Szukaj
Język
Dieta w przypadku kamicy nerkowej – podstawowe wskazówki żywieniowe
Spis treści
1. Kamica nerkowa – czym jest?
Kamica nerkowa to przewlekła ogólnoustrojowa choroba polegająca na występowaniu w obrębie układu moczowego nierozpuszczalnych złogów w postaci kamieni lub kryształów soli. Są one wynikiem wytrącania się substancji chemicznych zawartych w moczu (gdy stężenie związków przekracza tzw. Próg rozpuszczalności w organizmie). Kamienie mogą formować się w każdym odcinku układu moczowego, być pojedyncze lub mnogie i osadzać się jedno- lub obustronnie w nerkach (najczęściej w miedniczkach nerkowych), moczowodach i pęcherzu moczowym. Zazwyczaj zbudowane są z soli wapniowych (71%), szczawianu wapnia (26%) i fosforanu wapnia (7%). Na kamicę nerkową cierpi 1–2% społeczeństwa, najczęściej między 20. a 40. r. Ż. Wśród chorych dwukrotnie więcej jest mężczyzn niż kobiet, co może wynikać z tego, iż częściej mają oni nadwagę oraz gorsze nawyki żywieniowe.2. Przyczyny kamieni nerkowych
Istnieje wiele przyczyn powstania kamieni nerkowych, a do najczęstszych zalicza się: niedobór płynów w diecie lub ich nadmiar (np. w przypadku odchudzania się lub intensywnej pracy fizycznej w gorących warunkach), ekstremalne pH moczu (poniżej 5,5 i powyżej 7), co zmniejsza rozpuszczalność niektórych substancji, wysoka gęstość moczu, nieprawidłowa dieta (zbyt wiele białka, sodu lub kwasów szczawianowych), niedobór substancji ograniczających krystalizację moczu, takich jak magnez, cytryniany, otyłość i nadwaga, długotrwałe unieruchomienie, częste i przewlekłe zakażenia układu moczowego, współistnienie innych chorób, takich jak osteoporoza, dna moczanowa, nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, cukrzyca, zespół metaboliczny, wrodzone wady metabolizmu, takie jak niedobór fosforybozylotransferazy adeninowej, niedobór oksydazy ksantynowej, acyduria orotowa typu I, alkaptonuria, oraz uwarunkowania genetyczne (M. Grzymisławski 2019; H. Ciborowska, A. Rudnicka 2014).3. Objawy kamieni nerkowych
W przypadku kamieni nerkowych najczęściej występujące objawy to: silny ból w okolicy lędźwiowej, zwany kolką nerkową, nudności, wymioty, nadmierne pocenie się, bladość skóry, gorączka, niepokój, częste oddawanie moczu w małych ilościach, bezmocz (w przypadku całkowitego zablokowania przepływu moczu przez kamienie), krwiomocz, zatrzymanie stolca i gazów, wodonercze, odmiedniczkowe zapalenie nerek (M. Grzymisławski 2019; H. Ciborowska, A. Rudnicka, 2014).4. Zalecenia żywieniowe w przypadku kamieni szczawianowo-wapniowych
Ten rodzaj kamieni rozwija się przy nadmiernym spożyciu kwasu szczawiowego lub szczawianów w moczu, po operacji usunięcia części jelita, w przypadku chorób zapalnych jelit, zbyt wysokiej podaży witaminy C, niedostatecznej podaży witaminy B6 oraz zaburzonego wydalania jonów wodorowych przez nerki. W obecności kamieni szczawianowo-wapniowych należy ograniczyć sól oraz produkty z jej dodatkiem. Jeśli kamień powstał w wyniku nadmiernego wydalania wapnia, np. W nadczynności tarczycy czy osteoporozie, nie zaleca się zmniejszania podaży wapnia w diecie. Zaleca się również zwiększenie ilości wypijanych płynów do co najmniej 2 litrów/dobę. Istotne jest ograniczenie spożycia białka zwierzęcego. Pomocne w obniżeniu ryzyka powstawania tego typu kamieni może okazać się zwiększenie podaży witaminy B6. Wyróżnić można produkty zalecane, dozwolone w ograniczonych ilościach