Szukaj
Język
Cholestaza – przyczyny, objawy, badania laboratoryjne, leczenie, dieta
Spis treści
1. Cholestaza – czym jest
Zmianom tym towarzyszy również poszerzenie kanalików odprowadzających żółć. Warto zaznaczyć, że utożsamianie cholestazy z żółtaczką nie jest prawidłowe. Cholestaza to stan, w którym poprzez różne mechanizmy dochodzi do zahamowania lub obniżenia wydzielania w organizmie żółci do dwunastnicy. Zatrzymanie żółci może stanowić odrębną chorobę, ale także być jedynie objawem dużo cięższego schorzenia dotykającego wątrobę. Jest to bowiem jeden z potencjalnych objawów zastoju żółci i może występować bez jej wywołania. Dodatkowo następuje zatrzymanie składników żółci w komórkach wątrobowych.2. Cholestaza – przyczyny, postacie
Choroba o podłożu mechanicznym dzielona jest na wewnątrzwątrobową lub pozawątrobową. Całkowite lub częściowe zablokowanie przepływu w kanalikach i przewodzikach żółciowych może być przyczyną cholestazy wewnątrzwątrobowej. Z kolei zastój żółci z przyczyną zlokalizowaną pozawątrobowo jest wynikiem niedrożności przewodów żółciowych. Wśród chemicznych przyczyn cholestazy wymienia się zaburzenia dotyczące wydzielania substancji regulujących, takich jak hormony, mediatory stanu zapalnego, kwasy żółciowe. Genetycznie cholestaza może być spowodowana m.in. Nieprawidłowościami w syntezie kwasów żółciowych. Wśród przyczyn cholestazy wymienia się również różne zaburzenia dotyczące metabolizmu aminokwasów, węglowodanów czy lipidów. Cholestazę wywołują różne czynniki, które inaczej można pogrupować na mechaniczne, chemiczne oraz genetyczne. Klasyfikacja opiera się na ocenie umiejscowienia niedrożnych kanałów. Blokada taka może być spowodowana także m.in. Rozrostem guza nowotworowego. Najczęściej dotknięty niedrożnością jest przewód żółciowy wspólny, a przyczyną takiego stanu może być np. Kamica żółciowa lub nacisk na przewód z zewnątrz, pochodzenia nowotworowego. Działanie cholestatyczne mogą wykazywać również niektóre leki. Jej diagnoza czasem bywa jednak utrudniona w przypadku, gdy doszło do zaburzeń związanych z wątrobowym wychwytem kwasów żółciowych z krwi. Patologie wątroby dotyczące zastoju wydzielania żółci klasyfikowane są na takie, które dotyczą występowania anatomicznych lub czynnościowych trudności w uchodzeniu żółci, lub pojawiają się wtórnie do uszkodzeń hepatocytów (komórek wątrobowych).3. Cholestaza – objawy, jak rozpoznać
Jeśli żółtaczka trwa dłuższy czas, skóra może nabrać koloru szarozielonkawego. Niestety odkładające się kwasy żółciowe mają toksyczny wpływ na hepatocyty. Występują także nieprawidłowości związane z trawieniem oraz absorpcją lipidów w przewodzie pokarmowym. Objawy mogą dotyczyć funkcjonowania nerek oraz układu sercowo-naczyniowego. Zmianami rzadkimi przy cholestazie są żółtaki, czyli grudkowate kępki powstające na skórze. Wskazuje ona na podwyższone stężenie barwników żółciowych we krwi, które powoduje jej przenikanie do innych miejsc. Jest to spowodowane przekształcaniem bilirubiny w biliwerdynę, która stanowi metabolit tej pierwszej i nadaje specyficzny kolor. Objawem towarzyszącym jest uporczywy świąd skóry spowodowany podrażnianiem przez kwasy żółciowe włókien nerwowych, które odpowiedzialne są za odczuwanie bólu. Podobne zaburzenia dotyczą witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, głównie A, D oraz K. Zwykle zauważalne jest także odbarwienie kału przy jednoczesnym ciemniejszym zabarwieniu moczu. Najbardziej zauważalnym objawem zatrzymania żółci jest żółtaczka.4. Cholestaza – badania laboratoryjne, diagnostyka
Wzrost stężenia dotyczy również transaminaz (AspAT, AIAT), enzymu GGTP (gamma-glutamylotransferaza), ale i cholesterolu oraz miedzi. Cholestazie towarzyszy podwyższenie we krwi ilości niektórych składników, które w prawidłowych warunkach są wykorzystywane do syntezy żółci. W badaniach obrazowych zauważalne jest powiększenie wątroby, a w niektórych przypadkach także śledziony. Należą do nich kwasy żółciowe – bilirubina oraz fosfataza alkaliczna (zasadowa, ALP), choć ta ostatnia nie różnicuje zatrzymania żółci z innymi patologiami.5. Cholestaza ciążowa – czy jest niebezpieczna?
