Szukaj
Język
Anty-nowotworowa dieta
Spis treści
1. Jak rozwija się nowotwór?
Zmiany nowotworowe rozwijają się w wyniku uszkodzenia struktury materiału genetycznego organizmu (DNA). Nowotwór powstaje, gdy środowisko wewnętrzne utraci kontrolę nad procesami replikacji kwasu deoksyrybonukleinowego i podziału komórkowego lub zespołu komórek. Rozprzestrzenianie się i postęp choroby nowotworowej zależą w dużej mierze od funkcjonowania układu odpornościowego. Znaczenie mają także mechanizmy odpowiedzialne za zwalczanie reaktywnych form tlenu, zwanych wolnymi rodnikami. Komórki nowotworowe wykazują zdolność do niekontrolowanego i spontanicznego wzrostu oraz migracji w całym organizmie. Rozwijają się, dopóki nie doprowadzą do śmierci organizmu.2. Nowotwory – statystyki
Mimo narastającej świadomości dotyczącej zapobiegania i diagnozowania nowotworów, nadal obserwuje się wysoki poziom zachorowań. W 2018 r. Zanotowano 167 446 przypadków oraz 101 391 aktów zgonu z powodu nowotworów. U mężczyzn najczęściej spotyka się raka gruczołu krokowego (19,6%), raka płuc (16,1%) i raka okrężnicy (7,2%), podczas gdy u kobiet – nowotwory piersi (22,5%), płuc (9,3%) i trzonu macicy (7,2%) (U. Wojciechowska i wsp. 2020).3. Przyczyny powstawania nowotworów
Neoplastyczne zmiany mogą powstawać w wyniku wpływu czynników genetycznych i środowiskowych. Tylko nieznaczna część przypadków jest związana wyłącznie z obciążeniem genetycznym. Większość z nich jest skutkiem trybu życia, w tym niedoskonałych nawyków żywieniowych. Do najważniejszych czynników ryzyka rozwoju chorób nowotworowych należą: palenie tytoniu, nieprawidłowa dieta i genetyczne predyspozycje (R. Beliveau, D. Gingras 2007). Nowotwory rozwijają się także w wyniku zanieczyszczenia środowiska i oddziaływania promieniowania jonizującego (J. W. Guzek 2008).4. Substancje nowotworowe
– Mięso czerwone i jego przetwory. W 2015 r. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IRAC) sklasyfikowała przetworzone mięso jako rakotwórcze dla ludzi, a nieprzetworzone czerwone mięso jako prawdopodobnie rakotwórcze (V. Bouvard i wsp. 2015). Przetwory mięsne są źródłem azotynów i azotanów, czyli środków chemicznych, które są powszechnie stosowane do konserwowania produktów mięsnych. Związki te w organizmie człowieka są przekształcane do nitrozoamin, które odpowiadają za powstawanie zmian nowotworowych.5. Otyłość i nowotwory
Nadmierna waga i otyłość mogą prowadzić do występowania wielu chorób, w tym nowotworów. Organizacja zdrowia (WHO) ocenia, że nadwaga i otyłość są przyczyną 741% wszystkich nowotworów, w tym raka trzustki, raka piersi, raka macicy, raka wątroby, raka nerek, raka tarczycy, raka prostaty, raka jelita grubego oraz raka pęcherza moczowego (P. Jaworski, A. Binda 2015; B. Kaczmarek-Borowska, K. Synoś, K. Zielińska 2018). Proces ten jest skomplikowany i związany z nadmiernym wydzielaniem substancji prozapalnych oraz zmniejszeniem przeciwzapalnych. W konsekwencji dochodzi do procesów, które powodują uszkodzenie materiału genetycznego. Wpływ nadmiernej masy ciała na nowotwory jest związany z metabolizmem estrogenów, poziomem insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF), funkcjonowaniem układu odpornościowego oraz stresem oksydacyjnym. Tkanka tłuszczowa jest bardzo aktywna metabolicznie. Syntezuje hormony o właściwościach prozapalnych, takie jak TNF-α, IL-6, IGF oraz hormony, takie jak leptyna i adiponektyna. Leptyna jest hormonem, który wykazuje działanie rakotwórcze na komórki nabłonkowe przewodu pokarmowego. Natomiast adiponektyna, której stężenie zmniejsza się u osób otyłych, zmniejsza aktywność szlaku mTOR, który wpływa na powstawanie nowotworów.6. Dieta przeciwko nowotworom - co zjadać?
