Szukaj
Język
Astaksantyna – naturalny barwnik o cennych właściwościach
Spis treści
1. <extra_id_0> Słowa kluczowe: <extra_id_1>
Jest odporniejsza na działanie wysokiej temperatury i światła, co wynika z jej budowy oraz właściwości chemicznych. Jako dodatek do żywności oznaczana jest symbolem E161j. W zestawieniu z innymi substancjami z tej grupy charakteryzuje się większą stabilnością. Astaksantyna cechuje się czerwonobrunatnym kolorem – kwalifikuje się ją do naturalnych barwników wykorzystywanych w przemyśle spożywczym. Astaksantyna to związek należący do karotenoidów.2. Naturalne źródła astaksantyny
Wytwarzana jest także przez algi Chlorella zofingensis, które kumulują barwnik nawet w warunkach braku oświetlenia. Choć wydajność produkcji z grzybów jest mniejsza niż z alg, to ze względu na niższy koszt hodowli stanowią one cenny surowiec. Część zwierząt, mimo braku zdolności własnej syntezy, może gromadzić astaksantynę drogą pokarmową, a kumulacja barwnika w różnych narządach (głównie w mięśniach) nadaje im czerwony kolor. Łosoś, pstrąg różowy oraz owoce morza (w szczególności langusta, kraby, raki i krewetki) są jej naturalnym źródłem w diecie. Astaksantynę można otrzymać również na drodze chemicznej syntezy. Pozyskuje się ją głównie z jednokomórkowych alg Hematococcus pluvialis (stanowi ok. 4% suchej masy tych organizmów). Innym wartościowym źródłem astaksantyny są drożdże Xanthophyllomyces dendrorhous. Astaksantynę można wyizolować także z niektórych gatunków skorupiaków, takich jak: Euphausia pacifica (kryl pacyficzny), Euphausia superba (kryl antarktyczny) czy Pandalus borealis (krewetka północna) – u tych organizmów barwnik występuje przede wszystkim w pancerzykach. Zabarwienie pewnych gatunków ryb, homarów, krewetek oraz flamingów wynika właśnie z obecności astaksantyny. Należy jednak podkreślić, że w zestawieniu z algami zawartość barwnika u tych organizmów jest niewielka. Astaksantyna jest syntetyzowana przez niektóre mikroorganizmy i grzyby.3. Główne mechanizmy działania
Wykazano, że jej aktywność antyoksydacyjna jest znacznie wyższa niż innych znanych związków przeciwutleniających, takich jak α-tokoferol (witamina E), α-karoten, β-karoten, likopen i luteina (Y. Silny potencjał antyoksydacyjny wynika również ze zdolności stymulacji ludzkiego organizmu do zwiększenia aktywności enzymów, które posiadają przeciwutleniający charakter, m.in. Dysmutazy ponadtlenkowej (SOD). W jednym z nich zdrowym, niepalącym mężczyznom mieszkającym w Finlandii podawano astaksantynę w dawce 8 mg na dobę przez 3 miesiące. Karppi i wsp. 2007). Przez 12 tygodni codziennie po śniadaniu przyjmowali oni 20 mg astaksantyny. Efektów tych nie uzyskano w grupie placebo (H. Youn, W. Astaksantyna zaliczana jest do naturalnych przeciwutleniaczy. Naguib 2000). Właściwości te potwierdzono w licznych badaniach naukowych. Po tym czasie zaobserwowano znaczny spadek utlenionych kwasów tłuszczowych w osoczu krwi badanych (J. W innym badaniu sprawdzano antyoksydacyjne właściwości barwnika wśród 27 kobiet i mężczyzn ze zdiagnozowaną nadwagą lub otyłością. Po zastosowaniu suplementacji stwierdzono obniżenie markerów stresu oksydacyjnego wywołanego wolnymi rodnikami, a także wzrost aktywności SOD i całkowitej pojemności antyoksydacyjnej osocza krwi (TAC – total antioxidant capacity of plasma). Choi, Y. Shin 2011). Wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne poprzez zwalczanie wolnych rodników, w tym reaktywnych form tlenu i azotu.4. Działanie przeciwzapalne
Astaksantyna blokuje również aktywność niektórych enzymów (syntaza tlenku azotu, cyklooksygenaza-2) przyczyniających się do powstawania procesu zapalnego. Genest 2010). Astaksantyna wykazuje właściwości przeciwzapalne poprzez redukcję związków świadczących o stanie zapalnym organizmu. Zaobserwowano, że barwnik ten zmniejsza opuchliznę pojawiającą się na skutek zapalenia, a także obniża stężenie białka C-reaktywnego (CRP), które jest podstawowym markerem przewlekłego stanu zapalnego (J. Działanie przeciwzapalne jest ściśle związane z właściwościami immunomodulacyjnymi astaksantyny. Należą do nich m.in. Cytokiny prozapalne, takie jak interleukina-1, interleukina-6 oraz czynnik martwicy nowotworów (TNF-α).5. Działanie immunostymulujące
Astaksantyna wykazuje zdolność stymulowania reakcji obronnych organizmu. Natural Killers), które stanowią pierwszą linię obrony przed infekcjami i zakażeniami. Park i wsp. 2010). Aby im zapobiegać, istotne jest prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Przyczynia się do zwiększonej produkcji komórek układu immunologicznego, m.in. Limfocytów T i B oraz komórek NK (ang. Właściwości immunomodulacyjne astaksantyny zostały potwierdzone w badaniach klinicznych (J. Stres oksydacyjny wywołany nadmiarem wolnych rodników osłabia cały organizm i prowadzi do wielu chorób.6. Działanie przeciwnowotworowe