Badacze podkreślają tu istotne znaczenie predyspozycji genetycznych oraz m.in. Związek z pochodzeniem etnicznym (częstsze przypadki dotyczą np. Kobiet o pochodzeniu latynoamerykańskim) czy współwystępującymi niedoborami pokarmowymi. Jego nasilenie w większości przypadków występuje w porze wieczornej oraz w nocy. Świąd zwykle rozwija się stopniowo, obejmuje na początku skórę dłoni oraz stóp. Niestety te objawy często powodują, że u pacjentek dochodzi do rozwoju zadrapań oraz innych zmian na skórze. Zwykle omawiany stan nie zagraża życiu kobiety, jednak może być niebezpieczny dla rozwijającego się płodu. W przypadku cholestazy ciążowej samo jej wystąpienie zwiększa ryzyko nawrotu choroby w kolejnych ciążach. Cholestaza rozpoznana w ciąży jest stanem, który samoistnie ustępuje po narodzinach dziecka. Objawem, który zwykle towarzyszy rozpoznaniu cholestazy, jest świąd skóry rozpoczynający się u większości przyszłych mam w III trymestrze. W związku z tym świąd wpływa także na obniżenie jakości snu. W najgorszym przypadku świądem może być dotknięta skóra całego ciała. Rzadkością jest pojawienie się biegunki tłuszczowej w przebiegu cholestazy ciążowej. Nadmiar kwasów żółciowych towarzyszący cholestazie ciążowej może przyczynić się do przedwczesnego porodu, zaburzeń pracy serca płodu, a nawet jego obumarcia. Dodatkowo zauważa się przy powtórnym zdiagnozowaniu choroby większe nasilenie objawów towarzyszących. Jej rozwój może mieć różne podłoże.6. Cholestaza – leczenie
Szybkie wprowadzenie leczenia jest szczególnie istotne zwłaszcza w okresie noworodkowym oraz u wczesnych niemowlaków. Podłożem zastoju żółci mogą być choroby metaboliczne, które nieleczone mogą powodować u dzieci m.in. Niedorozwój psychoruchowy. Istnieje kilkadziesiąt jednostek chorób dietozależnych. Do najczęściej występujących zaliczamy cukrzycę typu II, otyłość, nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, niektóre nowotwory, zapalenia jelit, alergie. Często jest to pierwszy krok podejmowany przez specjalistów. Wówczas dieta stanowi doskonały fundament pod leczenie farmakologiczne prowadzone przez lekarzy. W zależności od schorzenia zapotrzebowanie na poszczególne składniki również może się zwiększać lub zmniejszać. Uwzględniamy schorzenia, przewlekłe leczenie, zalecenia lekarskie, wyniki badań, co pozwala na lepsze dopasowanie jadłospisu do potrzeb organizmu. Mogą one podlegać wahaniom i w kontekście problemów zdrowotnych i wymagać modyfikacji. Zawsze bierzemy po uwagę preferencje podopiecznego, a w razie potrzeby mamy do dyspozycji wymienniki produktów. Dieta kliniczna to świetny sposób na zapewnienie organizmowi energii i sił do walki z chorobą. Nie ma uniwersalnej metody leczenia cholestazy. Niestety w tej grupie wiekowej cholestaza może w szybkim tempie spowodować nieodwracalne uszkodzenia w obrębie wątroby oraz dróg żółciowych. Dlatego konieczne są dokonanie szybkiej diagnozy i podjęcie odpowiednich kroków zapobiegających takim konsekwencjom. Choroby te powstają w wyniku nieprawidłowego odżywiania i niewystarczającej aktywności fizycznej – innymi słowy, są możliwe do uniknięcia, jeśli dbamy o zdrowy styl życia. Te choroby dotyczą coraz liczniejszego grona ludzi i wymagają zmiany nawyków żywieniowych. Należy wyeliminować źródło problemu (poprawić dietę, wdrożyć aktywność fizyczną, zadbać o higienę snu czy zredukować źródła stresu), czasem na wczesnym etapie choroby np. Cukrzycy, jest to jedyna i wystarczająca metoda terapeutyczna.Niestety w przypadku schorzenia istniejącego już długi czas, może okazać się niewystarczająca. W stanie chorobowym gospodarka energetyczna organizmu może ulegać zmianom. Podczas opracowywania diet klinicznych, inaczej leczniczych bierzemy pod uwagę wszystkie te