Szukaj
Język
Dieta ketogenna - poznaj jej istotę
Spis treści
1. Podstawy diety ketogenicznej
Dieta ketogeniczna jest jedną z najbardziej kontrowersyjnych metod ograniczania diety, której celem jest dostarczenie minimalnej ilości kalorii z węglowodanów i uzupełnianie zapotrzebowania na energię z tłuszczów i białek. Głodówka była stosowana jako terapia już w czasach Hipokratesa jako metoda leczenia epilepsji, jednak ze względu na ryzyko stosowania jej przez zbyt długi czas, w latach dwudziestych XX wieku dr Russell Wilder i dr Rollin Woodyatt z kliniki Mayo opracowali dietę ketogeniczną. W przeciwieństwie do tradycyjnego sposobu odżywiania, w którym węglowodany stanowią około 55-65%, białko 10-15%, a tłuszcze 25-30%, w diecie ketogenicznej głównym źródłem energii są tłuszcze (około 80-90%), a węglowodany i białka stanowią pozostałe 10-20%. W takich warunkach organizm jest pozbawiony podstawowego źródła energii (węglowodany), więc musi korzystać z innych źródeł energii – tłuszczów (dokładniej ciał ketonowych). W takich warunkach dochodzi do ketozy, czyli stanu podobnego do głodówki. Wczesna poprawa samopoczucia, która pojawia się, jest wynikiem działania wytworzonych ciał ketonowych. Dieta ketogeniczna może prowadzić do niedoborów witamin i składników mineralnych, więc wskazane jest stosowanie suplementów, w tym wapnia, cynku, witamin z grupy B, witamin C, D i kwasów omega-3.2. Dieta o dużej zawartości tłuszczu – zalecane i niezalecane produkty
Dieta, która zawiera duże ilości tłuszczu, obejmuje produkty, które dostarczają znaczące ilości tłuszczów, zarówno nasyconych, jak i nienasyconych. Osoby, które przestrzegają diety o dużej zawartości tłuszczu, zaleca się np. stosowanie śmietanki, która zawiera 36% tłuszczu, a nie tej, która zawiera 12% tłuszczu. Aby wprowadzić organizm w stan ketozy, promotorzy diety o dużej zawartości tłuszczu zalecają spożywanie określonych produktów. Ważne jest również zachowanie odpowiednich proporcji między nimi.3. Zalecane produkty spożywcze w ramach diety ketogenicznej:
źródła lipidów: oleje roślinne, np. olej lniany, rzepakowy, słonecznikowy, kokosowy, majonez, śmietana (im większe stężenie tłuszczu, tym lepsze), masło, smalec, awokado, orzechy włoskie, laskowe, nerkowca, migdały, pestki dyni, nasiona słonecznika, lniane, chia, oliwki; źródła białka: mięso wieprzowe, wołowe, dziczyzna, baranina, jagnięcina, drób, ryby, owoce morza, jaja; źródła węglowodanów: warzywa i owoce powinny zawierać minimalne ilości węglowodanów, np. pomidory, ogórki, sałata, szpinak, kapusta, brukselka, bakłażan, cukinia, brokuły; truskawki, jagody, borówki, maliny, mandarynki, grejpfruty.4. Niezalecane produkty w diecie ketogenicznej:
– przetwory zbożowe – kasze, ryż, makarony, pieczywo, mąka, płatki zbożowe; – warzywa skrobiowe – ziemniaki, marchew, buraki; – rośliny strączkowe – soczewica, ciecierzyca, groch, fasola; – owoce – banany, winogrona, ananasy, arbuzy; – źródła cukru – słodycze, ciasta, cukierki, batony, czekolada, napoje gazowane, soki; – alkohol.5. Proces ketogenezy w diecie ketogenicznej
Wysokie spożycie tłuszczów przy jednoczesnym ograniczonym dostarczaniu węglowodanów prowadzi do zablokowania procesu utleniania kwasów tłuszczowych, co skutkuje powstaniem ciał ketonowych, takich jak aceton, acetooktan oraz beta-hydroksymaślan. Powstanie ketonów prowadzi do ketozę, która jest często spotykana u osób z niewyrównaną cukrzycą. Ciała ketonowe nie powstają, jeśli odpowiednie ilości węglowodanów są dostarczane (odpowiedzialne odżywianie). Poziom ciał ketonowych można sprawdzić w badaniu moczu i/lub badaniu krwi. Ciała ketonowe pojawiają się najczęściej, gdy dostarczanych jest mniej niż 50g węglowodanów/dobę lub gdy <10% kilokalorii na dzień pochodzi z produktów zawierających węglowodany. Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie, niezbędne jest dostarczenie glukozy do tkanki mózgowej, kory nerki oraz białych i czerwonych krwinek. Jednak nawet te tkanki podczas głodówki są w stanie częściowo przestawić się na inne źródło energii – ciała ketonowe.6. Keto diet – zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania
