Czy rzeczywiście jest to choroba Hashimoto i redukcja masy ciała - czy jest to możliwe?
Spis treści
1. Przyczyny i objawy choroby Hashimoto
Choroba Hashimoto reprezentuje przewlekłe, autoimmunologiczne stany zapalne tarczycy, których powstanie jest poddane wpływowi czynników genetycznych i środowiskowych. Pojawianie się choroby Hashimoto może być wspierane przez takie czynniki jak przebyte infekcje bakteryjne lub wirusowe, stres, palenie tytoniu, ciąża, niedobór selenu, nadmiar jodu, promieniowanie jonizujące i występowanie innych chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1, celiakia, łuszczyca, anemia, trądzik, oraz inne. Do głównych symptomów choroby Hashimoto należą: – wypadanie włosów, – sucha i łuszcząca się skóra, – obrzęki twarzy, – chrypka, – przyrost masy ciała, – uczucie zimna, – zaparcia, – depresja, – senność i zmęczenie, – problemy z koncentracją, – wole tarczycowe, – zaburzenia miesiączkowania, – niepłodność. Jednym z głównych symptomów, z którym zmaga się szczególnie osoby z chorobą Hashimoto, jest nadmierny przyrost masy ciała. Jest to spowodowane obniżeniem podstawowej przemiany materii (PPM) nawet o 30% w wyniku uszkodzenia gruczołu tarczowego, który przestaje produkować odpowiednie ilości tetrajodotyroniny (FT4) i trijodotyroniny (FT3).2. Rozpoznawanie i leczenie choroby Hashimoto
Choroba Hashimoto jest znacznie częściej rozpoznawana u kobiet w wieku rozrodczym niż u mężczyzn. Jest to również jedna z najczęstszych chorób tarczycy u dzieci i młodzieży. Aby rozpoznać tę chorobę, należy wykonać badania poziomów: a) hormonów w surowicy krwi: TSH (tyreotropina, hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, który wpływa na funkcjonowanie tarczycy), FT3 (trijodotyronina, hormon tarczycy) i FT4 (tyroksyna, hormon tarczycy); b) przeciwciał w surowicy krwi: anty-TPO (przeciwciała skierowane przeciwko peroksydazie tarczycowej) i anty-TG (przeciwciała skierowane przeciwko tyreoglobulinie). Wysoki poziom przeciwciał anty-TPO występuje u prawie 80% osób z chorobą Hashimoto. Dodatkowo zalecane jest również przeprowadzenie badania ultrasonograficznego tarczycy. Choroba Hashimoto nie może zostać wyleczona, można jednak wprowadzić ją w stan remisji, czyli stan swoistego wyciszenia. Leczenie polega na połączeniu farmakoterapii z odpowiednio zbilansowaną dietą i aktywnością fizyczną. Farmakoterapia ma na celu uzupełnienie niedoborów hormonów tarczycy poprzez podawanie L-tyroksyny. Wśród najczęściej stosowanych preparatów zawierających ten hormon wyróżniamy: Euthyrox, który zawiera laktozę, oraz Letrox, który jej nie zawiera. Jest to istotna różnica między tymi dwoma preparatami, szczególnie ważna dla osób z nietolerancją laktozy. Dieta powinna dostarczać niezbędnych składników odżywczych, które są niezbędne do syntezy hormonów tarczycy. Powinniśmy unikać produktów, które mogą zakłócić ten proces.3. Utrata wagi w przypadku choroby Hashimoto
Schilddrüse odpowiada za około 30% metabolizmu odpoczynkowego, więc w przypadku niedoboru hormonów tarczycy, energia dostarczana z pożywienia jest przechowywana w postaci tkanki tłuszczowej, co prowadzi do otyłości i nadwagi. Trudności z utrzymaniem prawidłowej masy ciała mają ponadto wpływ na normalizację gospodarki hormonalnej. Badania pokazują, że osoby z niedoczynnością tarczycy typu Hashimoto wykazują wyższy wskaźnik BMI oraz obwód talii niż osoby zdrowe. Dodatkowo, zaobserwowano, że TSH w przedziale 2,5−4,5 mg/dl zwiększa ryzyko wystąpienia otyłości i zespołu metabolicznego w porównaniu z poziomem TSH poniżej 2,5 mg/dl. W przypadku choroby Hashimoto redukcja masy ciała może być trudna, ale jest możliwa. Głównym czynnikiem odgrywającym rolę w redukcji masy ciała jest unormowanie gospodarki hormonalnej tarczycy. Kluczowym składnikiem