Szukaj
Język
Dieta niskohistaminowa - zasady implementacji i osoby objęte
Spis treści
1. Czym jest histamina?
Histamina jest klasyfikowana jako jeden z biologicznie czynnych amin i powstaje w wyniku transformacji aminokwasu - histydyny, będącej podstawowym składnikiem białka. Dlatego jej zasobne źródło stanowi dieta o wysokiej zawartości białka, szczególnie przetworzona przez fermentację (bakterie odpowiedzialne za ten proces mają zdolność do rozkładania histydyny na histaminę). Histamina spełnia wiele funkcji w organizmie oraz oddziałuje na liczne narządy i układy, w tym wpływa na odpowiedź zapalną, rozszerzanie naczyń krwionośnych, produkcję żółci, skurcz trzustki i wydzielanie śluzu w drogach oddechowych. Pełni również rolę neuroprzekaźnika w układzie nerwowym, wpływając na procesy termoregulacji, regulację głodu, utrzymanie czujności oraz umiejętności poznawcze i zachowanie.2. Niezdolność do przetwarzania histaminy – przyczyny i objawy
W przeciwieństwie do alergii pokarmowej, gdzie występuje odpowiedź immunologiczna z użyciem przeciwciał, nietolerancja histaminy jest określana jako niespowodowana układem immunologicznym nieprawidłowa reakcja organizmu na żywność lub jej składnik w ilości zwykle tolerowanej (M. Hrubisko i wsp. 2021). W nietolerancji histaminy dochodzi do niepożądanej reakcji po spożyciu histaminy, której przyczyną jest obniżona aktywność jelitowa enzymu diaminooksydazy (DAO), który jest odpowiedzialny za rozkładanie histaminy dostarczanej z pożywieniem. Zaburzenie równowagi pomiędzy ilością histaminy dostarczanej z żywnością a zdolnością organizmu do jej rozłożenia prowadzi do nietolerancji histaminy. Nietolerancji nie należy mylić z zatruciem, które pojawia się w wyniku większej niż typowa konsumpcji histaminy. Obniżenie aktywności DAO może być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak genetyczne, choroby przewodu pokarmowego, zmiany w składzie mikroflory jelitowej lub leki, które zawierają inhibitory DAO. Objawy nietolerancji histaminy są niespecyficzne i mogą wskazywać na inne choroby lub zaburzenia. Z tego powodu diagnostyka nietolerancji histaminy jest trudna i często wymaga czasu, aby postawić właściwą diagnozę.3. Nieprawidłowa tolerancja histaminy – proces diagnostyczny
Obecnie nie ma jednoznacznych kryteriów umożliwiających rozpoznanie nietolerancji histaminy. Zwykle diagnozę postawia się poprzez eliminację, gdy inne nietolerancje pokarmowe, choroby przewodu pokarmowego i mastocytoza zostają wykluczone. Mastocytoza jest rzadką chorobą, która prowadzi do nadmiernego nagromadzenia mastocytów, czyli komórek tucznych, które odpowiadają m.in. za zwalczanie infekcji. Istnieją metody diagnostyczne, które pozwalają na określenie stężenia histaminy oraz DAO we krwi pacjenta, a także na oznaczenie aktywności DAO w osoczu. Mimo że na wynik mają wpływ m.in. współwystępujące choroby oraz przyjmowane leki, a wartości w kilku kolejnych próbach u tego samego pacjenta mogą znacznie się różnić, wykonanie tych badań może być pomocne w ustaleniu diagnozy, jeśli inne nietolerancje pokarmowe zostały wykluczone. Wśród innych metod wymienić można: test prowokacji histaminą, test skórny reakcji na histaminę, badanie stężenia histaminy w moczu lub stolcu, biopsja jelit oraz badania genetyczne w kierunku identyfikacji polimorfizmów pojedynczego nukleotydu (ang. Single nucleotide polymorphism, SNP), które predysponują do rozwoju nietolerancji histaminy. Podejrzenie nietolerancji histaminy jest wskazaniem do rozpoczęcia diety niskohistaminowej. Potwierdzenie diagnozy następuje, gdy zaobserwowano co najmniej dwa charakterystyczne objawy oraz ich złagodzenie bądź ustąpienie w wyniku włączenia diety eliminacyjnej.4. Procedura żywieniowa w przypadku nietolerancji histaminy
