia się: – występowanie nadwagi oraz otyłości – definiowanej jako wartość wskaźnika BMI ≥ 25 lub obwód talii powyżej 80 cm (u kobiet) oraz powyżej 94 cm (u mężczyzn), – stwierdzone nadciśnienie tętnicze – wartości ≥ 140/90 mm Hg, – podwyższone stężenie trójglicerydów we krwi (> 150 mg/dl lub 7, 1 mmol/l) bądź obniżone cholesterolu frakcji HDL (< 40 mg/dl lub 1 mmol/l), – obecność chorób układu sercowo-naczyniowego, – występowanie cukrzycy wśród członków najbliższej rodziny (rodzice, rodzeństwo), – u kobiet – przebycie cukrzycy ciążowej lub urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg, a także rozpoznanie zespołu policystycznych jajników (PCOS), – przynależność do grupy środowiskowej lub etnicznej szczególnie narażonej na występowanie cukrzycy (np. Nie u wszystkich pacjentów objawy się rozwiną, mogą one także pojawić się dopiero na zaawansowanym etapie cukrzycy.5. Cukrzyca – diagnostyka i postępowanie
Mogą one obejmować: – pomiar glikemii przygodnej – polega na pobraniu krwi oraz oznaczeniu w niej stężenia glukozy w dowolnym momencie dnia, bez wcześniejszego przygotowania; wartość ≥ 200 mgl/dl (11, 1 mmol/l) oraz obecność opisanych wcześniej objawów pozwala na stwierdzenie występowania cukrzycy, – pomiar glikemii na czczo – krew do oznaczenia stężenia glukozy pobierana jest w godzinach porannych, po 8–14 godzinach od ostatniego posiłku (nie należy także pić płynów posiadających wartość energetyczną, dozwolone jest spożycie wody); dwukrotne uzyskanie wyniku ≥ 126 mg/dl (≥ 7, 0 mmol/l) świadczy o występowaniu cukrzycy (badania wykonywane w różnych dniach), – oznaczenie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c), czyli wskaźnika pozwalającego określić średnie stężenie glukozy we krwi w ciągu ostatnich 3 miesięcy – badanie również obejmuje pobranie krwi, zaś wynik wyrażany jest zwykle w procentach; wartości ≥ 6, 5% (48 mmol/mol) pozwalają potwierdzić występowanie cukrzycy, – wykonanie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT, ang. Oral glucose tolerance test) – badanie to wykonywane jest w godzinach porannych, na czczo, a osoba badana powinna być wypoczęta, po przespanej nocy; po zgłoszeniu się na badanie pobierana jest krew i oznaczana glikemia, następnie pacjent otrzymuje do wypicia w przeciągu 5 minut roztwór 75 g glukozy; później osoba badana pozostaje w miejscu wykonywania testu na 2 godziny – czas ten ma być spędzony w spoczynku, np. Na czytaniu książki czy gazety'; po godzinie oraz po 2 godzinach od przyjęcia roztworu glukozy ponownie pobierana jest krew i oznaczana glikemia – jeżeli po upływie 120 minut jej wartość jest równa 200 mg/dl (11, 1 mmol/l) bądź ją przekracza, wówczas świadczy to o występowaniu cukrzycy. Nie należy także samodzielnie interpretować wyników oraz podejmować działań terapeutycznych bez konsultacji z lekarzem. W przypadku podejrzenia występowania cukrzycy najlepiej zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu – lekarza rodzinnego w przychodni POZ. Warto podkreślić, że wszelkie badania mające na celu postawienie diagnozy powinny być wykonywane z krwi żylnej, nie zaś przy użyciu glukometru, który jest narzędziem przeznaczonym do kontroli glikemii u diabetyków. Po wykonaniu badań diagnostycznych lekarz jest w stanie zdecydować o dalszym postępowaniu – metodach leczenia, zaleceniach dotyczących stylu życia, a także konieczności wykonania dodatkowych badań mających na celu ocenę występowania ewentualnych powikłań bądź konieczności skierowania na konsultację z lekarzem specjalistą. Na podstawie wywiadu będzie on w stanie zdecydować o kolejnych krokach oraz skierować na badania diagnostyczne.