terapii jest wprowadzenie indywidualnej diety, dostosowanej do płci, wieku, obecnej masy ciała, współistniejących schorzeń, trybu życia i aktywności fizycznej. Dieta nie tylko wspiera leczenie farmakologiczne, ale również umożliwia łagodzenie procesu zapalnego. Wprowadzenie odpowiedniego deficytu kalorycznego sprzyja redukcji masy ciała u osób jednocześnie dotkniętych chorobą Hashimoto i nadwagą lub otyłością. Jednak należy pamiętać, że zbyt duże ograniczenia kaloryczne mogą spowodować wzrost poziomu TSH, co jeszcze bardziej spowolni tempo metabolizmu i utrudni redukcję masy ciała.4. Braki pokarmowe u osób z chorobą Hashimoto
Ludzie z chorobą Hashimoto często cierpią na niedobory: białka, witaminy A, C, B6, B1, minerałów takich jak magnez, potas, fosfor, sód, chrom. Ponadto, większość ludzi z Hashimoto ma również niski poziom witaminy B12, E, selenu, cynku, ferrrytyny i glutationu. Dodatkowo, często stwierdza się u nich niewystarczającą ilość dostarczanych kalorii z pożywienia (mimo częstego występowania nadwagi), niedobór spożycia wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (w tym kwasów omega-3) oraz błonnika pokarmowego oraz nadmiar spożywanych węglowodanów w odniesieniu do norm żywieniowych. Dlatego istotne jest zagwarantowanie odpowiedniej ilości witamin i składników mineralnych w posiłkach, aby uniknąć niedoborów pokarmowych i zaburzeń pracy tarczycy.5. Zasady odżywiania dla osób z chorobą Hashimoto
Dieta osób chorujących na chorobę Hashimoto powinna składać się z czterech lub pięciu posiłków spożywanych w regularnych odstępach czasowych. Pierwszy posiłek powinien zostać spożyty w ciągu godziny od przebudzenia, lecz w odstępie 30 minut po zażyciu leku. Ostatni posiłek powinien zostać spożyty około 3 godzin przed snem. Ważne jest, aby lek był przyjmowany z wodą, najlepiej źródlaną lub niskozmineralizowaną i niegazowaną. Kalcyj i żelazo zawarte w posiłku lub podane jako suplementy diety mogą osłabiać działanie hormonu. Należy zachować dwugodzinną przerwę pomiędzy zażyciem leku a spożywaniem posiłków, które są bogate w te składniki, podczas gdy w przypadku suplementów diety powinna zostać zachowana przerwa czterogodzinna. W diecie należy również zwrócić uwagę na produkty, które mogą zmniejszać wchłanianie leku, takie jak np. soja. W diecie należy szczególnie zwracać uwagę na białka wysokiej jakości, których podaż powinna zostać zwiększona i stanowić około 15-20% energii diety. Dzięki temu możemy zapobiec spadaniu włosów, które jest częstym objawem u osób z zaburzeniami pracy tarczycy. Dodatkowo białka wysokiej jakości (głównie z produktów pochodzenia zwierzęcego - mięsa, ryb, jaj, mleka, serów, a także produktów roślinnych - amarantu, komosy ryżowej, alg) są dobrym źródłem tyrozyny, która jest substratem do powstawania tyroksyny. Aby wspomóc funkcjonowanie układu odpornościowego, należy uzupełnić dietę wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi, szczególnie omega-3. Mają one działanie przeciwzapalne i wywierają pozytywny wpływ na profil lipidowy.6. Dostarczanie odpowiedniej ilości składników odżywczych jest kluczowe
Zapotrzebowanie na ważne składniki odżywcze jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Jednym z głównych składników są enzymy, które biorą udział w syntezie hormonów tarczycy, a znajdują się głównie w mięsie, rybach, wątrobie, pestkach dyni. Wśród innych ważnych składników znajduje się selen, który jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy i łagodzenia stanu zapalnego. Dobrymi źródłami selenu są mięso, ryby, jaja, nabiał, zboża i kiełki. Cynk również odgrywa istotną rolę w syntezie hormonów tarczycy, a jego odpowiednia podaż (spożycie mięsa, jaj i produktów mlecznych) wpływa na prawidłowe wiązanie trijodotyroniny (FT3). Należy również