Bertram, A.L. Poprzez redukcję wolnych rodników aktywność antyoksydacyjna wpływa na zmniejszenie czynników rakotwórczych. Naukowcy potwierdzili przeciwnowotworowe działanie astaksantyny. Palloza i wsp. 2009). Faraone i wsp. 2020). Wykazuje zdolność hamowania wzrostu komórek nowotworowych, a także inicjuje proces ich niszczenia w przebiegu apoptozy (programowana śmierć komórki) (J.S. Vine 2005). Dodatkowo wzrost odpowiedzi immunologicznej oraz produkcji komórek odpornościowych przyczynia się do zwiększenia możliwości obronnych organizmu i walki ze zmutowanymi komórkami. W jednym z badań zaobserwowano, że barwnik ten hamuje rozwój komórek rakowych okrężnicy, a także przyczynia się do ich niszczenia (P. Stwierdzono również, że wykazuje działanie antyproliferacyjne (ograniczające zdolność namnażania komórek) i wzmacnia efekty chemioterapii (I. Połączone właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i immunostymulujące sprawiają, że astaksantyna działa również antynowotworowo.7. Właściwości prozdrowotne astaksantyny
Zapobiega to powstawaniu zaburzeń związanych z metabolizmem glukozy. W jednym z nich naukowcy odnotowali spadek poziomu glukozy we krwi oraz wzrost stężenia adiponektyny, która odgrywa istotną rolę w metabolizmie, a także podnosi wrażliwość insulinową. W badaniu tym potwierdzono także działanie obniżające poziom trójglicerydów i cholesterolu LDL (N.S. Stosowanie astaksantyny zapobiega rozwojowi cukrzycy typu 2, a także wspomaga poprawę parametrów glikemicznych u osób ze zdiagnozowaną już chorobą. Istnieją badania potwierdzające korzystny wpływ astaksantyny na gospodarkę węglowodanową. Poprawa parametrów u osób ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2 nastąpiła po 8 tygodniach stosowania barwnika izolowanego z alg w ilości 8 mg dziennie. Mashhadi i wsp. 2018). Suplementacja naturalnym barwnikiem poprzez aktywność przeciwutleniającą i redukcję stresu oksydacyjnego chroni komórki β trzustki (odpowiedzialne za produkcję insuliny) przed ich uszkodzeniem.8. Poprawa parametrów lipidowych
Naukowcy sugerują, że barwnik przyczynia się do obniżania poziomu cholesterolu LDL (tzw. Zły cholesterol) oraz podwyższania stężenia cholesterolu HDL (tzw. Dobry cholesterol) (Y. Yoshida, K. Ponadto wykazuje właściwości przeciwmiażdżycowe poprzez zwiększanie poziomu adiponektyny. W badaniu wzięło udział 61 osób w wieku 25–60 lat. Część uczestników otrzymywała placebo i stanowiła grupę kontrolną. Stosowanie wyższych dawek (12 i 18 mg) przyczyniło się także do zwiększenia ilości adiponektyny we krwi (H. Astaksantyna korzystnie wpływa na układ krążenia i chroni przed rozwojem schorzeń układu krążenia. Kishimoto, H. Kondo 2016). Przeprowadzono badanie, w którym zaobserwowano poprawę parametrów lipidowych po zastosowaniu suplementacji astaksantyną. Zostali oni podzieleni losowo na grupy, którym podawano barwnik pozyskiwany z alg w ilości 6, 12 lub 18 mg dziennie. Po 12 tygodniach odnotowano znaczny spadek stężenia trójglicerydów oraz wzrost poziomu HDL u osób przyjmujących suplement. Yoshida i wsp. 2010). Wynika to z opisanych wcześniej działań antyoksydacyjnego i przeciwzapalnego, a także udziału w metabolizmie lipidów.9. Regeneracja i ochrona wątroby
Wśród nich wymieniono zwłóknienie, niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD), nowotwór oraz uszkodzenie wywołane lekami (J. Guo, J. Właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne wywierają korzystny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie hepatocytów (komórek wątroby). Li, C. Wu 2020). Badania wykazały, że astaksantyna może być środkiem zarówno prewencyjnym, jak i terapeutycznym w przypadku wielu schorzeń wątroby.10. Właściwości neuroprotekcyjne
Stres oksydacyjny i utrzymujący się proces zapalny wywierają niekorzystny wpływ na neurony. Do takich schorzeń zalicza się m.in. Choroby Alzheimera i Parkinsona. Galasso 2018; S. Astaksantyna działa ochronnie także wobec komórek nerwowych. Biorąc to pod uwagę, właściwości neuroprotekcyjne mają istotne znaczenie w zapobieganiu chorobom wynikającym z uszkodzenia komórek układu nerwowego. Właściwości te zostały potwierdzone w badaniach naukowych (Ch. Fakhri i wsp. 2019). Wynika to przede wszystkim z jej wysokiej aktywności przeciwutleniającej oraz zdolności do hamowania stanów zapalnych.
