Szukaj

Czy ta metoda żywienia jest naprawdę planety, czy jedynie sposobem na ratowanie środowiska?

Strona główna Artykuły Czy ta metoda żywienia jest naprawdę planety, czy jedynie sposobem na ratowanie środowiska?

Czy ta metoda żywienia jest naprawdę planety, czy jedynie sposobem na ratowanie środowiska?

Nie można zaprzeczyć zmianom klimatycznym -- nadmierne wykorzystywanie planety, degradacja gleb, wycinka lasów lub nadmierne zużycie wody mają negatywny wpływ na środowisko i życie ludzi. Okazuje się, że rozwiązanie tego problemu może być ukryte na naszych talerzach. Naukowcy z The EAT-Lancet Commission opracowali dietę, która ma pomóc ochronić środowisko, ale czy ta dieta jest wystarczająca?

Spis treści

1. Planetaarna dieta - opis

Planetaarna dieta jest propozycją stworzoną przez naukowców z komisji EAT-Lancet w odpowiedzi na niepokojące doniesienia o zmianach środowiskowych i globalnym ociepleniu. Celem było zebranie wszelkich niezbędnych informacji pozwalających na przygotowanie posiłków odżywczych i jak najbardziej neutralnych pod względem klimatycznym. W ten sposób można zmniejszyć negatywny wpływ produkcji żywności na planetę. Dodatkowo naukowcy twierdzą, że ich sugerowane zmiany mogą uchronić aż 11 milionów ludzi przed przedwczesną śmiercią. Dieta ta ma zapewnić pożywienie dla całej obecnej i przyszłej populacji (przewidywane 10 miliardów ludzi w 2050 roku).

2. Podstawy diety planetarnej

Dieta planetarna opiera się na podobnych zasadach co dieta fleksitariańska i wegetariańska. Jej głównym celem jest ograniczenie spożycia mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego. Zgodnie z przewidywaniami naukowców, spożycie mięsa powinno zostać zmniejszone przynajmniej o połowę, a najlepiej o 77%. Ważnym aspektem diety planetarnej jest również ograniczenie spożycia cukru oraz produktów o wysokiej zawartości tego składnika, takich jak słodycze, wyroby cukiernicze czy gotowe sosy i dania. Dieta ta promuje zwiększone spożycie strączków, owoców i warzyw, a także orzechów i pestek. Zgodnie z zaleceniami badaczy, ich udział w diecie powinien wzrosnąć o połowę. Ponadto zaleca się rezygnację z używania oleju palmowego, którego produkcja negatywnie wpływa na środowisko. Zdrowy talerz w diecie planetarnej powinien składać się w połowie z owoców lub warzyw, w ⅓ z pełnoziarnistych źródeł węglowodanów, a reszta z białka. Białka powinny pochodzić głównie z roślinnych źródeł, takich jak strączki. Zgodnie z zaleceniami naukowców, nabiał może pojawiać się w diecie w ilości odpowiadającej jednej szklance mleka, jogurtu lub porcji sera. Spożycie jajek natomiast powinno być zredukowane do maksymalnie dwóch sztuk w ciągu tygodnia. Inspiracją dla przygotowania zaleceń żywieniowych diety planetarnej były dwie popularne diety: śródziemnomorska i japońska, które słyną z korzystnego wpływu na zdrowie.

3. Dieta i środowisko naturalne

Wzrost konsumpcji i potrzeba żywności prowadzi do coraz większego wyzysku środowiska, aby uzyskać niezbędne ilości pożywienia do zaspokojenia zapotrzebowania rynkowego. Przemysł spożywczy w dużej mierze wykorzystuje zasoby naturalne i przyczynia się do zmiany klimatu, nadmiernego zużycia wody oraz pogarszania jakości gleby. Zdrowie ludzkie i stan planety są ze sobą powiązane i w dużej mierze zależą od odpowiedniej diety i odpowiedniej produkcji żywności. Jednym z poważnych wyzwań jest także masowe marnotrawstwo żywności. Dieta planetarna zakłada, że poprzez przestrzeganie jej zasad ilość marnotrawionej żywności może zostać zmniejszona o 15%. Naukowcy sądzą, że wprowadzenie zmian może również przyczynić się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w ponad 100 krajach (R. D. Semba i wsp. 2020). Badacze podkreślają, że już samo ograniczenie spożycia mięsa może skutecznie ograniczyć emisję dwutlenku węgla (U. Fresán i wsp. 2019).

4. Bieżące niebezpieczeństwa związane z jedzeniem

Obecna dieta jest powiązana z licznymi negatywnymi następstwami nie tylko dla środowiska, ale również dla zdrowia. Ocenia się, że aktualnie około 2 miliardów ludzi cierpi z powodu niedożywienia, co jest równoznaczne z ilością osób dotkniętych niezdrową otyłością (J. Bylinowska 2019). To świadczy o tym, że żywność jest rozdzielana w sposób nieodpowiedni. Większość współczesnych modeli żywieniowych opiera się na tzw. Zachodniej Diecie, która wyróżnia się przede wszystkim podwyższoną podażą kalorii, a jako jej podstawę stanowią przetworzone produkty oraz znaczne ilości mięsa czerwonego. W tym sposobie żywienia niewiele jest owoców, warzyw i błonnika, natomiast zbyt dużo prostej cukry. Taki rodzaj odżywiania może prowadzić do rozwoju wielu przewlekłych chorób cywilizacyjnych, które skracają życie i obniżają jakość codziennego funkcjonowania. Jest to jeden z problemów, który również został uwzględniony przez badaczy przy tworzeniu diety planetarnej, której celem jest nie tylko ochrona planety, ale również pozytywny wpływ na zdrowie osób ją stosujących.