zwrócić uwagę na to, że nawet dobra dieta nie jest w stanie pokryć zapotrzebowania na witaminę D3, więc należy rozważyć odpowiednio dobraną suplementację, zwłaszcza w okresie od października do kwietnia. Z kolei, gdy poziom tyreotropiny (TSH) wynosi powyżej 2 mg/dl, to produkty zawierające tzw. Goitrogeny powinny być spożywane maksymalnie do 3 razy w tygodniu, głównie w formie gotowanej lub kiszonej. Goitrogeny to związki, które hamują wchłanianie hormonów tarczycy stosowanych w leczeniu choroby Hashimoto.7. Skuteczność diety zmniejszającej w przypadku choroby Hashimoto
Na podstawie przeprowadzonych badań oceniających skuteczność stosowania diety zmniejszającej z zwiększoną podażą błonnika (30 g/dobę) u osób z BMI >25 kg/m² i chorobą Hashimoto, stwierdzono, że dieta bogata w błonnik pokarmowy przyspiesza proces redukcji masy ciała, co znacząco poprawia efektywność leczenia dietetycznego. Badania wykazały, że utrata wagi u osób z prawidłowo leczoną chorobą Hashimoto (zrównoważonym układem hormonalnym) pozostaje w zakresie zalecanym w procesie odchudzania (średnio 0,8 kg/tydzień). Należy również zwrócić uwagę na to, że niezdrowe tryby życia - brak aktywności fizycznej, praca siedząca - oraz niezdrowe nawyki żywieniowe stanowią czynniki środowiskowe powiązane z występowaniem nadwagi i otyłości u osób z chorobami tarczycy.8. Diety wykluczające w przypadku choroby Hashimoto
Zaniepokojenie budzi popularność diet ograniczających i wykluczających u osób dotkniętych chorobą Hashimoto. Duża liczba osób z tą przewlekłą chorobą eliminuje z diety gluten, laktozę, produkty mleczne, jajka i warzywa nocne. Taka eliminacja nie jest jednak niezbędna dla wszystkich, gdyż nie ma jednoznacznych dowodów naukowych potwierdzających jej skuteczność. W niektórych przypadkach, np. w przypadku współwystępowania choroby trzewnej lub alergii na białko mleka, wyeliminowanie niektórych produktów z diety może być skuteczne. Większość chorych jednak nie będzie odnosiła korzyści z takiego sposobu odżywiania, tylko niepotrzebnie narażać się na niedobory pokarmowe. Głównym celem leczenia choroby Hashimoto jest normalizacja gospodarki hormonalnej za pomocą farmakoterapii, a dieta ma za zadanie wspierać funkcjonowanie tarczycy i poprawiać wchłanianie leków.9. Eliminacja glutenu
Osoby z chorobą Hashimoto mają pięć do dziesięciu razy większą szansę na wystąpienie celiakii niż osoby zdrowe. Aby potwierdzić lub wykluczyć współistnienie celiakii, nietolerancji lub alergii na gluten, zaleca się przeprowadzenie specjalistycznych badań. Dopiero po uzyskaniu wyników potwierdzających te przypuszczenia, należy rozważyć odstąpienie od produktów zawierających gluten. Dieta bezglutenowa może również pomóc w redukcji masy ciała, jednak tylko u osób, u których gluten wywołuje negatywne skutki, np. poprzez pogłębianie stanu zapalnego tarczycy. U osób bez celiakii, alergii lub nietolerancji, stosowanie diety bezglutenowej nie przyniesie efektu zmniejszenia masy ciała.10. Usuwanie laktozy
Osoby dotknięte chorobą Hashimoto często mają również problemy z przyswajaniem laktozy. W takich przypadkach zaleca się przeprowadzenie badania w celu potwierdzenia lub wykluczenia ewentualnej nietolerancji. Jeśli po spożyciu produktów mlecznych odczuwasz niepokojące objawy, warto rozważyć przeprowadzenie takiego badania. Interwencja u osób z jednoczesną nietolerancją laktozy i chorobą Hashimoto przyjmujących L-tyroksynę jest niezbędna, ponieważ nietolerancja laktozy może utrudniać wchłanianie leku, co może wymagać zwiększenia dawki. Holistyczny sposób leczenia choroby Hashimoto, który obejmuje uzupełnianie niedoborów hormonów przy użyciu leków, wprowadzanie odpowiedniej diety i aktywności fizycznej oraz zmianę stylu życia, jest najbardziej odpowiednim rozwiązaniem.