Szukaj
Język
Cukrzyca a wysiłek fizyczny
Spis treści
1. Insulinooporność i jej następstwa, typy cukrzycy
Następstwem takich zaburzeń gospodarki węglowodanowej są cukrzyca typu 2 lub nieprawidłowa tolerancja glukozy. Prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny. Na początku dominuje insulinooporność ze względu na niedobór insuliny. Rozwojowi cukrzycy typu 2 sprzyjają czynniki dziedziczne, a także otyłość, siedzący tryb życia, infekcje, starzenie się organizmu. Organizm zbyt słabo reaguje na prawidłowe ilości insuliny i zaczyna produkować ten hormon w coraz większych ilościach. Cukrzyca typu 1 jest spowodowana zniszczeniem komórek beta wysp Langerhansa w trzustce (na skutek czynników immunologicznych lub idiopatycznych). Cukrzyca typu 2 rozwija się stopniowo. Kolejna faza to defekt wydzielania insuliny połączony z insulinoopornością. Jest to stan, w którym określone ilości insuliny wytworzone przez komórki trzustki nie wywołują pożądanych efektów metabolicznych.2. Wpływ wysiłku na wrażliwość insulinową
Składają się na to dwa czynniki: z jednej strony zahamowanie czy też lepsze regularne wydzielanie insuliny przez trzustkę, a z drugiej – szybsze tempo wytwarzania i rozkładania tego hormonu w tkankach. Regularny wysiłek zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę poprzez namnażanie receptorów w błonach miocytów, a także wpływa na poprawienie powinowactwa tychże receptorów dla insuliny. Wraz ze wzrostem wytrenowania dochodzi w komórce mięśniowej do zwiększenia stężenia enzymów odpowiedzialnych za fosforylację, glikolizę i magazynowanie glukozy w postaci glikogenu. Dzięki temu sporadyczne spożycie produktów z wysokim indeksem glikemicznym o dużej zawartości węglowodanów nie wyrządzi żadnej szkody dla zdrowia i sylwetki. Obrazuje to zmniejszona insulinowrażliwość już po kilku dobach braku aktywności fizycznej. Regularna aktywność z kolei powoduje zmiany adaptacyjne organizmu, na skutek czego u osób wytrenowanych można zauważyć niższy poziom insuliny we krwi. Tolerancja organizmu na glukozę poprawia się, mimo że trzustka produkuje o wiele mniej hormonu. Systematyczne treningi zwiększają liczbę transporterów glukozy (białko transportujące GLUT4), a co za tym idzie – szybkość, z jaką jest ona przenoszona do komórek mięśniowych. Mechanizm ten zachodzi u każdego zdrowego człowieka uprawiającego sport. Jednak musimy pamiętać, szczególnie szukający wymówek od treningu, że mechanizm adaptacyjny działa również w drugą stronę. W trakcie treningu zużywamy kilkakrotnie więcej glukozy niż w spoczynku.3. Środki ostrożności przed podjęciem aktywności fizycznej przez diabetyków
Warto również poświęcić uwagę innym ewentualnym chorobom przewlekłym oraz przeprowadzić takie badania diagnostyczne jak np. Test wysiłkowy z monitorowaniem glikemii, elektrokardiogram spoczynkowy, OB, morfologia krwi, lipidogram, badanie ogólne moczu. Osoby z retinopatią cukrzycową nie powinny wykonywać wysiłków beztlenowych, a w szczególności takich, w których występuje moment wstrzymywania oddechu – tu również istnieje ryzyko wylewu do ciała szklistego oka. Dla diabetyków z neuropatią obwodową oraz utratą czucia niewskazane będą takie rodzaje wysiłku jak trucht, długotrwały marsz czy też trening na urządzeniach cardio wymuszający pozycję stojącą. W tym przypadku wyklucza się też trening siłowy. Po ciężkim długotrwałym wysiłku może pojawić się także w nocy. W kwestii powikłań należy dokonać oceny krążenia obwodowego, narządu wzroku oraz sprawdzenie obecności białkomoczu i neuropatii. Obecność istotnych zaburzeń krążenia charakteryzuje się podjęciem szczególnych środków ostrożności w celu zapobiegnięcia ranom i otarciom skóry kończyn dolnych, a także odmrożeniom w razie wysiłku w niskiej temperaturze otoczenia. Nefropatia cukrzycowa z mikroalbuminurią lub białkomoczem pozwala na umiarkowaną aktywność fizyczną pod warunkiem kontroli ciśnienia tętniczego krwi. Zaleca się natomiast pływanie, jazdę na rowerze, wiosłowanie, ćwiczenia w pozycji siedzącej znacznie mniej obciążające układ krążenia. Warto przeprowadzić również diagnostykę choroby niedokrwiennej serca oraz pamiętać, że u osób z cukrzycą hipoglikemia może mieć miejsce nawet kilka godzin po zakończonym treningu. Diabetyk, zanim zdecyduje się na aktywność fizyczną, powinien poddać się badaniom kwalifikacyjnym, polegającym na ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego i diagnostyce powikłań cukrzycy.4. Wskazówki dotyczące planowania treningów
Zazwyczaj jest to 20–60 minut. Treningi powinny uwzględniać następujące wytyczne. – Każdą jednostkę treningową rozpoczynamy od ćwiczeń rozgrzewająco-rozciągających o niskiej intensywności (5–10 min), a po części głównej wykonujemy sesję wyciszającą (ok. 10 min); – częstotliwość treningu: minimum 3 razy w tygodniu; w miarę wzrostu poziomu wytrenowania można zwiększyć liczbę dni treningowych. Trzeba pamiętać, że trening trwający ponad godzinę może powodować hipoglikemię; – rodzaje wysiłku: trening aerobowy (3–7 razy w tygodniu): marsz, trucht, marszobieg, jazda na rowerze, pływanie; trening oporowy (2–3 razy w tygodniu): ćwiczenia siłowe z niskim obciążeniem; przeciwwskazane są ćwiczenia statyczne: ćwiczenia w których występujeskurczizometryczny; – intensywność treningu: 50–70% VO2max (umiarkowana) – aby określić puls, którym powinniśmy kierować się w trakcie treningu, możemy skorzystać ze wzoru: HR wysiłkowe = 0, 5 × (HR max − HR spoczynkowe) + HR spoczynkowe HR max = 220 − wiek; – kontrola intensywności, np. Za pomocą skali Borga. Najważniejsze, aby ćwiczenia wykonywać regularnie – tylko w taki sposób zajdzie proces adaptacyjny organizmu; – czas trwania wysiłku: zależy od poziomu wytrenowania i intensywności wysiłku.5. Cukrzyca – podsumowanie
Podsumowując – osoby z cukrzycą powinny wiedzieć o tym, że: – istnieje możliwość wystąpienia opóźnionej hipoglikemii, szczególnie po długotrwałym wysiłku; – mają obowiązek spożycia posiłku 1–2 godziny przed wysiłkiem (w szczególności osoby przyjmujące doustnie leki hipoglikemizujące); zaleca się zmniejszenie dawki insuliny, której działanie przypada na czas wysiłku; – powinny posiadać dodatkową porcję węglowodanów; – są zobowiązane posiadać identyfikator informujący o chorobie; – powinny trenować w obecności drugiej osoby, która wie, jak należy się zachować w przypadku hipoglikemii; – muszą w sposób szczególny zadbać o komfort cieplny poprzez właściwy ubiór, a także nawodnienie w trakcie ćwiczeń.