5. Czy dieta planetarna ma jakieś wady?

Dieta planetarna została opracowana, aby pozytywnie wpłynąć zarówno na środowisko, jak i na zdrowie osób, które jej używają. Dlatego wydaje się, że ma ona wyłącznie zalety, jednak jej przeciwnicy nie są tego zdania. Ich główna krytyka (H. Schübel i wsp. 2021) polega na stwierdzeniu, że naukowcy nie uwzględnili wszystkich niezbędnych czynników, aby stworzyć model żywieniowy dla całej światowej populacji. Pierwszy zarzut dotyczy braku koncentracji w raporcie na ludziach. Zostali oni przedstawieni wyłącznie jako dwa zbiory: producenci żywności i klienci, nie uwzględniając faktu, że przemysł spożywczy wiąże się z innymi gałęziami gospodarki i ludzie w nich pełnią znacznie więcej ról. Przeciwnicy również zwracają uwagę na to, że dane mówiące o ratowaniu 11 milionów ludzi zostały przedstawione na podstawie abstrakcyjnych interpretacji trzech badań, a nie długoterminowych obserwacji prowadzonych przez kilka lat, co ich zdaniem jest wprowadzanie w błąd. Według nich, ustalanie średniej dla całej populacji nie jest możliwe, ponieważ każdy człowiek jest inny, a jego potrzeby mogą się różnić od przyjętego wzorca. Z drugiej strony, warto rozważyć, czy zalety diety planetarnej, w świetle wyników badań przedstawionych w raporcie, nie przeważają nad wspomnianymi wadami.

6. Planetarna dieta jako środek do ograniczenia wpływu ludzkości na klimat

Obecny system produkcji żywności na skalę globalną doprowadza do nadmiernego wyzysku środowiska, marnotrawstwa wody oraz zagraża przyszłej bezpieczeństwu ludzkości. Przejście na bardziej roślinny i zrównoważony model żywienia może pomóc w zmniejszeniu negatywnych skutków klimatycznych. Planetarna dieta, opracowana przez komisję The EAT-Lancet, opiera się na wynikach licznych badań oraz obserwacji wpływu przemysłu spożywczego na środowisko. Zgodnie z opinią naukowców, spożycie stanowi jeden z największych czynników, które mają wpływ na zdrowie ludzkie oraz stan planety. Zatem odpowiednia zmiana diety może przynieść znaczące korzyści dla planety, poprzez ograniczenie spożycia produktów pochodzenia zwierzęcego i zwiększenie ilości produktów roślinnych. Taka metoda pomaga w minimalizacji ryzyka wystąpienia chorób cywilizacyjnych, redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz zmniejszeniu problemu głodu na świecie. Jednak samo zmienienie diety jest niewystarczające, ale każda działalność skierowana na ochronę planety jest niezwykle ważna.
Zródło

Bylinowska J., Dieta Planetarna (Planetary Health Diet), dietetycy.org.pl/planetary-health-diet-czyli-dieta-przyjazna-planecie/ (15.11.2021).
Demaio A.R., Rockstrom J., Human and planetary health: towards a common language, „The Lancet” 2015, 386(10007), 36-37.
EAT-Lancet Commission Summary Report, eatforum.org/eat-lancet-commission/ (15.11.2021).
Forouhi N.G., Unwin N., Global diet and health: old questions, fresh evidence, and new horizons, „The Lancet” 2019, 393(10184), 1916–1918.
Fresán U., Sabaté J., Vegetarian Diets: Planetary Health and Its Alignment with Human Health, „Advances in Nutrition” 2019, 10(4), 380–388.
Hemler E.C., Hu F.B., Plant-Based Diets for Personal, Population, and Planetary Health, „Advances in Nutrition” 2019, 10(4), 275–283.
Marinova D., Bogueva D., Planetary health and reduction in meat consumption, „Sustainable Earth” 2019, 2, 3.
Schübel H., Wallimann-Helmer I., Justice and food security in a changing climate, Wageningen 2021.
Semba R.D. et al., Adoption of the ‘planetary health diet’ has different impacts on countries’ greenhouse gas emissions, „Nature Food” 2020, 1(8), 481–484.
Stróżyk A., Dieta planetarna – czy jest zdrowa dla człowieka i dobra dla środowiska?, medicover.pl/o-zdrowiu/dieta-planetarna-czy-jest-zdrowa-dla-czlowieka-i-dobra-dla-srodowiska,6543,n,192 (15.11.2021).