Szukaj
Język
Zdrowe żywienie matki karmiącej i skład ludzkiego mleka
Spis treści
1. Dieta macierzysta matki karmiącej
Według norm żywieniowych dla populacji Polski z roku 2020, kobiety w okresie karmienia piersią powinny przyjmować nieznacznie większe ilości składników odżywczych, niektórych witamin oraz minerałów niż kobiety w tym samym wieku nie przebywające w okresie laktacji. Porównanie zalecanych spożyć składników odżywczych, witamin oraz pierwiastków dla karmiących matki oraz kobiet niebędących w ciąży ani nie karmiących.2. Skład mleka ludzkiego
Skład mleka ludzkiego jest poddany wpływowi wielu czynników, w tym okresu laktacji, czynników środowiskowych, w tym diety. W pierwszym etapie, kilka dni po porodzie, produkowane jest śledzie, które jest bogate w składniki immunologiczne, takie jak przeciwciała IgA, laktoferyna i leukocyty. Zawiera mniej laktozy niż mleko produkowane w następnych tygodniach. Z czasem stosunek sodu do potasu w mleku maleje, a zawartość laktozy wzrasta. W kolejnych etapach mleko staje się coraz bardziej odżywcze, aby zapewnić odpowiednie dostawy składników odżywczych niezbędnych dla szybko rozwijającego się noworodka. Po 4-6 tygodniach po porodzie mleko osiąga pełną dojrzałość. Średnia zawartość makroskładników w dojrzałym ludzkim mleku (według O. Ballard, A. L. Morrow 2013) jest następująca. L. A. Nommsen et al. wykazali, że zawartość makroskładników w mleku może mieć związek z wagą ciała matki, spożyciem białka, powrotem miesiączki i częstotliwością karmienia piersią. Warto zauważyć, że nawet podczas jednego karmienia skład mleka się zmienia. Początkowo jest ono bardziej wodniste i mniej odżywcze, aby ugasić pragnienie dziecka. Następnie staje się bardziej gęste i bogatsze w makroskładniki, w tym energię. Zawartość witamin i mikroskładników w mleku pokrywa większość potrzeb niemowlęcia. Wyjątkiem są witaminy D i K, które muszą być podawane jako suplement. Ludzkie mleko zawiera także wiele innych składników bioaktywnych, które są niezbędne dla prawidłowego rozwoju dziecka, takich jak IGF (insulinopodobny czynnik wzrostu) i erytropoetyna (która odgrywa znaczącą rolę w produkcji krwinek czerwonych). Ludzkie mleko zawiera oligosacharydy, które nie są składnikami odżywczymi, ale pełnią funkcję probiotyków, które wspierają rozwój pożytecznych bakterii.3. Dykcja matki i kwasy tłuszczowe w mleku
Część kwasów tłuszczowych jest wytwarzana w gruczołach mlecznych matki, jednak długołańcuchowe kwasy tłuszczowe nie pochodzą z syntezy endogennej, ale przenikają do mleka z organizmu matki, między innymi z produktów spożywanych przez nią. W krajach rozwiniętych poziom tych kwasów tłuszczowych w diecie kobiet jest zazwyczaj niski, co skutkuje zaleceniem ich suplementacji. Kwasy tłuszczowe o konfiguracji trans powstają w wyniku częściowego uwodornienia/utwardzenia olejów roślinnych. Ich głównym źródłem jest dieta, szczególnie produkty słodkie, szybka żywność i słodycze. Obecność kwasów tłuszczowych o konfiguracji trans w mleku jest głównie wynikiem ich spożywania w diecie. Mogą one mieć negatywny wpływ na dziecko i wpływać na metabolizm długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (LCPUFA), dlatego też w diecie kobiety karmiącej powinny zostać ograniczone. L. Aumeistere i wsp. Ocenili częstotliwość spożywania różnych grup produktów i skład mleka kobiet na Litwie. Większość badanych rzadko spożywała płatki zbożowe i produkty z pełnego ziarna. Mleko i produkty mleczne były w większości spożywane tylko dwa razy w tygodniu. Badane kobiety rzadziej niż raz w tygodniu spożywały ryby. Zaobserwowano korelację między częstotliwością spożycia ryb a poziomem DHA w mleku (im częściej kobieta spożywała ryby, tym więcej DHA znajdowało się w mleku). Z kolei im większe było spożycie orzechów i nasion, tym większa była zawartość w mleku kwasu linolowego (nienasycony kwas tłuszczowy z grupy omega-6). Niższą zawartość kwasów tłuszczowych trans zaobserwowano w podgrupie badanych, które częściej spożywały pełnoziarniste produkty zbożowe. Przegląd systematyczny F. Bravi i wsp. Potwierdza powyższe tezy.4. Dieta matki i jej oddziaływanie na mikrobiom mleka