oraz przeciwwskazane. Do produktów przeciwwskazanych zalicza się: szpinak, szczaw, botwinę, buraki, pietruszkę, szczypiorek, rabarbar, mocną herbatę, kawę, kakao, figi suszone, czekoladę, konserwy mięsne oraz rybne, kiszonki, koncentraty zup i sosów. W ograniczonych ilościach dozwolone jest spożycie: mleka i produktów mlecznych, nasion roślin strączkowych, ziemniaków, marchwi, buraków, grochu, pomidorów, zielonoliściastych oraz kapustnych warzyw, śliwek, agrestu, orzechów i cukru. Zaleca się natomiast spożywanie dużej ilości płynów, soków owocowych, owoców cytrusowych, produktów zbożowych z pełnego ziarna, ogórków, cebuli oraz kukurydzy.5. Zalecenia dietetyczne w przypadku kamicy fosforanowo-wapniowej
W tym przypadku kamicy składnik kamienia stanowi fosforan wapnia, który powstaje w moczu zasadowym często jako wynik zakażenia bakteryjnego. Terapia dietetyczna powinna polegać na ograniczeniu dostarczania soli oraz produktów, które są bogatym źródłem fosforanów, wapnia oraz szczawianów (np. mleka, jaj, nasion roślin strączkowych, serów podpuszczkowych). Do produktów, które są przeciwwskazane w kamicy fosforanowo-wapniowej, należą: alkaliczne wody mineralne (ph > 7), nasiona roślin strączkowych, szpinak, szczaw, botwinę, rabarbar, buraki, pietruszkę, szczypiorek, czekoladę, kakao, mocną herbatę, kawę, sól, potrawy solone oraz przyprawy z dodatkiem glutaminianu sodu. W ograniczonych ilościach dozwolone jest spożycie: ziemniaków, pozostałych warzyw, owoców, mleka, jaj. Do produktów zalecanych należą: wysoka podaż płynów, mięso, ryby, pieczywo, gruboziarniste kasze, makarony, masło, miód, soki owocowe oraz cytrusowe.6. Zalecenia żywieniowe w kamicy moczanowej
Przyczyną tego rodzaju kamicy jest dieta bogatopurynowa (obfita m. in. W mięso, ryby, grzyby), nadmierne zagęszczenie moczu oraz pH < 5, 3. Złogi powstają z kwasu moczowego, który stanowi końcowy produkt przemiany materii, ale normalnie znajduje się w stanie rozpuszczonym i jest wydalany przez nerki. Chorobą sprzyjającą występowaniu tego typu kamicy jest dna moczanowa polegająca na nadmiernym gromadzeniu się kwasu moczowego we krwi, który odkłada się w mięśniach i stawach. Dietoterapia powinna opierać się na alkalizacji moczu, ponieważ kwas moczowy rozpuszcza się w alkalicznym środowisku. Zaleca się dietę mleczno-jarską. Do produktów przeciwwskazanych zaliczamy: podroby, baraninę wieprzowinę, śledzie, sardynki, szproty, kawior, czekoladę, kakao, mocną herbatę i kawę, wywary mięsne i rybne, nasiona roślin strączkowych oraz grzyby. W ograniczonych ilościach dozwolone jest spożywanie pozostałych gatunków mięs w ilości 100–150 g/dobę w formie gotowanej, ryb, drobiu oraz produktów zbożowych. Wśród produktów zalecanych wymienia się dużą ilość płynów, wody mineralne, warzywa i owoce (szczególnie cytrynę), mleko, ser twarogowy chudy, miód oraz cukier.7. Zalecenia dietetyczne w przypadku kamicy fosforanowo-magnezowo-amonowej
Składniki kamieni fosforanowo-magnezowo-amonowych są często wynikiem bakteryjnego zakażenia układu moczowego. Ze względu na częstsze występowanie tych infekcji u kobiet, to one częściej cierpią na ten typ kamieni. Dieta polega na ograniczeniu spożycia fosforanów, które występują w dojrzewającym serze, serach topionych, żółtku jajka, mleku i jego przetworach, produktach mięsnych, rybach, konserwach, produktach zbożowych o grubych ziarnach, suchej ściółce roślin strączkowych, kakao, czekoladzie oraz orzechach. Tak jak w przypadku innych rodzajów kamieni, warto zwiększyć spożycie płynów. W przypadku niskiego stężenia cytrynianów i magnezu w moczu, zaleca się zwiększenie spożycia soków i owoców cytrusowych, a także produktów zawierających dużo magnezu, takich jak kukurydza, słonecznik, warzywa zielonolistne oraz banany.8. Rekomendacje żywieniowe w przypadku kamieni cystynowych