Zastosowanie diety o niskiej zawartości histaminy stanowi jedną z podstawowych metod leczenia nietolerancji histaminy. Jej głównym celem jest wyeliminowanie produktów o wysokiej zawartości histaminy (> 50 mg/kg) oraz tych, które mogą nasilać uwalnianie tej substancji w organizmie (tzw. liberatory histaminy). Ta dieta została opracowana na podstawie badań (M. Bartuzi, N. Ukleja-Sokołowska 2021; I. San Mauro Martin i wsp. 2016). Jednym z podstawowych elementów diety jest świeżość produktów, a pacjenci stosujący ten model żywienia powinni zakupywać niezbędne produkty na bieżąco i unikać ich długotrwałego przechowywania. Warto również wybierać mniej dojrzałe owoce i warzywa. Ma to związek z faktem, że długotrwałe przechowywanie zwiększa narażenie żywności na drobnoustroje, w tym bakterie rozkładające histydynę do histaminy.5. Niska dieta histaminowa - przedmiot sporów
Podczas przeglądania informacji dotyczących diety niskohistaminowej można natknąć się na różnorodne, często sprzeczne ze sobą listy produktów zakazanych i dozwolonych. W artykule opublikowanym w 2021 roku zwrócono uwagę na ten problem. Przebadano w nim dziesięć prac naukowych i stwierdzono, że na liście wykluczeń znalazły się jedynie nieliczne produkty, w tym fermentowane jedzenie, alkohol (wino, piwo) oraz długo dojrzewające serki. Większość badań wymieniała również ryby, szpinak i pomidory. Do grupy rzadziej spotykanych na listach należały oliwki, soja, winogrona, wiśnie, morele i mleko. Po analizie zawartości histaminy w tych produktach okazało się, że tylko 32% z nich zawierało znaczące ilości tej substancji. Obecność pozostałych produktów na liście mogła być jednak związana z ich zawartością amin biogennych (putrescyny, kadaweryny czy tyraminy) lub właściwościami wspierającymi uwalnianie histaminy. Brakuje jednak pewnych dowodów naukowych na poparcie takiego postępowania. Autorzy podkreślają konieczność kontynuacji badań, których celem jest potwierdzenie wpływu poszczególnych produktów na uwalnianie histaminy oraz występowanie objawów jej nietolerancji (S. Sánchez-Pérez i wsp. 2021). Dla pacjentów jest to informacja, że zasady diety niskohistaminowej oraz lista wykluczeń mogą się różnić w zależności od indywidualnej reakcji, stąd kluczowe jest prowadzenie dzienniczka samoobserwacji.6. Inne czynniki wyzwalające reakcje
Nie tylko żywność zawierająca histaminę może wywołać objawy nietolerancji. Inne czynniki, takie jak stres, infekcje, wysiłek fizyczny i zmiany hormonalne w organizmie, mogą również prowokować podobne reakcje. Niektóre składniki leków, takie jak acetylocysteina, amitryptylina i werapamil, mogą również wywoływać objawy nietolerancji. Podobnie, spożycie innych biogennych amin, takich jak tyramina, tryptamina, fenyloetyloamina i kadaweryna, może prowokować objawy nietolerancji. Tyramina jest najsilniejszym czynnikiem wyzwalającym reakcje i znajduje się w większych ilościach w dojrzałych serach, produktach fermentowanych i sosach rybnych. Jeśli objawy utrzymują się lub powracają pomimo odżywiania się zgodnie z zasadami diety, może być warto zwrócić uwagę na inne czynniki, które mogą wywoływać reakcję. Podczas leczenia innych chorób należy również poinformować lekarza o występującej nietolerancji i upewnić się, że zalecane leki nie będą nasilać jej objawów.7. Inne metody terapeutyczne w nietolerancji histaminy
Dieta niskohistaminowa stanowi podstawę leczenia nietolerancji histaminy, jednakże istnieją również środki wspierające terapię - przede wszystkim suplementy dietetyczne zawierające enzym DAO pochodzący z tkanek nerkowych świń. Te preparaty pojawiły się na rynku stosunkowo niedawno, w związku z czym dostępne dane na temat ich skuteczności są ograniczone (badania przeprowadzone przy użyciu różnych metod, na małych grupach). Pomimo to, pierwsze raporty są obiecujące i sugerują pozytywny wpływ na częstotliwość występowania oraz nasilenie objawów nietolerancji. Innymi środkami są leki antyhistaminowe, które bezpośrednio oddziałują na histaminę, obniżając jej stężenie we krwi. Uzupełnieniem terapii może być także suplementacja witaminą B6 i C, które zwiększają aktywność enzymu DAO.