zmienne. W zależności od rodzaju problemu dobieramy składniki diety, ustalamy bilans energii, makro i mikroskładników, aby jak najlepiej zaspokoić zapotrzebowanie organizmu.W dietach klinicznych zwracamy baczną uwagę na odpowiednie do potrzeb ustalenie proporcji makroskładników: białka, tłuszczu i węglowodanów. Plan żywieniowy bazuje na łatwo dostępnych nisko przetworzonych produktach, z uwzględnieniem sezonowości warzyw i owoców. Mamy na uwadze komfort użytkowników diety, więc dostosowujemy plany do ich możliwości kulinarnych, czasu pracy i czasu na przygotowanie posiłków. Stwarzamy optymalne warunki, dostarczamy do organizmu wszystkich niezbędnych składników, zapobiegamy niedoborom lub wyrównujemy istniejące, zwiększamy komfort trawienny. Postępowanie zależy bowiem od przyczyny, która spowodowała zastój żółci.7. Cholestaza – dieta
Jeśli mimo prawidłowego zbilansowania diety podaż tych składników nie jest na zadowalającym poziomie, należy rozważyć dodatkowe włączenie suplementacji doustnej. Suplementacja witaminy D powinna być odpowiednio dopasowana i wynosić od 400 do 4000 IU dziennie. Ta ostatnia zależy jednak od poziomu wydolności wątroby. W tym stanie konieczne jest ograniczenie podaży tłuszczu w diecie. Zalecane są rezygnacja ze smażenia i przyrządzanie potraw lekkostrawnych. Zalecane zwłaszcza u dzieci są preparaty zawierające tłuszcze MCT (ang. Medium chain triglicerides, średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe). W badaniach można znaleźć informacje także o korzystnym wpływie niezbędnych fosfolipidów (ang. Essential phospholipids, EPL). Ważnym aspektem jest także picie alkoholu. Odrębne zalecenia żywieniowe będą dotyczyły dzieci, u których zdiagnozowano choroby metaboliczne jako przyczyny cholestazy. Cholestaza to stan, w którym bardzo ważna jest przede wszystkim odpowiednia diagnostyka. Dzięki temu możliwe jest wdrożenie odpowiedniego leczenia. Warto też pamiętać o prawidłowym komponowaniu diety zarówno w trakcie leczenia, jak i w profilaktyce niedoborów pokarmowych wymienianych wśród czynników ryzyka cholestazy. Przy występującej cholestazie konieczna jest odpowiednia podaż witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – A, D, E oraz K. Pomimo że witamina A w nadmiarze wykazuje działanie hepatotoksyczne, w zaleceniach można znaleźć informację o wskazanej wartości 25 tys. Jednostek witaminy A dziennie. Dawki witaminy E stosowane przy cholestazie wynoszą od 50 do 200 mg dziennie, a witaminy K od 10 do 30 mg na dobę. W związku z zaburzeniami w przyswajaniu lipidów przy cholestazie możliwe jest wystąpienie biegunek tłuszczowych. Należy jednak odpowiednio dobrać jego ilość wraz z innymi makroskładnikami, aby ograniczyć ryzyko rozwoju niedożywienia. Dodatek olejów na surowo jest lepiej tolerowany oraz może stanowić źródło NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych). Są one wchłaniane w przewodzie pokarmowym bez udziału kwasów żółciowych. Choroby wątroby zwykle wymagają zwrócenia dużej uwagi na jakość i kaloryczność diety, gdyż schorzenia dotyczące tego narządu często prowadzą do obniżenia masy ciała, a nawet stwarzają ryzyko niedożywienia. Jeśli jest ono jednym z czynników, które wywołały pierwotną chorobę – przyczynę cholestazy, należy zrezygnować z jego spożywania (nawet w małych ilościach ogólnie uważanych za bezpieczne). W takich przypadkach konieczne może być wprowadzenie odpowiednich diet eliminacyjnych. Konieczne jest bowiem określenie przyczyny wystąpienia zastoju żółci. Dość charakterystyczne objawy zawsze powinny skłaniać nas do zwrócenia się o pomoc do lekarza, który podejmie odpowiednie działania. Dieta przy cholestazie powinna być lekkostrawna i prawidłowo zbilansowana pod względem wartości odżywczych.