W przypadku występowania kamieni cystynowych, kluczowe jest ograniczenie spożycia aminokwasu siarkowego, czyli cystyny. Kamica cystynowa występuje u około 1-2% osób. Kamienie te mogą osiągać znaczne rozmiary i wypełniać układ kielichowo-miedniczkowy. Ten typ złogów występuje u chorych z cystynurią, czyli wrodzoną wadą zaburzająca wchłanianie aminokwasów, w tym cystyny, ornityny, argininy i lizyny. Cystyna jest obecna w dużych ilościach w produktach mlecznych. Dietoterapia w kamicy cystynowej polega na zwiększeniu spożycia płynów do ponad 3 litrów na dobę, co najlepiej osiągnąć poprzez podwojenie w stosunku do normy dziennego zapotrzebowania organizmu. Zalecane jest również zwiększenie spożycia witaminy B6, której bogatymi źródłami są: drożdże, rośliny strączkowe, gotowane mięso wołowe, gotowana wieprzowina, gotowane cielęcina, mięso z kurczaka, ryby, papryka, brukselka, kapusta, marchew, szpinak, ziemniaki, chleb pełnoziarnisty, mleko w proszku, jaja, mleko krowie, banany, pomarańcze oraz jabłka.9. Zalecenia dietetyczne w przypadku kamieni ksantynowych
Ten rodzaj kamieni nerkowych jest spowodowany nadmiernym stężeniem nierozpuszczalnej zasady purynowej, ksantyny, w moczu. Ksantynuria jest schorzeniem spowodowanym niedoborem oksydazy ksantynowej, co uniemożliwia przekształcenie ksantyny w kwas moczowy. Dietoterapia w tym przypadku polega na stosowaniu diety niskopurynowej, ograniczającej spożycie mięsa, ryb i grzybów, a także na spożywaniu dużej ilości płynów oraz produktów alkalizujących mocz. Dieta mleczno-jarska jest szczególnie polecana.10. Ogólne zalecenie żywieniowe – podsumowanie
Niezależnie od typu kamieni i innych indywidualnych czynników bardzo ważną rolę w zapobieganiu powstawania kamicy nerkowej odgrywa spożywanie odpowiedniej ilości płynów – ponad 2 l/dobę. Istotne, aby przyjmować je również przed snem, w nocy (w przypadku przebudzenia się) oraz zaraz po przebudzeniu. Ważne jest także ograniczenie podaży soli kuchennej (< 5 g/dobę) i produktów będących źródłem kwasu szczawiowego. Aby zminimalizować ryzyko nawrotów kamicy oraz jej powstawania, należy zmniejszyć spożycie cukrów prostych. Często zaleca się również ograniczenie spożycia białka zwierzęcego. Sugeruje się zwiększoną podaż kwasów tłuszczowych omega-3 z uwagi na ich działanie obniżające stężenie wapnia i szczawianów. Przy niskim spożyciu ryb warto sięgnąć po suplement w postaci oleju rybiego lub z alg Schizochytrium sp. , Crypthecodinium Cohnii lub Ulkenia sp. Jeśli współistnieje nadwaga bądź otyłość, powinno dążyć się do zmniejszenia masy ciała oraz zwiększenia aktywności fizycznej. Warto do diety włączyć dużą ilość warzyw i owoców z uwagi na bogactwo potasu, magnezu i ich działanie alkalizujące. Dobrym przykładem jest dieta DASH, którą cechuje wysoka zawartość warzyw, owoców, niska podaż biała zwierzęcego oraz umiarkowana obecność niskotłuszczowych produktów nabiałowych. Odpowiednio dobrana dieta oraz modyfikacja stylu życia to podstawowe elementy w zapobieganiu i leczeniu kamicy nerkowej.
