Szukaj
Język
Dieta niskiej zawartości fermentowalnych węglowodanów, cukrów krótkowiążących i polioli - znaczenie i ograniczenia stosowania
Spis treści
1. Dieta o niskiej zawartości FODMAP – co to znaczy?
FODMAP to skrót pochodzący od angielskich słów fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides i polyols, co oznacza fermentujące oligosacharydy, disacharydy i monosacharydy oraz poliole (alkohole wielowodorotlenowe). Występują one powszechnie w diecie jako naturalne składniki żywności lub mogą być dodawane do żywności podczas jej przetwarzania. Dieta o niskiej zawartości FODMAP to sposób odżywiania się, który skupia się na spożywaniu produktów o niskiej zawartości węglowodanów i polioli, które powodują wzrost aktywności osmotycznej w jelitach, są gorzej wchłaniane i podatne na procesy fermentacyjne w zarówno w jelicie cienkim, jak i w jelicie grubym. Do składników FODMAP można zaliczyć fruktozę zawartą głównie w owocach, miodzie, sokach, słodyczach oraz w produktach dosładzanych syropem fruktozowym; laktozę pochodzącą z mleka oraz wybranych przetworów mlecznych; frukto- i galaktooligosacharydy obecne przede wszystkim w warzywach cebulowych, nasionach roślin strączkowych oraz pszenicy; poliole występujące w znikomych ilościach w owocach i warzywach, ale głównie dodawane do żywności.2. Niska zawartość diety FODMAP w leczeniu zaburzenia czynnościowego jelit
Zgodnie z definicją, zaburzenie czynnościowe jelit (IBS) to zaburzenie funkcji motorycznej jelit, charakteryzujące się bólem lub dyskomfortem w jamie brzusznej (głównie podczas defekacji) oraz związane z zakłóceniem rytmu ewakuacji (postać biegunkowa, zaparciowa lub mieszana). Leczenie dietetyczne IBS polega na wprowadzeniu odpowiedniego sposobu żywienia, które opiera się na zmniejszeniu objawów bólowych, uregulowaniu rytmu ewakuacji, jak również poprawie samopoczucia chorego. W leczeniu zaburzenia czynnościowego jelit wykorzystuje się różne zalecenia brytyjskiego instytutu NICE (National Institute for Health and Care Excellence) i modele żywieniowe, można tutaj wymienić dietę bezglutenową, dietę bez laktozy, dietę SCD (dieta specyficznych węglowodanów), kontrolowaną podaż błonnika pokarmowego czy dietę paleo. Jednak jak się okazuje, jedną ze skuteczniejszych diet łagodzących dolegliwości IBS jest dieta niskozawartościowa FODMAP. Dieta ta wskazana jest również w przypadku innych zaburzeń pracy jelit takich jak wzdęcia, biegunki, zaparcia, alergie oraz nadwrażliwości pokarmowe. Należy jednocześnie zaznaczyć, że nie wszystkie związki zawarte w FODMAP prowadzą do nasilenia dokuczliwych objawów u pacjentów z IBS, jest to kwestia bardzo indywidualna. Możemy wyróżnić dwa podstawowe mechanizmy występowania oraz nasilania się dolegliwości. Pierwszy mechanizm związany jest ze zwiększonym wydzielaniem płynów do światła jelita, wynikającym z dużej aktywności osmotycznej produktów FODMAP. Wskutek tego dochodzi do rozciągania ściany jelita, co wywołuje dolegliwości brzuszne. Natomiast drugi mechanizm polega na szybkiej fermentacji FODMAP przez bakterie jelitowe, co z kolei skutkuje nadmierną produkcją gazów, wywołuje przy tym ból, dyskomfort i wzdęcia.3. Podstawowe zasady diety niskofodmapowej
Na samym początku podkreślmy, że dieta niskofodmapowa powinna być prowadzona pod kontrolą żywieniową, aby uniknąć nieuzasadnionych ograniczeń odżywiania. Niebagatelną rolę odgrywa również staranne zrównoważenie diety pod względem składników odżywczych niezbędnych dla naszego zdrowia, co pomoże w minimalizowaniu ryzyka wystąpienia niedoborów pokarmowych. Dieta niskofodmapowa składa się z dwóch etapów, które umożliwiają nam precyzyjne określenie, które produkty mają wpływ na wystąpienie objawów zespołu jelita drażliwego. W pierwszym etapie, który zazwyczaj trwa od 6 do 8 tygodni, stosujemy dietę eliminacyjną, której celem jest wyeliminowanie produktów o wysokiej zawartości FODMAP, takich jak fruktoza, laktoza, fruktany, oligosacharydy, polioli (sorbitol, mannitol, ksylitol). Pamiętajmy, że dieta niskofodmapowa nie powinna być stosowana przez długi czas, ponieważ może to zwiększyć ryzyko wystąpienia dysbiosy jelitowej. Zbyt długie stosowanie takiego sposobu odżywiania może mieć wpływ na mikroflorę jelitową poprzez zmniejszenie liczby bakterii probiotycznych. Dlatego też po 8-tygodniowym okresie eliminacji należy przejść do drugiego etapu, w którym powoli i w niewielkich ilościach włączamy produkty o niskiej zawartości FODMAP (sery żółte, produkty bezglutenowe, mięso, ryby, jaja). Podczas ponownego wprowadzania do diety produktów o wysokiej zawartości FODMAP należy uważnie obserwować tolerancję organizmu na poszczególne rodzaje składników fermentujących.4. Towary o znaczącej ilości składników FODMAP
(nie polecane)5. Produkty o niskiej zawartości składników FODMAP
(zalecane) Źródło: własna praca oparta na Stolarczyk A., Składniki FODMAP w żywności, "Standardy Medyczne" 2015, 12, 235243; Kargulewicz A., Dieta nisko-FODMAP w leczeniu SCI (zespół złożonych zaburzeń żołądkowo-jelitowych), "Forum Żywności" 2019, 1, 29, 1821.6. "Czy dieta niska w FODMAP może być stosowana przez wszystkich?"
Jak zostało wspomniane wcześniej w artykule, dieta niska w FODMAP jest przede wszystkim zalecana dla osób cierpiących na zespół jelita nadwrażliwego oraz inne przypadki zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego. Zastosowanie tak restrykcyjnej diety przez osoby bez objawów klinicznych nie jest zalecane. FODMAP są pożądanymi składnikami naszego codziennego jadłospisu, przez co bezpodstawne wykluczanie ich z diety może negatywnie wpłynąć na nasze zdrowie. Może to prowadzić przede wszystkim do wystąpienia niedoborów odżywczych w ustroju. Dieta niska w FODMAP charakteryzuje się mniejszą ilością dostarczanego wapnia, błonnika, żelaza, witamin z grupy B, witaminy D oraz naturalnych przeciwutleniaczy. Dlatego też ograniczenia dietetyczne powinny być odpowiednio dopasowane do indywidualnej tolerancji pacjenta, uwzględniając zaawansowanie choroby.
