Szukaj
Język
Antyoksydanty i ich wpływ na zdrowie człowieka
Spis treści
1. Czym są antyoksydanty
Ich głównym źródłem są produkty pochodzenia roślinnego, np. Owoce oraz warzywa. Przede wszystkim neutralizują wolne rodniki w organizmie człowieka. O ile pewne ilości nie stwarzają zagrożenia, o tyle ich nadmiar może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka. Może to zwiększać ryzyko rozwoju wielu nowotworów, chorób metabolicznych, neurodegeneracyjnych oraz zaburzeń układu sercowo-naczyniowego. Do antyoksydantów zaliczyć można witaminy C, A oraz E. Do innych substancji antyoksydacyjnych zaliczyć można m.in. Karotenoidy oraz flawonoidy. Mogą to być witaminy, składniki mineralne oraz substancje bioaktywne. Występują w prawie każdej roślinie. Wolne rodniki, nazywane inaczej utleniaczami, są naturalnie produkowane w niewielkich ilościach przez organizm, np. W wyniku oddychania komórkowego. Stan ten nazywany jest stresem oksydacyjnym i dochodzi do niego w momencie nieprawidłowego stosunku ilości utleniaczy do ilości przeciwutleniaczy. Aby przeciwdziałać stresowi oksydacyjnemu, zaleca się stosowanie zdrowej i zbilansowanej diety, która pozwoli na dostarczenie odpowiednich ilości antyoksydantów. Z kolei składniki mineralne wykazujące działanie przeciwutleniające to selen, cynk, miedź, kobalt oraz mangan. Antyoksydanty, inaczej nazywane przeciwutleniaczami, to ogromna grupa związków, które występują w żywności.2. Źródła antyoksydantów w żywności
Głównym źródłem witaminy C w żywności są wyżej wspomniane owoce i warzywa. Szczególnie bogate w tę witaminę są czerwona papryka, owoce dzikiej róży, czarna porzeczka oraz natka pietruszki. Włodarek i wsp. 2015). Bardzo silnym antyoksydantem jest także beta-karoten, nazywany prowitaminą A ze względu na to, że właśnie z niego wytwarzana jest witamina A. Kunachowicz i wsp. 2016). Jej szczególnie dobrym źródłem są oleje roślinne, np. Olej rzepakowy, oliwa z oliwek lub olej słonecznikowy. Zawartość witaminy E w 100 g wybranych produktów spożywczych (H. Najbardziej znane składniki mineralne wykazujące działanie przeciwutleniające to cynk oraz selen. Głównym źródłem selenu są orzechy brazylijskie, ryby, mięso oraz jaja. Jarosz, H. Wolańska 2014). Jest to grupa związków występujących głównie w warzywach, jak szpinak, jarmuż, marchew, brokuł, papryka oraz pomidor. Do karotenoidów zalicza się wcześniej wspomniany beta-karoten, który odznacza się najwyższą aktywnością antyoksydacyjną. Zeaksantynę można znaleźć przede wszystkim w zielonych warzywach, luteinę – w pomarańczowych i żółtych warzywach oraz owocach, natomiast likopen – w czerwonych warzywach (J. Gościańska, I. Flawonoidy to kolejna grupa substancji wykazujących silne działanie antyoksydacyjne. Klasyfikacja ta wynika z różnic w budowie strukturalnej związków. Produkty szczególnie bogate w te związki to owoce oraz warzywa, ale także kakao, kawa, herbata oraz niektóre produkty zbożowe (K. Ich najwyższą zawartością charakteryzują się owoce i warzywa. Istnieje przekonanie, że to owoce cytrusowe (szczególnie cytryna) są głównym źródłem witaminy C, lecz ich kwaśny smak wcale nie oznacza, że zawierają jej największe ilości. Zawartość witaminy C w 100 g wspomnianych produktów (D. Witaminę A można znaleźć głównie w jajach, mięsie, serach oraz maśle. Zawartość witaminy A w 100 g wybranych produktów (H. Witamina E znajduje się w produktach roślinnych. Można ją także znaleźć w margarynach, orzechach, nasionach, pestkach oraz produktach zbożowych. Kunachowicz i wsp. 2016). Pierwszy z nich znajduje się w mięsie, podrobach, produktach zbożowych, orzechach oraz nasionach. Zawartość cynku i selenu w 100 g wybranych produktów (M. Stolińska, D. Kobieta 8 mgMężczyzna 11 mg Kolejne przeciwutleniacze to karotenoidy. To barwniki nadające kolor roślinom – żółty, pomarańczowy oraz czerwony. Jednak do tej grupy należą także m.in. Luteina, zeaksantyna oraz likopen. Igielska-Kalwat, J. Nowak 2015). Można je podzielić na flawony, izoflawony, flawanony, flawonole oraz antocyjany. Mogą one nadawać żywności nie tylko kolor, ale także aromat oraz smak. Kałwa 2019). Pewne ilości znajdują się także w nasionach roślin strączkowych, pestkach, nasionach oraz orzechach.3. Antyoksydanty i ich wpływ na zdrowie człowieka
To może przyczyniać się do zaburzeń działania wielu układów w organizmie człowieka i do rozwoju groźnych chorób. Ponadto w wyniku nagromadzenia wolnych rodników można zaobserwować zaburzoną pracę układów immunologicznego, nerwowego oraz przedwczesne starzenie się skóry. Nadmiar utleniaczy prowadzi do powstania stresu oksydacyjnego. Nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, cukrzyca oraz nowotwory to najczęstsze ze schorzeń. Jak wspomniano wcześniej, głównym zadaniem antyoksydantów w organizmie człowieka jest neutralizacja wolnych rodników.4. Działanie antynowotworowe przeciwutleniaczy