Dieta obfitująca w przetworzone czerwone mięso, cukier, sól i używki (alkohol, palenie tytoniu) predysponuje na rozwój zmian nowotworowych. Według Amerykańskiej Akademii Nauk sposób żywienia jest drugą najważniejszą przyczyną rozwoju chorób nowotworowych (po paleniu tytoniu). Dieta przeciwko nowotworom ma na celu obniżenie ryzyka zachorowania na raka. Opiera się na produktach nieprzetworzonych - warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, tłuste ryby z dobrych źródeł, chude mięso, nabiał, jaja, oleje roślinne tłoczone na zimno, orzechy, nasiona i pestki. Jednym z modeli odżywiania, który działa przeciwko nowotworom, jest dieta śródziemnomorska (C. La Vecchia 2007). Prozdrowotne właściwości diety śródziemnomorskiej wynikają z wysokiego spożycia warzyw, owoców, pełnoziarnistych przetworów zbożowych i umiarkowanego spożywania ryb i nabiału oraz bardzo niskiego spożycia czerwonego mięsa. W diecie śródziemnomorskiej dopuszcza się niewielkie ilości czerwonego wina, które jest źródłem resweratrolu o silnych właściwościach przeciwutleniających. Głównym źródłem tłuszczu jest oliwa z oliwek, która dostarcza nienasyconych kwasów tłuszczowych. Dieta śródziemnomorska ma właściwości przeciwzapalne i charakteryzuje się korzystnym stosunkiem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-6 do omega-3, który wynosi 2: 1. Nie tylko zmniejsza stan zapalny, ale także przyczynia się do redukcji uszkodzeń materiału genetycznego (DNA) (M. Ch. Mentella i wsp. 2019). C. Bosetti, C. Pelucchi, C. Vecchia wykazali, że dieta śródziemnomorska redukuje prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwór jelita grubego, prostaty i błony śluzowej macicy.7. Dieta przeciwko nowotworom - warzywa i owoce
Wysokie spożywanie owoców i warzyw zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia zmian nowotworowych. Metaanaliza F. Turati i wsp. Wykazała, że duże spożycie warzyw i owoców ma pozytywny wpływ na ryzyko rozwoju wielu nowotworów, szczególnie przewodu pokarmowego. M. S. Farvid i wsp. Wykazali, że zwłaszcza spożywanie żółtych i pomarańczowych warzyw oraz warzyw cebulowych może zmniejszyć ryzyko rozwoju raka piersi. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca spożywanie przynajmniej 400 gramów warzyw i owoców dziennie. Warzywa i owoce są bogatym źródłem składników odżywczych, które wykazują właściwości przeciwnowotworowe. Są to m.in. witaminy antyoksydacyjne (C, E, A), błonnik oraz likopen, kwercetyna i flawonoidy. Antyoksydanty neutralizują wolne rodniki, zapobiegając uszkodzeniom DNA.8. Dieta przeciwnowotworowa - składnik roślinny zwany błonnikiem
Błonnik pokarmowy zwiększa masę kału, przyspiesza ruchy perystaltyczne jelit i usuwa trujące substancje z organizmu. Ponadto jest źródłem pożywienia dla mikroflory jelitowej. W wyniku fermentacji błonnika powstają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, w tym kwas masłowy. Kwas masłowy ma wpływ na hamowanie procesu różnicowania się komórek nowotworowych i prowadzi do ich śmierci (B. Kaczmarek-Borowska 2018). D. Aune i wsp. udowodnili, że spożywanie co najmniej 10 gramów błonnika dziennie, który pochodzi z pełnoziarnistych produktów zbożowych, zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego o 10%. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca spożycie błonnika pokarmowego w ilości co najmniej 25 gramów dziennie.9. Rozwój nowotworów a wysiłek fizyczny
Zaangażowanie się w regularne aktywności fizyczne pomaga zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób nowotworowych. Głównie, angażując się w codzienne ćwiczenia, można utrzymać prawidłową masę ciała. To działa pozytywnie na poziom cukru we krwi, insuliny i hormonów płciowych, zmniejsza stany zapalne i wspiera system immunologiczny. Przynajmniej 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej dziennie lub co najmniej 150 minut tygodniowo przyczynia się do zmniejszenia prawdopodobieństwa rozwoju nowotworu o 4% w porównaniu z mniej częstymi aktywnościami (według K. Borzucka-Sitkiewicz, 2019). Należy pamiętać, że nie ma jednego produktu, który mógłby zagwarantować ochronę przed rozwojem choroby nowotworowej. Zalecana dieta powinna obejmować głównie produkty nisko przetworzone, bogate w warzywa i owoce oraz produkty pełnoziarniste. Należy ograniczyć spożycie mięsa czerwonego i jego przetworów oraz unikać używek.