W niektórych przypadkach zastosowanie diety ketogenicznej jest usprawiedliwione. Dieta ketogeniczna powinna być jednak stosowana pod ścisłą kontrolą lekarza i dietetyka. Dieta ketogeniczna jest stosowana w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, takich jak lekooporna padaczka u dzieci, wrodzone wady metaboliczne, zespół Retta, zespół Doose, zespół Dravet oraz stwardnienie guzowate. W przypadku choroby Alzheimera, choroby Parkinsona, autyzmu oraz niektórych rodzajów padaczki można stosować dietę ketogeniczną jako leczenie wspomagające. Wprowadzenie diety ketogenicznej może przynieść korzyści u osób z padaczką już po 3 miesiącach stosowania – może zmniejszyć liczbę napadów o ponad połowę. Metaanaliza wielu badań klinicznych (X. Y. Liu i wsp. 2019) na grupie ponad 1000 dzieci ze zdiagnozowaną padaczką lekooporną, które znajdowały się pod 3- lub 6-miesięczną obserwacją, potwierdza skuteczność diety ketogenicznej w redukcji napadów padaczkowych. Badania wykazały, że 3 miesiące stosowania diety ketogenicznej wystarczą, aby zaobserwować liczbę napadów i indywidualnie dobrać farmakoterapię. Prowadzone są badania dotyczące przydatności diety ketogenicznej w leczeniu nowotworów, gdyż zauważono, że diety niskowęglowodanowe miały znaczenie w zmniejszenie guzów głowy i szyi. Badania KETOCOMP przeprowadzone przez R. J. Klementa i R. A. Sweeney’a potwierdziły, że zastosowanie diety ketogenicznej jako terapii wspomagającej standardowe leczenie jest skuteczne. Regresja guza wystąpiła u 5 pacjentów znajdujących się we wczesnym stadium choroby. Potrzebne są jednak dalsze badania na większej grupie kontrolnej. Badany jest także wpływ diety ketogenicznej na występowanie migrenowych bólów głowy. C. Di Lorenzo i wsp. Przeprowadzili badanie na grupie 96 kobiet z migrenowymi bólami głowy. Wykazano, że po miesiącu stosowania diety ketogenicznej zmniejszyła się liczba napadów bólowych. W drugim miesiącu liczba napadów była już większa (w zestawieniu z pierwszym miesiącem), jednak wciąż mniejsza od wartości wyjściowej. Należy podkreślić, że w przypadku wymienionych jednostek chorobowych przed wprowadzeniem określonej diety zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Dieta ketogeniczna nie może być stosowana przez osoby z chorobami nerek, wątroby, tarczycy i trzustki.7. Przykładowo, korzyści wynikające z diety ketogenicznej:
– osłabione poczucie głodu – zwiększony wkład tłuszczu oddziałuje na hormony (na przykład cholecystokininę), które osłabiają perystaltykę jelit (ruch treści pokarmowej) i hamują głód, – ograniczenie chęci do jedzenia – ketony tworzone przez organizm wpływają na układ nerwowy (a konkretniej na ośrodek sytości w mózgu), – poprawiona reakcja tkanek na insulinę, – zmniejszona liczba napadów padaczkowych.8. Przykłady niedostatków w diecie ketogenicznej:
Niekorzystne ewentualne aspekty wpływu na mikrobiotę jelitową zmniejszenie ilości bakterii z rodziny Bifidobacterium, które zabezpieczają organizm przed infekcjami i stanami zapalnymi, oraz wzrost liczby szkodliwych bakterii z rodziny Bacteroides, możliwe występowanie stanów zapalnych błony śluzowej przewodu pokarmowego i zaburzeń hormonalnych, potencjalne zwiększenie ryzyka chorób układu krążenia, takich jak miażdżyca, choroba wieńcowa, atak serca lub udar mózgu (głównie wskutek nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu frakcji LDL), potencjalne pogorszenie samopoczucia i podrażnienie, zmniejszenie tolerancji na wysiłek fizyczny (obniżenie poziomu neuroprzekaźników, np. serotoniny, i utrata rezerw glikogenu). Każda dieta posiada swoje mocne i słabe strony, które należy rozważyć przed rozpoczęciem jej stosowania. Ponadto warto skonsultować się z lekarzem i dietetykiem, czy wprowadzenie danej diety jest słusznym wyborem w konkretnym przypadku. Należy podkreślić, że stosowanie diet eliminacyjnych i utrzymywanie ich zasad może być trudne. Jeśli chodzi o redukcję masy ciała, warto skupić się na równowagowej diecie uwzględniającej odpowiedni deficyt kaloryczny. W wyborze diety nie powinno się kierować się modą, warto podejmować świadome decyzje po konsultacji ze specjalistą.