Mleko matki zawiera nie tylko składniki odżywcze, ale także mikroorganizmy. Choć ich liczba nie jest duża, cechuje je duża różnorodność. Prawdopodobnie te mikroorganizmy kolonizują przewód pokarmowy karmionego dziecka. W artykule M. D. Seferovic i współpracowników, opublikowanym w czasopiśmie "Nature", przedstawiono wyniki kilku badań, które wykazały, że mikrobiota w kale dzieci karmionych piersią różni się od tych karmionych mlekiem modyfikowanym. Właśnie owe bakterie i wcześniej wymienione oligosacharydy (naturalne prebiotyki) obecne w mleku matki mają znaczący wpływ na proces kolonizacji przewodu pokarmowego niemowlęcia. Oligosacharydy to złożone struktury składające się z 2-10 monomerów, w tym przypadku cukrów prostych (np. glukoza, fruktoza). Oligosacharydy nie są przyswajane przez przewód pokarmowy, ale wspierają rozwój korzystnych bakterii. Zgodnie z wynikami wymienionych badań dieta matki ma wpływ na ilość i rodzaj oligosacharydów w mleku. Ponadto, wykazano, że skład mleka pod względem zawartości tych składników zmienia się w odpowiedzi na modyfikacje w diecie, ale brakuje aktualnie wystarczających danych, aby sformułować jednoznaczne zalecenia.5. Dieta matki w okresie laktacji i jej wpływ na późniejsze preferencje smakowe dziecka
Według badań przeprowadzonych przez J. P. Beckermana, E. Slade oraz A. K. Venturę, długość okresu laktacji i spożywanie warzyw przez matkę w tym czasie były powiązane z większym spożyciem warzyw przez dzieci w wieku 6 lat. To może być spowodowane tym, że podczas karmienia piersią dziecko jest narażone na smaki, które są obecne w diecie matki, co może pomóc w kształtowaniu przyszłych preferencji smakowych. Świadectwem tego może być fakt, że badania pokazują, że dzieci w wieku 2-13 lat, które były karmione piersią w pierwszych miesiącach życia, jedzą więcej warzyw i owoców niż te, które były karmione mlekiem modyfikowanym. Taki związek został wykazany w różnych szerokościach geograficznych. Bez wątpienia, to, co jadła matka, wpływa na smak mleka. H. Hausner i jego zespół wykazali, że związki lotne w różnym stopniu i w różnym tempie przechodzą do pokarmu. Kobietom w okresie laktacji podawano kilka związków lotnych, takich jak oktan izoamylu, który ma aromat owocowy, czy l-mentol. Następnie sprawdzano zawartość tych związków w mleku. Związki lotne przechodzą do mleka selektywnie i w niewielkiej ilości. Nie ma bezpośrednich dowodów na to, że dziecko automatycznie lubi to, co spożywa matka. Jednak ogromną zaletą jest to, że dzieci już w okresie karmienia piersią doświadczają różnorodnych smaków i się ich uczą. Może to pomóc im w późniejszym życiu lepiej tolerować nowe pokarmy. Niewątpliwie na preferencje smakowe dziecka wpływają równie istotne czynniki, takie jak dieta kobiety ciężarnej, sposób rozszerzania diety niemowlaka czy różnorodność diety we wczesnym dzieciństwie.6. Diety eliminacyjne
Zdarzają się sytuacje, kiedy decydujemy się na wyeliminowanie z naszego jadłospisu produktów wpływających na powstawanie gazów jelitowych (np. kalafior, brukselka, kapusta) ze względu na obawy dotyczące występowania wzdęć u dziecka. Na szczęście takie postępowanie nie jest konieczne. Związki odpowiedzialne za powstawanie gazów w jelitach nie przechodzą do mleka i nie mogą spowodować podobnych objawów u dziecka. Nie jest również wskazane wykluczanie produktów mogących wywołać alergię w celu zapobieżenia rozwojowi alergii pokarmowej u dziecka. Jedynie w celu diagnostycznym, gdy podejrzewa się u dziecka alergię na białka mleka krowiego, matka powinna przez pewien czas zrezygnować z produktów mlecznych, aby określić, czy są one przyczyną dolegliwości u dziecka. Nie ma konieczności całkowitej rezygnacji z kofeiny w okresie karmienia piersią, ponieważ tylko 1% tej substancji dostaje się do mleka. Jednak dzienna dawka kofeiny nie powinna przekraczać odpowiednika 1-2 filiżanek kawy.