W składzie ludzkiego naskórka obecne są struktury lipidowe, które bardzo szybko i łatwo ulegają utlenianiu przez wolne rodniki. W licznych badaniach szczególnie podkreśla się przeciwnowotworowe działanie karotenoidów i flawonoidów (H. Kuźmicka, M. Flawonoidy obniżają ryzyko rozwoju raka nie tylko ze względu na swoje właściwości przeciwutleniające. Ponadto indukują proces apoptozy, czyli śmierci komórki, co także obniża ryzyko zachorowania na nowotwory. Tamimi i wsp. 2002). Przykładem może być nowotwór skóry powstający pod wpływem promieniowania UV. Dostarczanie przeciwutleniaczy może ten proces zatrzymać już na etapie inicjacji, czyli pierwszej mutacji. Puzanowska-Tarasiewicz, H.L. Tarasiewicz 2010). Mogą także zmniejszać aktywność mutagenną niektórych promutagenów, czyli związków wymagających aktywacji. W jednym z badań zauważono, że genisteina zaliczana do izoflawonów może zmniejszać ryzyko raka sutka, jelita grubego oraz prostaty (R.M. Wolne rodniki przyczyniają się do powstawania wielu nowotworów.5. Wpływ antyoksydantów na układ sercowo-naczyniowy
Utlenianie lipoprotein LDL przyspiesza tworzenie się blaszki miażdżycowej, co może prowadzić do znacznego uszkodzenia komórek śródbłonka. Odpowiednia podaż przeciwutleniaczy może znacznie obniżyć to ryzyko już na samym początku, zanim wolne rodniki zdążą uszkodzić ważne struktury. Malekmohammad, R.D.E. Rafieian-Kopaei 2019). Kałwa 2019). Udowodniono, że szczególnie zwiększają ryzyko miażdżycy oraz choroby niedokrwiennej serca. To z kolei odgrywa znaczącą rolę w patogenezie miażdżycy. Szczególnie podkreśla się rolę prewencyjną witaminy E oraz C, ale także karotenoidów oraz flawonoidów (K. Sewell, M. Ponadto wykazano, że flawonoidy mają znaczny wpływ na zwiększanie stężenia cholesterolu frakcji HDL oraz wzmacniają ściany naczyń krwionośnych (K. Wolne rodniki mają także wpływ na rozwój chorób układu krążenia.6. Wpływ antyoksydantów na płodność kobiet oraz mężczyzn
Witamina C ma wpływ na jakość nasienia mężczyzn, a u kobiet jest niezwykle ważna w fazie owulacji. Składniki mineralne wykazujące działanie przeciwutleniające przede wszystkim mają wpływ na jakość nasienia i rozwój męskich gruczołów rozrodczych. Autorzy jednego z artykułów naukowych, chcąc poznać wpływ suplementacji antyoksydantami na płodność kobiet, przeanalizowali 50 różnych badań. Dowody są słabej jakości i nie można potwierdzić korzystnego wpływu doustnej suplementacji na płodność kobiet (M.G. Zauważono natomiast ich pozytywny wpływ u partnerów kobiet badanych. Gaskins, J.E. Nieodpowiedni sposób żywienia i zbyt niska podaż przeciwutleniaczy z dietą mogą pogarszać jakość nasienia oraz zmniejszać ruchliwość plemników. Wiktorowicz, K.M. Nitsch-Osuch 2019). Witamina A chroni przed zakażeniami dróg rodnych oraz wspiera prawidłowy przebieg ciąży. Z kolei witamina E uelastycznia naczynia krwionośne oraz wzmacnia błony komórkowe, co także jest bardzo istotne dla zachowania płodności na wysokim poziomie. Podaż cynku na odpowiednim poziomie wpiera prawidłowy przebieg cyklu miesiączkowego u kobiet. Na podstawie otrzymanych wyników nie można jednak wyciągnąć żadnych wniosków. Showell 2017).W innym badaniu podkreślono, że suplementacja przeciwutleniaczami nie przynosi szczególnych efektów w leczeniu niepłodności u kobiet. Nie wiadomo jednak, jakie związki i w jakich dawkach są za to odpowiedzialne, ale podkreśla się ich korzystny wpływ na płodność mężczyzn (A.J. Chavarro 2018). Ponadto stres oksydacyjny związany z nadmiarem wolnych rodników znacznie obniża płodność mężczyzn (K. Okręglicka, A. Każdy z przeciwutleniaczy wykazuje pozytywny wpływ na pracę organizmu zarówno kobiet, jak i mężczyzn.7. Wpływ antyoksydantów na stan skóry
W wyniku stresu oksydacyjnego może dochodzić m.in. Do utleniania białek skóry. Wysokie spożycie warzyw oraz owoców wiąże się z dostarczaniem dużych ilości przeciwutleniaczy. Nowak i wsp. 2014). Związki te wykazują pozytywny wpływ na kondycję skóry. To powoduje osłabienie jej kondycji, a w efekcie przyspiesza proces starzenia. To z kolei opóźnia proces fotostarzenia się skóry, do którego dochodzi w wyniku ekspozycji na światło słoneczne (A. Wiele kosmetyków zawiera w swoim składzie przeciwutleniacze, najczęściej znajduje się w nich dodatek witamin E oraz C, np. W kremach lub balsamach.
